Şule Yüksel Şenler
Şule Yüksel Şenler | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Yüksel Şenler 29 Mayıs 1938 Kayseri, Türkiye |
| Ölüm | 28 Ağustos 2019 (81 yaşında) Bağcılar, İstanbul, Türkiye |
| Ölüm sebebi | Zatürreye bağlı septik şok |
| Defin yeri | Mihrişah Valide Sultan Haziresi, İstanbul |
| Milliyet | Kıbrıs Türkü |
| Meslek | Yazar, gazeteci, aktivist |
| Etkin yıllar | 1952-2018 |
| Önemli eser(ler) | Huzur Sokağı |
| Siyasi parti | Adalet Partisi (1962-1968) |
| Evlilik | Abdullah Kars (e. 1970; b. 1975) |
Şule Yüksel Şenler veya doğum adıyla Yüksel Şenler (29 Mayıs 1938, Kayseri - 28 Ağustos 2019, İstanbul), Türk yazar, gazeteci ve kadın hakları savunucusu. Hayatı boyunca kendisini Türk toplumundaki muhafazakar kadınların statüsünü iyileştirmeye adadı ve 1960'ların sonlarına doğru kadınların kamusal alana katılımı konusunda öncü rol model oldu.[1]
Yüksel Şenler birçok ilkin de sahibidir. Türkiye'de başı örtülü ilk gazeteci, başörtüsü ile mahkemeye çıkan ilk mahkûm ve İslami kimliği ile camilerin dışında seminer ve konferans salonları gibi kamusal alanlarda hitap eden ilk konuşmacı oldu. Ayrıca, üniversitelerde başörtüsünün ilk kez tartışma konusu olması kendisinin çalışma ve faaliyetlerinin bir sonucudur.[2]
İlk yılları
Aslen Kıbrıs Türkü olan ailesi, 1930'lu yılların başında Kıbrıs'tan Kayseri'ye göç etti.[3] Yüksel Şenler, 29 Mayıs 1938 tarihinde Kayseri'de doğdu. Babasının memuriyeti nedeniyle Anadolu'nun birçok şehrini dolaştı.[4] Anne ve babasının evde balolar organize ettiği oldukça seküler bir ailede yetişti. Şenler, TRT Avaz'daki bir programda aile yapısını şöyle tanımladı: "Modern bir aile yapısı… Annem makyajlı, şapkalı, manikürlü, pedikürlü, modern bir hanım. Babam modern zihniyetli birisi; ama mazbut görüşlü bir insandır. Zamanın icabı olan her şey yerine getiriliyor; balolar, çaylar, o zaman için makbul olan eğlenceler… Bunların hepsine iştirak ediyorduk." [5]
Altı yaşındayken ailesiyle birlikte İstanbul'a göç etti. Koca Ragıp Paşa İlkokuluna devam ederken ailesinin maddi durumu bozuldu. Annesinin kalp krizi geçirip rahatsızlanması üzerine Kız Eğitim Enstitüsü Ortaokulu ikinci sınıfta bırakmak zorunda kaldı. Ermeni bir terzinin yanında çalışmaya başladı.[3] Şenler'in bu deneyimi, onun ileride kendi başörtüsü modelini tasarlamasına teşvik etti. Gençliğinde çok okuyan, iyi derecede dikiş-nakış bilen, resim ve müzik gibi sanat dalları ile meşgul olan birisi oldu.[4]
Asıl adı Yüksel olan Şenler, yazılarında isminin önüne Şule'yi ekleyerek erkek olmadığını vurgulamak istedi. Böylece yazı hayatında Şule Yüksel adıyla tanındı.[6]
Kariyeri
Yazarlık kariyerine henüz 14 yaşındayken Yelpaze dergisinde hikaye yazarak başladı. 21 yaşında gazeteciliğe adım attı ve ilk köşe yazılarını Kadın gazetesinde "Duyuşlar" adı altında kaleme aldı.[7] Ağabeyi Özer Şenler'in Risale-i Nur okumasını tavsiye ettiği Şenler'in örtünme ve namaz kılmaya yönelimi başlamış oldu.[8] Necip Fazıl Kısakürek ve Nurettin Topçu gibi isimleri tanımaya başladıktan sonra İslamiyet'e ilgi ve merakı daha da arttı.[5] Şenler, 1965'te görüntüsüyle düşüncelerinin uymamaya başladığını düşünerek tesettüre girdi. Daha sonra Mehmet Şevket Eygi'nin çıkardığı Yeni İstiklal gazetesinde yazmaya başladı. 1950'li yıllarda Kıbrıs mitinglerine katıldı ve Kıbrıs Sorunu'na karşı büyük bir hassasiyet gösterdi.[4][5]
