122-mm obüs M1910/30

122-mm obüs M1910/30
Çeşidi	Obüs
Uyruğu	SSCB
Hizmet geçmişi
Kullanıldığı savaşlar	II. Dünya Savaşı
Üretim tarihi
Üretildiği tarih	1930-1941
Üretim adedi	5,900+
Özellikler
Ağırlık	1,466 kg taşınma: 2,510 kg
uzunluğu	1,535 mm / 12.6 kalibre tümü: 1,560 mm / 12.8 kalibre
Yükseklik	-3° ile 45° arası
Namlu Çapı	121.92 mm
Yükseklik	-3° ile 45° arası
Atış hızı	5- 6 mermi/dakika

122-mm obüs M1910/30 (Rusça 122-мм гаубица образца 1910/30 годов) SSCB tarafından I. Dünya Savaşı sırasında kullanılan 122-mm obüs M1910 model topun II. Dünya Savaşı sırasında modernize edilen 121.92 mm (4.8 inç) çapında obüs topudur. Bu silah Büyük Vatanseverlik Savaşı sırasında ordu servisine girmiş ve tüm savaş boyunca kullanılmıştır.

M1910/30 tipik kısa namlulu bir obüs türüydü. +20° ila +45° lik bir yükselme açısına sahipti. Başlıklar altı adet fırlatıcı ile (1den 5e kadar dolu) ateşleniyordu. Ancak +20° lik açı altındaki atışlarda geriye devrilme riskinden dolayı tamamiyle dolu ateşlenemiyordu Top kundağı yatay sürmeliydi. Namlunun altında hidrolik geri tepme mekanizması, hidrolik geri tepmesi ve bunu bağlı yaylı geri getirici sistemi bulunuyordu Taşıma sehpasının tek ayağı vardı ve yaysız ahşap tekerlekleri vardı. 1936 yılında tekerlekleri çelik ve lastik kaplı hale getirildi ve yanal dönüş açısı eklendi.

Aslında top Fransız yapımı 122-mm obüs M1910 modelinin geliştirilmiş bir üst modeliydi. İlk üreticisi Fransız Schneider Elektrik firmasıydı. Rus İmparatorluğu Ordusu tarafından I. Dünya Savaşında kullanılan M1910 obüsü Ekim Devrimi sonrasında da kullanıldı.

1920 yıllarda Kızıl Ordu M1910 modelini geliştirmeye karar verdi. Geliştirilme işi Perm Fabrikası tarafından 1930 yılında yapıldı. Başlıca değişiklikler şunlardı:

• Namlunun uzunluğu bir kalibre uzatıldı
• Yeni nişangah takıldı
• Taşıma sehpası güçlendirildi
• Yükseltme mekanizması sağlanlaştırıldı
• Geri tepme mekanizmasında ufak değişiklikler yapıldı

Ortaya çıkan topa 122-mm obüs M1910/30 adı verildi. Elimizde sadece 1937 ile 1941 yıları arasındaki üretim adetleri vardır. Perm Fabrikası tarafından 3,395 adet üretildi. 762 adet eski M1910 topu geliştrilerek M1910/30 standartlarına getirildi.

M1909/37 tümen seviyesinde kullanılan bir obüstü. 1939 yılındaki ordu organizasyonunda her topçu tümeni iki topçu alayı - hafif topçu alayı (bir 76 mmlik topçu taburu ve iki karışık topçu tabur (biri 76 mmlik diğeri 122 mmlik obüs bölüğü) ve obüs alayından (122 mmlik tabur ve 152 mmlik tabur) oluşuyordu. Her tümenin 28 adet 122 mmlik obüsü bulunuyordu. Haziran 1940 bir tane daha 122 mm lik obüs taburu alaya eklendi. Toplam sayı 32 ye ulaştı. Haziran 1941 de bu kez obüs alayı çıkartıldı ve sayı 16 ya düştü. Bu organizasyon Rusya Koruyucuları birlikleri harriç diğer tüm birliklerde bütün savaş boyunca sürdü. Aralık 1944 tarihinde birliklere 5 bölük ve 20 adet obüsten oluşan alaylar eklendi. Haziran 1945 topçu tümenleri yeniden düzenlendi.

1939-1940 yılları arasında dağ topçu tümenleri bünyesinde birer adet 122 mmlik obüs taburu bulunuyordu. (Tabur 9 toptan oluşan 3 bölükten oluşuyordu) 1941 yılında bir topçu alayı yerine 24 adet obüs ilave edildi. 1942 yılının ilk aylarında geriye 2 bölük ve 8 obüsten oluşan bir tabur kaldı. 1944 yılında dağ topçu tümenlerindeki tüm obüsler kaldırıldı.

Motorize tümenler bünyesinde iki karışık tabur bulunuyordu. Her tabur bir adet 76 mm lik bölük ve iki adet 122 mmlik obüs bölüğünden ibaretti. Toplamda 12 adet obüs bulunuyordu. Tank tümenleri bünyesinde ise 12 adet obüsten oluşan bir tabur bulunuyordu. Süvari tümenlerinde ise Ağustos 1941 tarihine kadar toplamda 8 obüsten oluşan iki adet 122 mm lik obüs bölüğü vardı. Bu tarihten sonra bunlarda kaldırıldı.

1941 yılına kadar topçu taburları 4 adet 122 mmlik obüs blüğünden oluşuyordu.

