Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.
Türk dilleri alfabeleri veya çağdaş Türk yazı dilleri alfabeleri çağdaş dönem Türk yazı dilleri için kullanılan çeşitli alfabelerdir. Uzun tarihî dönemler içinde kullanılmış olan Türk yazı sistemlerinin sonrasında, bazılarının terki, bazılarının devamı ile günümüzde kullanımda olmuşlardır.
Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.
İzlandaca, Cermen dillerinden biri ve İzlanda'nın resmî dilidir. İzlandacaya en yakın diller, Faroe Adaları'nda konuşulan Faroe dili ile Sognamål gibi Batı Norveç lehçeleridir. İzlanda, anakaraya uzak bir ada devleti olmasından dolayı, diğer ülkelerle arasında kayda değer oranda kültür alışverişi gerçekleşmemiş, bunun sonucunda dile çok az yabancı sözcük girmiştir. İzlanda'nın konumu Amerika'ya daha yakın olmasına rağmen, İzlandaca bir İskandinav dilidir.
Başkurtça veya Başkırca, çağdaş Türk yazı dillerinden biridir ve Kıpçak grubuna bağlıdır. Çoğunluğu Başkurdistan'da yaşayan Başkurtlarca konuşulur.
Ü, Latin alfabesinde bir harftir. Almanca, Türkçe, Macarca, Azerice, Türkmence, Uygurca, Tatarca, Estonca dillerinde kullanılır. Bu dillerin hepsinde /y/ sesini temsil eder. Ayrıca İspanyolca, Fransızca, Katalanca gibi bazı Lâtin dillerde ise u sesinin ayrıca telaffuz edildiğini göstermek için kullanılır. Ä ve Ö harflerini kullanan Fince ve İsveççe dilleri, Ü harfinin yerine aynı sesi vermek için Y harfini kullanırlar.
ẞ, ß, Almancada kullanılan bir harftir. Adından da anlaşılacağı gibi, Eszett harfi, eski Almanca matbu harflerinden S (ſ) ile Z (ʒ) harflerinin bitişik yazılmasıyla oluşan, sert okunması gerekten bir harf ikilisinin (ſʒ) zamanla tek bir harfe dönüşmesiyle ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla Yunan alfabesinin bir harfi olan β (beta) ile ne seste, ne de köken açısından hiçbir bağlantısı yoktur.
Qq, Türk alfabesinde bulunmayan bir harftir. Ancak Türkçede kû /cuː/ ismiyle bilinir. Uluslararası Fonetik Alfabesi'nde ötümsüz küçükdilsil patlamalı ünsüzü gösterir.
Ayırıcı im, fonetik işaret veya diyakritik; telaffuz, ton ve diğer ayırıcı unsurları belirtmek için gliflere eklenen imdir. Örneğin Latin harflerine geçiş döneminde Türkçedeki ötümsüz artdişyuvasıl sürtünmeli ünsüz sesini karşılamak için yeni arayışlara gidilmiş ve mevcut S harfine sedil eklenerek Ş harfi elde edilmiştir. O > Ö veya A > Â ya da Y > Ý gibi harflerde ayırıcı imlere örnekler görülebilir.
(Š: Büyük harf, š: Küçük harf) Latin Alfabesi'ndeki S harfinin haçek ile birleşmesiyle oluşan bir harftir. Genellikle Türkçedeki Ş gibi okunur. Š harfi içeren diller şunlardır:
- Slav dillerinde: Hırvat ve Boşnak alfabelerinin 25., Sloven alfabesinin 20. harfidir. Aynı zamanda Çekçe, Slovakça ve Slovencede de Š harfi vardır. Bu dillerde karakterine uygun olarak sesletilir. Karakter aynı zamanda Sırp alfabesinin 25. harfinin ve Makedon alfabesinin 26. harfinin Latin harflerine uyarlanmış biçimi olarak kullanılır. Slovakçada, yerine kullanılır. Bulgarcadaki Ш harfinin de Latin harflerinde karşılığı olarak kullanılır. Yalnız Bulgarca'da değil, Kiril alfabesiyle yazılan tüm dillerde Š harfinin karşılığı Sha (Ш) harfidir. İngilizcede sh, Almancada sch, Türkçede ş olarak yazılır.