Yeni İstiklal gazetesindeki yazıları nedeniyle hakkında davalar açıldı. Türk Kadınlar Birliği'nin şikayeti üzerine hakkında laikliğe aykırılıktan suç duyurusunda bulunuldu.[9] Şenler, başörtüsü konusunun eğitimli Müslüman kadının hayatına girmesine öncülük eden isimlerden birisi oldu.[1] Anadolu'yu dolaşarak verdiği konferanslarla tartışmaların odağı haline geldi. Kendisinden etkilenen genç kızların başlarını benzer biçimde örtmesi ile bu tartışmalar daha da alevlendi. Şule Şenler'in örtünmesinden esinlenen kadınların sayısı artarken bu örtünme modasına "Şulebaşı" adı verildi.[10] 1960'larda yayın hayatına başlayan Bugün gazetesinin yazar kadrosuna dahil edildi.[11] Ağabeyi ile birlikte çıkardığı ve başyazar olduğu Seher Vakti dergisinde modern başörtüsü ve pardösü modelleri çizimleri yaptı. Bu çizim modelleri birçok kesim tarafından beğenildi ve üniversitede okuyan örtülü kızlar bu şekilde eğitim isteklerini beyan ettiler. Şenler, 27 Mayıs 1960 Darbesi'nden sonra kurulan Adalet Partisi'ne katılarak 1962'de Bakırköy Gençlik Kolları ve Edebiyat ve Kültür Kolu başkanlığı görevlerini yürüttü.[3][12] Bunun yanı sıra 1978 yılında İdealist Hanımlar Derneği başkanlığı görevinde bulundu.[13]
Hür Söz, Yeni İstiklal, Babıalide Sabah gazetelerinde kadın sayfaları hazırladı. Bugün gazetesinde 1967'den 1971 yılına kadar köşe yazarlığı yaptı. 1980'den sonra Zaman ve Millî Gazete'de yazmaya devam etti. Huzur Sokağı adlı romanı filme alındı. Yücel Çakmaklı'nın yönettiği Birleşen Yollar adlı filmin baş rollerinde İzzet Günay ve Türkan Şoray oynadı.[14] Huzur Sokağı adlı romanı 2012 yılında aynı isimle dizi olarak Atv kanalında yayınlandı ve Kutsi, Selin Demirtatar ve Güven Hokna gibi isimler rol aldı. Şule Yüksel Şenler Zaman gazetesinden Tuğba Kaplan'a dizinin çekiminden ilk etapta haberinin olmadığını, kendisinin de herkes gibi televizyondaki fragmanlardan öğrendiğini söylemiş ve ayrıca kırıldığını ve endişelendiğini belirtmiştir.[15] Huzur Sokağı'nın yanı sıra, Gençliğin Izdırabı, Hidayet, Bize Ne Oldu, İslam'da ve Günümüzde Kadın, Duyuşlar, Her şey İslam için, Uygarlığın Göz yaşları, Kız ve Çiçek, Sağ El, Bir Bilinçli Öğretmene ve Yılanla Tilki gibi eserleri de yayımlandı.
Verdiği bir röportajda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile eşi Emine Erdoğan'ın evliliklerinde ara bulucu rolü üstlendiğini açıkladı.[16][17] 1974 yılında annesinin ölümü sonrası yaptığı ikinci evliliği yeni bir çevre edinmesine yol açtı.[18] İsmailağa Cemaati ve lideri Mahmut Ustaosmanoğlu ile tanıştı. Şenler, bu dönemde tamamen çarşafa girdi ve fikirlerinde de önemli değişimler yaşandı.[5]
Yargılanması ve hapis cezası
1967 yılında Papa VI. Paulus'un Türkiye ziyareti sırasında, o dönem müze statüsünde olan Ayasofya'da dizlerinin üstüne çöküp yüzünü Kudüs'e dönerek dua etmesi, başta Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay ile Başbakan Süleyman Demirel'in aşırıya kaçan misafirperverlik örneği göstermesi ve dua ritüeline izin vermesi rahatsızlığa sebep oldu. Birçok yazar ve politikacı tarafından devlet protokolünün bu tavrı eleştirildi. Şule Yüksel ise "Ağlayın ey Müslüman kardeşlerim ağlayın" yazısı ile Papa'nın ziyareti sırasında devlet erkanının içerisinde bulunduğu vaziyeti 'aşağılık kompleksi' olarak tanımlayarak Sunay ve Demirel'i eleştirdi.[5]
1971 yılında Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, "Sokaktaki örtülü kadın ve kızların öncüleri cezalarını çekecekler.." ifadesi ile isim vermeden Şule Şenler'i hedef aldı. Bunun üzerine Şenler, Sunay'a hitaben bir mektup kaleme alarak "Cumhurbaşkanının Allah'tan ve milletten özür dilemesi gerektiğini" ifade etti. Şenler mektup yüzünden cumhurbaşkanına hakaretten tutuklandı ve 13 ay 10 gün hapis cezası aldı.[9] Dört yıl boyunca Bugün gazetesinde sürdürdüğü yazarlığı sona ererken, Cevdet Sunay iki ay sonra af çıkararak Şenler'in özür dilemesini talep etti.[5] Fakat Şenler, af kararnamesini reddettiğini açıkladı ve Bursa Cezaevinde cezasını sonuna kadar çekmeyi tercih etti. Cezaevinden çıktıktan sonra Türkiye'nin dört bir tarafında konferanslar vermeyi sürdürdü.
