İçeriğe atla

128 milyar dolar tartışması

128 milyar dolar tartışması
CHP'nin "128 milyar dolar nerede?" afişi
Tarih2 Mart 2021-Temmuz 2022
KonumTürkiye
KonuTürkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın 128 milyar dolarlık rezerv satışını açıklamaması
DuyuranCumhuriyet Halk Partisi

128 milyar dolar tartışması, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın faizleri düşük tutmak adına dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak önderliğinde 128 milyar dolar harcadığı iddiası ve bunun çerçevesinde gelişen tepki ve olaylardır. Kasım 2020'de ABD'li yatırım bankası Goldman Sachs'ın tahminlerine göre merkez bankası Türkiye'de faizlerin düşük tutulması için 100 milyar dolardan fazla rezerv harcadı.[1][2]

Kerim Rota'nın tahminlerine göre 128 milyar dolarlık TCMB döviz rezerv satışına Mart 2019'da yerel seçimler öncesi başlandı. Döviz rezervlerinin satışı 2020 Kasım'da dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ın istifası ve dönemin TCMB Başkanı Murat Uysal'ın görevden alınması ile sona erdi.[3][4]

Tepkiler

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bu iddiaları yalanladı ve rezerv kaybı olmadığını, bu paranın "Milletin hazinesinde ve Merkez Bankası'nda" olduğunu iddia etti. Ancak bundan önce yaptığı açıklamalarda Erdoğan, “128 milyar doların COVID-19 pandemisi ile mücadelede”,[5] ve “Yatırımlara, depreme karşı harcandığını” iddia etmişti. Erdoğan bu açıklamalardan sonra, sorulara cevap verirken “Merkez Bankasının rezervlerinin nerede olduğu sorulur mu?” diye sordu. Gazete Duvar'ın yayımladığı bir manşete göre; “3,5 ayda bu soruya 5 farklı cevap verildi.”[6][7][8]

Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu, "Bilanço varlık yükümlülük denkliği açısından bakıldığında, ortada kaybolmuş bir varlıktan bahsetmek mümkün değildir" dedi ve bahsedilen döviz işlemlerinin, işlem platformları üzerinden o günkü piyasa koşulları ve fiyatları çerçevesinde gerçekleştirildiğini açıkladı.[9]

Siyasi partiler rezerv harcamalarını eleştirmek için "128 milyar dolar nerede?" kampanyasını başlattı. Kampanya kapsamında İstanbul, Bursa, Kırşehir ve Ardahan gibi illerde rezerv harcamalarına atıfta bulunan afişler asıldı. CHP, Şubat 2021'de sosyal medya üzerinden 128 milyar dolar ile alakalı soruları yönelttiği kampanyalar başlattı.[10] CHP'nin Nisan ayındaki grup toplantısında Kemal Kılıçdaroğlu'nun, "Merkez Bankası daha önce sattığı dövizleri tablolar halinde yapar, kendi internet sitesine koyardı. Şimdi bu liste yok. Listeyi niye gizliyorsunuz? Kime sağladınız bu büyük avantajları? 128 milyar dolar Amerikan dolarından söz ediyorum. Ne oldu bu para?" sözleri yeni bir kampanya süreci başladı.[11] Nisan 2021'de CHP binalarına asılan “128 milyar dolar nerede?” yazılı afiş ve pankartlar savcılık talimatıyla polis tarafından vinçlerle gece saatlerinde indirildi.[12] Büyükçekmece Cumhuriyet Başsavcılığınca yapılan açıklamaya göre Beylikdüzü ilçesinde bir siyasi parti ismi ve logosuyla ilan ve reklam panolarına asılan afişlerin içeriğinin, TCK'nin 299. maddesi uyarınca "Cumhurbaşkanına hakaret" suçunu oluşturduğu öne sürülerek soruşturma başlatıldı.[13] Olaya tepki çekmek adına 128 milyar dolara neler yapılabileceği gösteren bir site kuruldu.[14]

