İçeriğe atla

Şunhua Vakası

Şunhua Vakası
Tarih 17-25 Nisan 1958
Yer Şunhua Salar Özerk İlçesi, Qinghai, Çin
Sebep Kanaihua Rinpoche'nin tutuklanması

Kolektifleştirme

Hedef Kanaihua Rinpoche'nin serbest bırakılması

Kolektifleştirmenin durdurulması

Yöntem isyan
Sonuç Başarısız, bastırıldı.

Kanaihua Rinpoche intihar etti.
1959 Tibet isyanına zemin hazırladı.

Taraflar
Tibetliler

Salarlar (24 Nisan'dan itibaren)

Çin Çin Halk Cumhuriyeti
Öne çıkan kişiler
  • Nuri Hongbu
  • Han Yinu
  • Han Yisifu
Kayıplar
 • 435 ölü, 284 yaralı ve 2.499 tutuklu 17 ölü[1]

Şunhua Vakası ya da Şunhua Katliamı, Nisan 1958'de Şunhua'da başını Salarların ve Tibetlilerin çektiği Kanaihua Rinpoche'nin serbest bırakılması için protestolarla başlayıp şiddetli ve silahlı eylemlere dönüşen Komünist Rejime karşı ayaklanma ve Rejim tarafından 719 silahsız protestocunun yaralanması ve bunların 435'inin ölmesi olayı.[1]

Arkaplan

Çin Halk Cumhuriyeti, Sosyalizmi yayma politikası izliyordu. 1955 yılında Şunhua'da çiftçilere ait tarım arazilerinin neredeyse tamamının bir gecede kolektifleştirilmesi hoşnutsuzluğa neden olmuştu. Hayvancılığın yaygınlaştırılması ve sosyalist dönüşümün 5 yıl içerisinde tamamlanması hedefleniyordu ve bu nedenle hızlı kararlar alınıyordu. Olası bir isyanı önlemek için dini liderler susturulmaya çalışıldı. Ancak Tibetliler için önemli bir şahsiyet olan dini lider Panchen Lama'nın susturulması girişimi Tibetlileri öfkelendirdi. 17 Nisan 1958'de Nuri Hongbu'nun önderliğinde Tibet isyanı patlak verdi. İsyancılar elektrik direklerini kesip partinin şube sekreterini esir aldılar. Kolektifleştirmenin durdurulması ve Kanaihua Rinpoche'nin serbest bırakılmasını talep ettiler. Silahsız eylemlerle başlayan isyan, silahlı çatışmalara ve yağmalara dönüştü. Daha sonra bir muhtar ve imam önderliğinde 24 Nisan 1958'de Salarlar da isyana katıldı. Ancak muhtar ve imam 25 Nisan gecesi Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun bölgeye yaklaştığını öğrenince Salar protestocuları arkalarında bırakıp kaçtı.[1][2]

Sonuç

Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun isyanı silahla bastırması sonucu yüzlerce silahsız protestocu yaşamını yitirdi. 435 protestocu öldü, 284 kişi yaralandı ve 1.581 Salar, 537 Tibetli, 38 Han ve 343 Hui olmak üzere 2.499 kişi tutuklandı. Kanaihua Rinpoche, rejim tarafından isyanı düzenlemekle suçlandı. Yaşanan olayları öğrenen Kanaihua Rinpoche intihar etti. İsyanın kanla bastırılması 1959 Tibet isyanına (enwiki) zemin hazırladı.[1][2]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d 李江琳. "青海"循化事件"始末". 中国人权双周刊. 19 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2019. 
  2. ^ a b Li, Jianglin; 李江琳 (10 Ekim 2016). Tibet in Agony: Lhasa 1959 (İngilizce). Harvard University Press. ISBN 978-0-674-08889-4. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu</span> 1960ların ikinci yarısında kurulmuş silahlı sosyalist örgüt

Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu ya da THKO, Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan, Yusuf Aslan, Sinan Cemgil, Alparslan Özdoğan, Kadir Manga, Taylan Özgür, Cihan Alptekin ve Mustafa Yalçıner tarafından kurulan silahlı Marksist-Leninist örgüt. Örgüt, kuruluşunu, gerçekleştirdiği bir dizi eylemden sonra 4 Mart 1971 tarihinde yayımladığı bir bildiri ile kamuoyuna duyurdu.