Özel hayatı ve ölümü
22 Ekim 1970'de ilahiyat mezunu ve aynı zamanda tiyatrocu olan Abdullah Kars ile evlendi. Fakat eşinin kendisine sürekli şiddet uygulamasından dolayı 1975 yılında boşandı.[18]
Şule Yüksel Şenler ilerlemiş yaşına ve rahatsızlığına rağmen ara ara gazete ve dergilerde çeşitli yazılar kaleme alarak yayın alanındaki faaliyetlerini sürdürmeye çalıştı.[6] 28 Ağustos 2019 tarihinde İstanbul Bağcılar'da tedavi gördüğü Medipol Mega Üniversite Hastanesinde zatürreye bağlı septik şok nedeniyle 81 yaşında hayatını kaybetti.[16][19] 29 Ağustos'ta Eyüp Sultan Camii'nde kılınan cenaze namazının ardından Mihrişah Valide Sultan Külliyesi haziresine defnedildi.[20]
Hatırası
2020 yılında Eyüsultan merkezli Şule Yüksel Şenler Vakfı kuruldu.[17] Eylül 2023'te Emine Erdoğan ve Tevfik Göksu'nun katılımı ile Esenler'de kadınların çeşitli eğitim ve faaliyetlerde bulunabileceği "Şule Yüksel Şenler Hanımlar Konağı" açıldı.[21] Ayrıca, Balıkesir'in Karesi ve İstanbul'un Pendik ilçesindeki iki imam hatip lisesine adı verildi.[22][23]
Eserleri
- Şenler, Şule Yüksel (1970). Bir Bilinçli (!) Öğretmene. İstanbul: Seher Yayınları. s. 235.
- Şenler, Şule Yüksel (1974). Sağ El. Ankara: Nur Yayınları. s. 95.
- Şenler, Şule Yüksel (1975). Duyuşlar. Ankara: Nur Yayınları. s. 260.
- Şenler, Şule Yüksel (1978). Her Şey İslam için. İstanbul: Nur Yayınevi. s. 260.
- Şenler, Şule Yüksel (1986). Yılanla Tilki. Ankara: Nur Yayınları. s. 104.
- Şenler, Şule Yüksel (1991). Kız ve Çiçek. Timaş Yayınları. s. 248. ISBN 9789757544876.
- Şenler, Şule Yüksel (1994). Uygarlığın Gözyaşları. Timaş Yayınları. s. 264. ISBN 9789757544814.
- Şenler, Şule Yüksel (1996). İslam'da ve Günümüzde Kadın. Ankara: Nur Yayınları. s. 260.
- Şenler, Şule Yüksel (1996). Huzur Sokağı. Timaş Yayınları. s. 544. ISBN 9789757544425.
- Şenler, Şule Yüksel (1996). Gençliğin Izdırabı. Timaş Yayınları. s. 192. ISBN 9789753620215.
- Şenler, Şule Yüksel (2016). Bize Ne oldu. Timaş Yayınları. s. 139. ISBN 9789753620741.
- Şenler, Şule Yüksel (2017). Kadın ve Evlilik. Timaş Yayınları. s. 208. ISBN 9786050824568.
- Şenler, Şule Yüksel (2017). Hidayet. Timaş Yayınları. s. 160. ISBN 9786050825176.