122 mmlik obüsler bunların dışında obüs tugayları içerisinde Genelkurmay Yedek Kuvvetleri bünyesinde kullanıldı (toplamda 72 ila 84 obüs)

1930 yılında M1910/30 modeli M1910 toplarının yerini almaya başladı. 1936 yılında sadece 44 adet M1910 ordu servisinde bulunuyordu ve bunlardan sadece iki tanesi cephe birlikleri bünyesindeydi. Obüs II. Dünya Savaşı sında neredeyse SSCB topraklarındaki tüm cephelerde özellikle de Kış Savaşı sırasında kullanıldı. 1940 yılında M1910/30 modeli yerini M-30 122 mm obüse bırakmaya başladı. Ama 1941 yılında RKKA emrinde hatırı sayılır miktarda obüs bulunuyordu. 1 Haziran 1941 tarihinde 5,500^[1] adet obüse karşılık 1,667 adet M-30 bulunuyordu. Yüksek adette obüs II. Dünya Savaşı boyunca kullanıldı. Ancak 1942 yılına gelindiğinde yüksek kayıplar ve M-30 modelinin çok sayıda üretiminden ötürü

M1910/30 lar ayrıca T-26 hafif tank üzerine eklenerek SU-5 model kundağı motorlu obüs üretildi. U toptan 1 Haziran 1941 tarihinde Kızıl Ordunun elinde toplam 28 adet bulunuyordu.

1941 ve 1942 yıllarında yüzlerce M1910/30 obüs Nazi Almanyası ordusu Wehrmachtın eline geçti. Bu topa 12,2 cm le.F.H.388(r) adı verildi ve Kızıl Ordu ya karşı kullanıldı. Almanlar bu obüs için büyük miktarlarda 122-mmlik obüs mermisi üretti. 1943 yılında 424,000, 1944 yılında 696,700 ve 1945 yılında 133,000 adet mermi üretildi.

Finlandiya Ordusu Kış Savaşı sırasında 30 ve Uzatma Savaşı sırasında ise 145 adet topu ganimet aldı. 1944 yılında 72 adet top ise Almanlardan satın alındı. Finler bu topa 122 H/10-30 adını verdi. Finlandiya kayıtlarına göre çatışmalar sırasında bu toplar toplamda 369,744 adet mer mi kullandı. 20 adet top çatışmalar sırasında kaybedildi. Savaştan sonra bazı obüsler ordu servisinde kaldı. Mürettebatı tarafından çok sevilmesine rağmen geri tepme mekanizması çok zayıftı. Finler ayrıca yine Sovyet yapımı 40 adet M1910 obüsünü geliştirerek 122 H/10-40 adını verdi. Uzatma savaşı sırasında kullanılan toplardan birkaçı kaybedildi.

M1910/30 üzerinde yapılan ufak değişiklikler sınırlı kaldığından obüs yeterli etkiyi sağlayamadı.

• Yaysız tekerleklerden ötürü çekme hızı sınırlı kalıyordu
• Yükselme ve yanal atış açıları snırlıydı

Kısa namlusunda ötürü 8.9 kmlik kısa menzile sahip olan obüsün Alman yapımı 10.5 cm leFH 16 rakibi ise 10,7 km menzile sahipti. Düşük namlu çıkış hızı ve yanal açısından dolayı düşman zırhlı araçlarına karşı hiçbir yardımı yaktu. Buna rağmen 1943 tarihinde geliştirilen HEAT mermileri ile ince zırha sahip düşük hızlı düşman araçlarına karşı bir şansı vardı.

Diğer yandan M1910/30 lar sağlam ve güvenilirdi. Ayrıca yeni M-30 ve Alman 10.5 cm le.F.H.16 göre daha hafifti. 30-40 saniye içerisinde atışa hazır hale getirilebiliyordu. Bu obüs ile Sovyet yapımı 122-mm howitzer M1909/37/M1910/37 obüs atış hızı haricinde benzer özellikler sergiliyordu.

Belirtmek gerekirse 1937 yılında SSCB nin elinde seri üretebileceği gelişmiş bir 122-mmlik obüs tasarımı bulunmuyordu ve eski modellerin yenilenip kullanılması mantıklıydı.

• Shirokorad A. B. - Encyclopedia of the Soviet Artillery - Mn. Harvest, 2000 (Широкорад А. Б. Энциклопедия отечественной артиллерии. — Мн.: Харвест, 2000., ISBN 985-433-703-0)
• Shirokorad A. B. - The God of War of The Third Reich - M. AST, 2002 (Широкорад А. Б. Бог войны Третьего рейха. — М.,ООО Издательство АСТ, 2002., ISBN 5-17-015302-3)
• Ivanov A. - Artillery of the USSR in Second World War - SPb Neva, 2003 (Иванов А. Артиллерия СССР во Второй Мировой войне. — СПб., Издательский дом Нева, 2003., ISBN 5-7654-2731-6)
• Shunkov V. N. - The Weapons of the Red Army - Mn. Harvest, 1999 (Шунков В. Н. - Оружие Красной Армии. — Мн.: Харвест, 1999., ISBN 985-433-469-4
• Isaev A. - Antisuvorov - 2004 (Исаев A. - Антисуворов - 2004)
• http://www.soldat.ru/doc/mobilization/mob/table17.html9 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Wikimedia Commons'ta 122-mm obüs M1910/30 ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Russian 122mm Howitzer m/10 at Landships22 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Light howitzers of the Finnish Army 1918-45 at Jaegerplatoon.net21 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.