19 Nisan 2021'de Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, Merkez Bankası ve Bakanlık arasında daha önce kamuoyuna duyurulmamış bir protokol kapsamında satıldığını söyledi. Detayları ve satış sürecini TCMB'nın açıklaması gerektiğini söyledi.[15]

Rezerv harcamaları Demokrasi ve Atılım Partisi Genel Başkanı Ali Babacan tarafından da eleştirildi ve eski Merkez Bankası başkanı Naci Ağbal'ın rezerv kaybı ile ilgili araştırma talimatı verdiği için görevden alındığını öne sürdü.[16] Merkezi Londra'da bulunan uluslararası haber ajansı Reuters'a Nisan 2021'de rezerv harcamaları ve merkez bankası ile ilişkili 6 anonim kaynak açıklama yaptı. Üç farklı kaynağın aktardığına göre Şubat ayında Ağbal'ın Erdoğan'ın izni ve bilgisi dahilinde Albayrak tarafından şeffaf olmayan bir süreçle 2019'dan itibaren TL'nin değerini korumak adına satılmış olan toplam 130 milyar dolarlık MB kaynağına ilişkin inceleme başlatmak istemesi sonucunda bakanlık görevi sonlandırıldı.[17]

TRT Haber kanalında AK Parti'nin 128 milyar dolar iddialarına verdiği "CHP'nin yalan stratejisi" isimli videolu yanıtın yayınlanması, bir devlet kurumunun tarafsızlığı çiğnemesi konusunda tepki çekti.[18][19][20]

Sonuç

İddia ile ilgili olarak CHP'ye açılan davanın sonucunda mahkeme Berat Albayrak'a 60 bin TL tazminat ödenmesine karar vermiş, Albayrak bu paranın Türkiye Şehit Yakınları ve Gaziler Dayanışma Vakfına bağışlanacağını ifade etmiştir.[21]

CHP açılan davanın itirazı sonucu üst mahkemece reddedildi.[22]

Döviz rezervlerinin satışı politikasından 2020 Kasım'da TCMB Başkanı ve bakanın değişmesi sonrası vazgeçilmesinin ardından %10,25 olan politika faizinin dönemin TCMB Başkanı Naci Ağbal tarafından %19'a kadar yükseltilmesi ile sonuçlandı.[3]

2021 yılı Aralık ayında TCMB tarafından doların yükselişinin kontrol altına alınması için alınan tedbirler yeterli gelmediği için Hazine tarafından ödemesi yapılan Kur Korumalı Mevduat isimli sistem getirildi.[23] Ayrıca aynı ay, DW Türkçenin Nisan ayında yapılmış CİMER başvurusuna TCMB tarafından verilen yanıtta 128 milyarın reel sektör, finans kesimi ve kamu kurumlarının ihtiyacı için kullanıldığı söylendi.[24]