<span class="mw-page-title-main">Tibet Budizmi</span> Budizmin Vajrayana kolundan Budist inanış

Tibet Budizmi. Tibet, Moğolistan ve Bhutan başlıca olmak üzere Nepal, Hindistan, Çin, Rusya ve bazı Orta Asya Türklerinde takip edilen Budizm koludur. Kimi yerlerde Lamacılık olarak da adlandırılmaktadır. Tibetçe Lama den doğan bu kelime, aynı zamanda bir unvan olarak da kullanılmaktadır. Budizmin Vajrayana koluna aittir.

<span class="mw-page-title-main">Çing Hanedanı</span> Doğu Asyada kurulan Çinin son imparatorluk hanedanı

Çing Hanedanı, 1644-1911 yılları arasında Çin'de hüküm sürmüş hanedandır. Kurucusu, Çin'in kuzeydoğusunda yaşayan Mançuların Aisin Gioro klanıdır; bu nedenle Mançu Hanedanı olarak da adlandırılır. Çin'in son imparatorluk hanedanıdır.

Ahmet Anzavur Ayaklanması, Türk Kurtuluş Savaşı'na karşı Anadolu'da düzenlenen ayaklanmalardan biridir. İstanbul Hükümeti'nce desteklenmiş olan Anzavur Ayaklanmasıʼnın adı, ayaklanmaya önderlik eden Anzavur Ahmetʼten gelir. Ahmet Anzavur'un önderliğinde çeşitli aralıklarla gelişen ayaklanmalar, esasen Anadolu'daki direnişi kırmaya yönelen iç isyanlar arasında en önemlisi sayılabilir. Çünkü Batı Cephesi'nin oluşturulması ve Yunanistan işgalinin durdurulmasının gecikmesine sebep olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Tibet</span> Asyada bir yayla bölgesi

Tibet Orta Asya'da Tibet halkının anavatanı olan bölge. Ortalama 4.900 metrelik yükseltisiyle "Dünyanın Çatısı" diye tanınır. Kuzeyinde Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ve Qinghai, doğusunda Sichuan, güneyinde Hindistan, Nepal ve Bhutan vardır. Başkenti Lhasa'dır.

<span class="mw-page-title-main">Tibet Özerk Bölgesi</span> Çinde özerk bir bölge

Tibet Özerk Bölgesi ya da Çince ismiyle Xizang Özerk Bölgesi, kısaca Tibet veya Xizang, Güneybatı Çin'de, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)'ne bağlı eyalet düzeyinde bir özerk bölgedir. Toprakları, geleneksel Tibet bölgesine ait Ü-Tsang ile Kham bölgeleriyle örtüşür.

<span class="mw-page-title-main">Çin Halk Kurtuluş Ordusu</span> Çin Halk Cumhuriyetinin askeri gücü

Çin Halk Kurtuluş Ordusu, Halk Kurtuluş Ordusu (PLA), Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) silahlı kanadı ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin başlıca askeri gücüdür. PLA beş hizmet kolundan oluşur: Kara Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri, Hava Kuvvetleri, Roket Kuvvetleri ve Stratejik Destek Kuvvetleri. Merkezi Askeri Komisyon'un (CMC) liderliği altındadır ve başkanı başkomutan olarak görev yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Salarlar</span> Kuzeybatı Çindeki Türk topluluğu

Salarlar ya da Salırlar, Günümüzde Çin'in resmî olarak tanınmış 56 etnik grubundan bir Türk halkıdır. Tarih boyunca Salar, Salır, Salgur, Salur boyu adları verilmiştir.

Çin-Sovyet Ayrılığı, dönemin iki büyük komünist devleti olan Çin ve Sovyetler Birliği (SSCB) arasında 1960-1989 yılları arasında Marksizm-Leninizm'e dair teorik ve ideolojik tartışmalardan kaynaklanan ciddi bir diplomatik ayrılıktır. Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Josef Stalin'in 1953 yılındaki ölümünden sonra Nikita Kruşçev tarafından başlatılan destalinizasyon ve barış içinde bir arada yaşama politikaları sonucunda doktriner ayrılıklar kısmen başlamış, 1969'da zirveye ulaşmış ve farklı yollarla 1980'lerin sonuna kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">İzzeddin el-Kassam</span> Suriyeli Arap din âlimi ve vaiz (1882–1935)

İzzeddin el-Kassâm, Britanya mandasındaki Filistin'in bağımsız ve İslâmî bir ülke olması için ilk harekete geçen Arap din alimi ve vaizdir.

<span class="mw-page-title-main">Type 59</span>

Type 59 Ana muharebe tankı, her yerde bulunan Sovyet T-54A tankının Çin kopyasıdır. İlk araç 1958'de üretildi ve 1959'da hizmete alındı. Bununla birlikte 1963'te seri üretime başlandı. Yaklaşık 9500 tank yapıldı ve üretimi 1980'de durduruldu ve yaklaşık 5500 tank Çin Silahlı Kuvvetleri envanterindedir. Type 59, 2000'lere kadar Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun belkemiğini oluşturdu. Type 59-I ve Type 59-II varyantları ise 2002'de servise girdi.