- Š aynı zamanda Estonca, Fince, Letonca ve Litvancada da Š harfi vardır. Š, yerine de kullanılır.
- Sümerce ve Akadca veya harflerinin transliterasyonu için de Š harfi kullanılır. Hititçedeki sesi ve Semitik dillerdeki sesi için de bu karakter kullanılır.
Ä veya ä, çoğunlukla Kuzeybatı Avrupa dillerinde yaygınlık gösteren bir harftir. Almanca, Lüksemburgca, Fince, İsveççe, Slovakça, Türkmence, Gagavuzca, Aymaraca ve Estoncada kullanılır ve bazılarında, bazılarında sesini gösterir. Aynı ses Azericede Ə harfi ile, Norveççe, Danca, Faroece ve İzlandaca'da Æ harfi ile gösterilir.
Zel (ذ), Arap alfabesinin dokuzuncu harfi. Bu harfin Yunanca benzeri delta harfidir. Ebced hesabındaki değeri 700'dür. Şemsî harflerdendir.
Tı veya Ta (ط), Arap alfabesinin on altıncı harfi. Ebced hesabındaki değeri 9'dur. Şemsî harflerdendir. İbrani alfabesinde muadili Tet harfidir.
Latinizasyon (Romanizasyon) tabiri genel olarak Latin alfabesi dışındaki ses sistemlerinin Latin alfabesine çevrilmesini ifade eder. Arapçanın Latin alfabesine çevirisi yapılırken bu uygulamaların hiçbirinde (fonetik alfabeler hariç) ortak bir uygulama geliştirilememiştir. Çünkü her ülke kendi harflerini esas alan bir çeviri sistemi benimsemiştir. Fakat yine de ana hatlarıyla genel kabul görmüş bazı sesler ve simgeler tercih edilmeye başlanmıştır. Ortak Türkçe alfabesi esas alınarak yapılan bir işaret sistemi büyük oranda geliştirilmiş durumdadır. Fakat yine de çeşitli ülkelerin, sesleri simgelerken kullandıkları harflerin değişik olması nedeniyle farklılıklar ortaya çıkmaktadır.
Lehçe, Maltaca ve Kaşubyan dillerinde kullanılır. Lehçede ż harfi j'ye yakın bir ses olan /ʐ/ sesini verir. Lehçede ż harfi başka bir harf olan ź harfi ile karıştırılmamalıdır. Çünkü ź harfi /ʑ/ sesini verir. Maltaca'da bu harf /z/ sesini verir. Kabuşyan dilinde ż harfi /ʒ/ sesini temsil eder.
Ortak Türk Alfabesi, Türk dillerindeki asal sesler esas alınarak ve aynı kaynaktan çıkanlar sınıflandırılarak tüm harflerin gösterildiği bir sistemdir. Henüz ortak bir biçime ulaşılamamış olmasına rağmen büyük oranda şekillenmiştir.
Çekçe, Çingenece, Gürcüce, Kuzey Laponca, Lazca, Letonca, Litvanca, Megrelce, Sırp-Hırvatça, Slovakça, Boşnakça ve Türkmencede kullanılan bir harftir. Estonca ve Fincede sadece yabancı kelimelerde kullanılır. Harf, Kiril harflerini kullanan Slav dillerinde ж harfinin romanizasyonunda kullanılır. Ž harfi sesini gösterir. Bu ses Türkçedeki "J" harfinin ses değerini taşır.
Çengel işareti, dil biliminde ve çoğu dilde kullanılan bir diyakritik işarettir. Türkçede yalnız sessiz harflerde kullanılan ve harflerin ses değerlerini değiştiren bir göstergedir.
Zaza alfabesi, Zazacanın yazımında kullanılan Latin alfabesi temelli alfabedir. 32 harften oluşur.
Alman alfabesi, Almancanın yazımında kullanılan alfabedir. Almanya, Avusturya, İsviçre, Lihtenştayn ve Lüksemburg'da, ayrıca Almanca konuşanların azınlıkta olduğu Belçika ülkesinde ve Danimarka, İtalya ve Polonya'nın çeşitli bölgelerinde bu alfabe kullanılır.