Ayrıca bakınız

  • 2018-23 Türkiye döviz ve borç krizi
  • Beşli Çete

Kaynakça

  1. ^ Staff, Reuters (5 Kasım 2020). "Goldman Sachs: Turkey FX interventions top $100 billion year-to-date". Reuters (İngilizce). 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  2. ^ "'128 milyar dolar nerede' pankartları dünya gündeminde". Sözcü. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  3. ^ a b Kerim Rota (24 Aralık 2021). "Kerim Rota Yazdı: Con Ahmet'in "Işıltılı" Dönüşü". Paraanaliz. ParaAnaliz. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022. 
  4. ^ Kerim Rota (2 Kasım 2019). "Kerim Rota Yazdı: "Con Ahmet'in Devri Daim Makinesi Döviz Piyasasında"". ParaAnaliz. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022. 
  5. ^ "Cumhurbaşkanı Erdoğan: 128 milyar dolar iddiası baştan sona yanlış". euronews. 21 Nisan 2021. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2021. 
  6. ^ "128 milyar dolar tartışması: Nasıl başladı? Rezervler ne durumda?". gazeteduvar.com.tr. 14 Nisan 2021. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  7. ^ Duvar, Gazete (6 Şubat 2021). "'128 milyar dolar' sorusuna 3,5 ayda 5 farklı cevap". gazeteduvar.com.tr. 1 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2021. 
  8. ^ "Erdoğan kafaları karıştırdı". odatv. 1 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2021. 
  9. ^ "'128 milyar dolar nerede?' sorusuna Merkez Bankası Başkanı'ndan yanıt". NTV. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  10. ^ "CHP 128 milyar doları sordu: Damadı kimler susturuyor?". Cumhuriyet Gazetesi. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022. 
  11. ^ "Kılıçdaroğlu'ndan '128 milyar dolar nerede?' açıklaması: Soru sormak ne zamandır hakaret oldu?". Birgün Gazetesi. 13 Nisan 2021. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022. 
  12. ^ "Turkish Police Rip Down '$128 Billion' Party Banners in Lira Row". Bloomberg.com (İngilizce). 14 Nisan 2021. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  13. ^ "'128 milyar nerede?' afişlerine 'Cumhurbaşkanına hakaret' soruşturması". euronews. 10 Nisan 2021. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  14. ^ "128 milyar dolar afişlerinden sonra interaktif internet sitesi kuruldu". euronews. 15 Nisan 2021. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  15. ^ "Yeni başlayanlar için 128 milyar dolar: Merkez Bankası nasıl döviz satar, bugüne kadar döviz satışıyla ilgili hangi açıklamalar yapıldı?". Independent Türkçe. 20 Nisan 2021. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022. 
  16. ^ "Babacan: Merkez bankasının 130 milyar dolarlık rezervini tükettiler". euronews. 23 Mart 2021. 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  17. ^ ""Ağbal eritilen 130 milyar doları soruşturduğu için görevden alındı"". euronews. 31 Mart 2021. 31 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  18. ^ "TRT Haber'in Youtube'daki ""128 milyar dolar nerede?" sorusuna AK Parti'den videolu yanıt" isimli videosu". "128 milyar dolar nerede?" sorusuna AK Parti'den videolu yanıt. TRT Haber - YouTube. 21 Nisan 2021. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2021. 
  19. ^ "CHP'yi hedef alan kurguyu yayınlayan TRT'ye sert tepki". Cumhuriyet. 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2021. 
  20. ^ "TRT, CHP'yi hedef gösteren propaganda videosuna imzasını attı: 128 milyar doları sormak yalan söylemekmiş!". Sendika.Org. 22 Nisan 2021. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2021. 
  21. ^ Anadolu Ajansı, CHP'ye '128 milyar dolar' davasında 60 bin TL tazminat cezası, 02.07.2022
  22. ^ "'128 milyar dolar' davasında CHP'nin itirazı reddedildi... AK Parti'den peş peşe tepkiler". Hürriyet. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2022. 
  23. ^ "KKM'de ilk ödemeler yapıldı: Kur korumalı mevduat tutarı 591 milyar TL'ye ulaştı". Hürriyet Gazetesi. 23 Mart 2022. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022. 
  24. ^ "Merkez Bankası, 128 milyar doların nereye gittiğini açıkladı". T24 Gazetesi. 1 Aralık 2021. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Radyo Televizyon Kurumu</span> Türk kamuya açık televizyon şirketi ve radyosu

Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT), 1 Mayıs 1964 tarihinde çıkarılan TRT yasasıyla kurulan ve Türkiye'nin kamu yayıncılığı yapmakla görevli ilk ve tek kuruluşudur. TRT aynı zamanda Türkiye’den Avrupa Yayın Birliği (EBU)’ne tam üye olan ilk ve tek yayıncıdır.