<span class="mw-page-title-main">Huiler</span> Çinde etnik bir grup

Huiler,, Çin Halk Cumhuriyeti'nin 56 resmî etnik grubundan biri olan bir etno-dinî topluluktur. Huiler, dil ve fiziksel yapı açısından Han ulusu ile aynı olup İslam dinine bağlıdırlar. Dilleri Çince olan Huilerin dinî kelime hazinelerinde geniş kapsamlı Arapça, Farsça ve Türkçe kökenli kelimeler de mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Müslümanların Maveraünnehir'i fethi</span> Arapların 7.-8. yüzyıl Asya fetihleri

Müslümanların Maveraünnehir'i fethi ya da Arapların Maveraünnehir'i fethi, günümüzde Özbekistan'ı, Tacikistan'ı, Kazakistan'ı ve Kırgızistan'ı kapsayan Orta Asya'nın tümünün ya da bazı bölgelerinin 7. ve 8. yüzyıllarda On İki İmamların dördüncüsü olan İmam Zeynel Abidin ve taraftarları olan Müslümanlar tarafından fethedilmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Hindistan Savaşı</span>

Çin-Hindistan Savaşı diğer bilinen adıyla Çin-Hindistan Sınır Çatışması, 1962 yılında Çin ile Hindistan arasında yaşanan sınır savaşı.

<span class="mw-page-title-main">Kampuçya Halk Cumhuriyeti</span> 1979 - 1993 yılları arasında var olan devlet

Kampuçya Halk Cumhuriyeti (1979-1989), Kampuçya Devleti (1989-1993), Demokratik Kampuçya'nın yıkılışı ve Pol Pot hükûmetinin devrilişinden sonra Vietnam'ın desteğiyle kurulan, 1979 - 1989 yılları arasında var olan devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Garzê (il)</span>

Garzê Tibet Özerk İli, Çin'in Sichuan eyaletinde bulunan bir özerk ildir. İl, eyaletin batı kolunda yer almaktadır. Yüzölçümü 152,629 km² olan ilin nüfusu 2010 yılı itibarı ile 1,091,872'dir. İlin merkezi Kangding şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Devrimler ve ayaklanmalar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu listede tarih boyunca gerçekleşmiş devrimler ve isyanlar yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Irak Cumhuriyeti (1958-1968)</span> Irak tarihinin dönemi

Irak Cumhuriyeti, halk arasında Birinci Irak Cumhuriyeti olarak da bilinen, 1958'de Cumhurbaşkanı Muhammed Necib er-Rubai ve Başbakan Abdülkerim Kasım'ın yönetimi altında kurulan bir devletti. Rubai ve Kasım ilk olarak Irak Krallığı'nın Haşimi monarşisinin devrildiği 14 Temmuz Devrimi ile iktidara geldi. Sonuç olarak, Krallık ve Arap Federasyonu feshedildi ve Irak Cumhuriyeti kuruldu. Dönem, 1968'de Baasçıların iktidara gelmesiyle sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de Kuomintang İslami İsyanı (1950-1958)</span>

Kuomintang İslami İsyanı, Çin İç Savaşı'nın Çinli Müslüman Kuomintang Çin Cumhuriyeti Ordusu güçleri tarafından özellikle Kuzeybatı Çin'de, Gansu, Qinghai, Ningxia ve Sincan eyaletlerinde ve Yunnan'daki bir başka isyanla devam ettirilmesidir.

Barın Ayaklanması, 4-10 Nisan 1990 tarihleri arasında Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin Barın beldesinde Uygur militanlar ve Çin güvenlik güçleri arasında meydana gelen çatışmalardı. Ayaklanma, 4 Nisan akşamı, 200 ila 300 kişilik bir Uygur protestocunun, Uygur kadınlarına yönelik zorla kürtaj yapıldığı iddialarını ve Sincan'daki Çin yönetimini protesto etmek amacıyla yerel hükûmet ofisinin kapılarını ihlal etmeye çalışmasıyla başladı. Olayları bastırmak için 130 kişilik Halkın Silahlı Polisi birliğinin gelişi, kalabalık arasındaki militanların silahlı direnişiyle karşılaştı. O akşam ilk çatışmalarda altı polis öldü ve 13 polis yaralandı. Militanlar ayrıca beş polisi esir alırken, silahlı polis 19 militanı yakaladı.