Kaynakça
- ^ a b Today, Politics (3 Eylül 2019). "Şule Yüksel Şenler: A Portrait of Turkey's First Muslim Women's Rights Activist". Politics Today (İngilizce). 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024.
- ^ Beşinci, Ebrar. "Şule Yüksel Şenler: Türkiye'de modernleşme ve İslamcı kadın kimliğinin inşası". Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı Din Sosyolojisi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. 28 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2024.
- ^ a b c Fatih Türkyılmaz (19 Ağustos 2022). "Türk edebiyatının adalet arayan ismi: Şule Yüksel Şenler". Anadolu Ajansı. 14 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2024.
- ^ a b c Şenler, Şule Yüksel (28 Şubat 2017). Hidayet. Timaş Yayınları. s. 3. ISBN 978-605-08-2517-6. 14 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2024.
- ^ a b c d e f Mehmed Mazlum Çelik (28 Ağustos 2020). "Zulümle mücadeleyi cinsiyet değil, şahsiyet meselesine dönüştüren yazar: Şule Yüksel Şenler". The Independent. 13 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2024.
- ^ a b Adem Demir, Hatice Şenses Kurukız (31 Aralık 2019). "Hayatı mücadeleyle geçen isim: Şule Yüksel Şenler". Anadolu Ajansı. 2 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024.
- ^ Mete Kaan Kaynar. Türkiye'nin 1960'lı Yılları. İletişim Yayınları. ISBN 978-975-05-3194-1. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024.
- ^ Misbah Eratilla (28 Ağustos 2021). "Şule Yüksel Şenler ve Risale-i Nur". Yeni Asya. 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024.
- ^ a b "Şule Yüksel Şenler: Biyografi". Şule Yüksel Şenler Vakfı. 9 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024.
- ^ İnci Özkan Kerestecioğlu, Güven Gürkan Öztan (14 Temmuz 2016). Türk Sağı: Mitler, Fetişler, Düşman imgeleri. İletişim Yayınları. ISBN 978-975-05-1507-1. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024.
- ^ Aksoy, Murat (2005). Başörtüsü-türban: batılılaşma-modernleşme, laiklik ve örtünme. Kitap Yayinevi Ltd. s. 145. ISBN 978-975-6051-05-4. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024.
- ^ "Şule Yüksel Şenler". Timaş Yayınları. 14 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2024.
- ^ Şule Yüksel Şenler Vakfı [@sysvakfi] (27 Haziran 2022). "Şule Yüksel Şenler; 1962'de Adalet Partisi Gençlik Kolları Edebiyat ve Kültür Başkanlığı, 1978'de İdealist hanımlar Derneği Başkanlığı yaptı. Yurt çapında "İslâm'da Kadının Yeri ve Mükellefiyetleri, Türkiye'de Manevi Buhran ve Dün Bugün, Yarın" konulu seri konferanslar verdi" (X gönderisi). Erişim tarihi: 14 Şubat 2024 – X vasıtasıyla.
- ^ "Şule Yüksel Şenler Türkan Şoray'ı anlattı: İki elim mahşerde yakandadır anam..." Yasemin. 31 Ağustos 2019. 30 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024.
- ^ "Şule Yüksel Şenler: Kitabım dizi olmuş televizyondan öğrendim - Tuğba Kaplan Röportajı". zaman.com.tr. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2014.
- ^ a b "Yazar Şule Yüksel Şenler hayatını kaybetti". NTV. 28 Ağustos 2019. 13 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024.
- ^ a b "Erdoğanları tanıştıran Şule Yüksel Şenler adına vakıf kuruldu". The Independent. 19 Şubat 2020. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024.
- ^ a b Sevdenur Öztürk. "BİR NESLİN ÖNCÜSÜ: ŞULE YÜKSEL ŞENLER - Medeniyet Vakfı Hoşgeldiniz". www.medeniyetvakfi.org. 13 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2024.
- ^ "Şule Yüksel Şenler hayatını kaybetti". AA. Hürriyet. 28 Ağustos 2019. 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2024.
- ^ "Şule Yüksel şenler uğurlandı". Hürriyet. 30 Ağustos 2019. 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024.
- ^ "ŞULE YÜKSEL ŞENLER HANIMLAR KONAĞI AÇILDI!". Esenler Belediyesi. 14 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2024.
- ^ "Şule Yüksel Şenler Kız Anadolu İmam Hatip Lisesi". Millî Eğitim Bakanlığı. 21 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2024.
- ^ "Pendik'te korku duvarı". Milliyet. 5 Kasım 2020. 14 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2024.