<span class="mw-page-title-main">Türk lirası</span> Türkiyenin para birimi

Türk lirası, Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde resmî olarak, Suriye Geçici Hükûmetinin ve Suriye Kurtuluş Hükûmetinin kontrol ettiği bölgelerde ise gayriresmî olarak kullanılan para birimidir. Alt birimi kuruş olan Türk lirasının basma ve yönetme faaliyetleri Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından sürdürülür.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası</span> Türkiyenin merkez bankası

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), banknot ihraç eden, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti'nin para ve kredi politikasını yürüten, veznedarlık görevini üstlenmiş ve devletin iktisadi ve mali danışmanlığını yapan yasal olarak bağımsız bir ekonomik kurumdur. Kâğıt para (banknot) basma tekelini elinde bulundurur ve bu yetkiye istinaden bağımsız olarak para politikasını belirler. Ayrıca Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı olan Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünce basılan madeni paraların tedavülü de Merkez Bankasınca sağlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Amerikan doları</span> Amerika Birleşik Devletlerinin para birimi

Amerikan doları veya Birleşik Devletler doları, 1792 Para Yasası ile yürürlüğe girmiş, Amerika Birleşik Devletleri'nin resmî para birimidir. Dünya ticareti üzerinde en yaygın kullanılan para birimi olmasıyla da bilinir. Serbest dalgalanan bir para birimidir.

<span class="mw-page-title-main">Libya dinarı</span>

Libya Dinarı Libya'nın resmi para birimidir. Bir Libya Dinarı 1000 dirhemdir.

Merkez bankası, bir ülkenin ya da ülkeler grubunun para politikasından sorumlu kurumdur. Merkez bankasının temel amacı para biriminin ve para arzının istikrarının sürdürülmesidir. Fakat merkez bankalarının bunun dışında bankacılık sektörünün son kredi mercii olmak, faiz haddinin kontrolü gibi görevleri de vardır. Bunun yanında merkez bankasının, bankalar ve diğer finansal kurumları, tedbirsizlik ve dolandırıcılığa karşı denetlemek gibi yetkileri de olabilir.

Rezerv para birimi, merkez bankaları veya diğer para otoriteleri tarafından döviz rezervlerinin bir parçası olarak önemli miktarlarda tutulan yabancı bir para birimidir. Rezerv para birimi uluslararası işlemlerde, uluslararası yatırımlarda ve küresel ekonominin tüm yönlerinde kullanılabilir. Genellikle sağlam para veya güvenli liman olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Berat Albayrak</span> Türk iş insanı ve siyasetçi

Berat Albayrak, Türk iş insanı ve siyasetçidir. 2015'ten 2018'e kadar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı ve 2018'den 2020'ye kadar Hazine ve Maliye Bakanı olarak görev yaptı. Haziran 2015 ve Kasım 2015 genel seçimlerinde Adalet ve Kalkınma Partisi'nden İstanbul milletvekili oldu. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın kızı Esra Erdoğan ile evlidir.

Naci Ağbal, Türk bürokrat, siyasetçi, Hazine ve Maliye Bakanlığı eski müşaviri. Maliye bakanı, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe başkanı ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası başkanı olarak görev yapmıştır. Maliye bakanlığı görevini 2015-2018 yılları arasında sürdüren Ağbal, Haziran 2015 ve Kasım 2015 Türkiye genel seçimlerinde Adalet ve Kalkınma Partisi Bayburt milletvekili olarak meclise girdi. Bu görevinden önce 2009-2015 yılları arasında maliye bakanlığı müsteşarlığı görevini üstlendi.

Türk lirası simgesi 1 Mart 2012 itibarıyla kabul edilmiş olan, Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde de kullanımda bulunan resmî para birimi Türk lirasını simgelemekte kullanılan semboldür.

Türkiye'de finansal krizler ya da ekonomik krizler makro ekonomik yapının bozulmasıyla ortaya çıkan buhran dönemleridir. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı sonrası yaşanan başlıca krizler; 1946, 1958, 1960, 1974, 1980, 1982, 1990, 1994, 2000-2001, 2008-2012 ve 2018-2023 krizleridir.

<span class="mw-page-title-main">Türkmenistan ekonomisi</span>

Türkmenistan ekonomisi, temel olarak tarım ile petrol ve doğalgaza dayanmaktadır. Türkmenistan dünyanın dördüncü büyük doğal gaz rezervlerine sahip olup dünyanın 9. büyük pamuk üreticisidir. Türkmenistan ekonomisi 2011 yılından bu yana gerçekleştirdiği çeşitli ekonomik reformlar sayesinde önemli bir büyüme yüzdesi kazanmıştır.Türkmenistan günümüzde dünyanın en hızlı büyüyen ekonomisidir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye ekonomik krizi (2018-günümüz)</span> Türkiyenin son dönem büyük ekonomik krizi

Türkiye ekonomik krizi, Türkiye'de devam eden ve finansal bulaşma etkisiyle uluslararası yansımaları olan bir ekonomik krizdir.

Murat Uysal, Türk ekonomist ve eski Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası başkanı.

<span class="mw-page-title-main">2023 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi</span> Türkiyenin cumhurbaşkanını belirleyen seçim

2023 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi, Türkiye cumhurbaşkanını belirlemek için birinci turu 14 Mayıs 2023, ikinci turu 28 Mayıs 2023 tarihinde yapılmış olan seçimlerdir. Birinci turu 2023 Türkiye genel seçimleri ile aynı gün yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Ulusal Bankası</span> Macaristanın merkez bankası

Macaristan Ulusal Bankası, Macaristan'ın merkez bankasıdır. 24 Haziran 1924 tarihinde kurulmuş olup temel amacı fiyat istikrarıdır. Ancak aynı zamanda ulusal para birimi olan forinti çıkarmak, dolaşımdaki parayı kontrol etmek, politika faizi baz oranını belirlemek, resmi döviz kurlarını yayınlamak ve döviz rezervleri ile altını etkilemek gibi konularda sorumludur. Merkezi Budapeşte'de yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de enflasyon</span> Türkiyenin kuruluşundan bugüne kadar olan enflasyon ve enflasyona etki eden olaylar

Türkiye'de enflasyon, Türkiye ekonomi tarihinde sürekli yapısal problemlerden birisidir. Yakın dönem Türkiye tarihinde yıllık enflasyonda 1971'den başlayarak 34 yıl süren çift haneli verilerin görüldüğü enflasyonist bir süreç yaşandı. 2000'li yıllarda tek haneli oranlara düşse de 2010'lu yılların sonunda döviz kuru ve pahalılık nedeniyle enflasyon yeniden ciddi problemlerden biri halinde geldi.

Lübnan likidite krizi, Ağustos 2019'da başlayan ve Lübnan'daki COVID-19 salgını ve 2020 Beyrut Limanı patlaması ile daha da şiddetlenen, Lübnan ülkesini etkileyen devam eden bir finansal krizdir. Krizin sebepleri çok eskilere dayanamakta ve ülke 2019 yılından önce de likitide sıkıntıları yaşamaktaydı fakat ekonominin kırılganlığı merkez bankasını başkanının finansal mühendisliğiyle saklanmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Tek Yürek</span> Yardım kampanyası

Türkiye Tek Yürek, 2023 Kahramanmaraş depremlerinden etkilenen depremzedeler için televizyon ve radyoların ortak yayınında düzenlenen toplumsal bir yardım kampanyasıdır. 15 Şubat 2023 tarihinde yapılan yardım kampanyası yayınına dijital, yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası 213 televizyon kanalı ile 562 radyo katılmıştır. Ortak yayın ile sunulan yardım kampanyasının moderatörlüğünü Nihat Hatipoğlu, Pelin Çift, Çağla Şıkel, Tümer Doğru, Nazlı Çelik, Acun Ilıcalı, Deniz Bayramoğlu, Didem Arslan Yılmaz üstlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çin'in yabancı döviz rezervleri</span>

Çin'in döviz rezervleri, Çin Halk Cumhuriyeti tarafından tutulan ve nakit para, banka mevduatları, tahviller ve Çin'in ulusal para birimi (renminbi) dışındaki para birimleri cinsinden ifade edilen diğer finansal varlıklardan oluşan döviz rezervlerinin durumudur. Nisan 2024 itibarıyla Çin'in döviz rezervlerinin toplamı 3.200 trilyon ABD dolarına ulaştı; bu, herhangi bir ülkenin en yüksek döviz rezervidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.