İçeriğe atla

Şivlilik

Şivlilik veya Şivilik[1], günümüzde sadece Konya şehir merkezinde yaşatılan ve her yıl üç ayların ilki olan Recep ayının ilk perşembesinde kutlanan bir folklorik bayramdır.

Şiviliğin kökeni net olarak bilinmemektedir. Kökeni bazı araştırmacılara Friglere dayandırılır[2] ama Konya halkı geleneği büyüklerinden dinledikleri menkıbeye dayandırır.[3] Eski Konyalılara göre Şiviliğin çıkışı şu şekildedir: Rivayete göre bir Türk-İslam mutasavvıfı olan Ebu Bekir Şiblî (861?-946), bir gece rüyasında Muhammed'in annesinin rahmine Recep ayının ilk perşembesi intikal ettiğini öğrenir. Büyük bir sevinçle uyanarak bunu oturduğu semtin bütün evlerine vararak "Şiblî" nidasıyla müjdeler. Her hane sahibi de müjdelik olarak ona bir parça yiyecek verir.[4]

Aynı günün gecesi de, perşembenin cumaya bağlandığı ve Muhammed'in ana rahmine düştüğü[a], Regaip Kandili'dir.

Etimoloji

Kelimenin kökeni halk etimolojisinde Şeyh Şiblî'ye bağlansa da (Şibli-lik > Şivlilik/Şivilik) kelimenin kökeni muhtemelen Arapça ﺷﺒﻊ şib'- "doyuran, açlığı gideren" kelimesi ve Farsça ﺷﻴﺐ şîb "karışma, uyuşma" kelimeleridir.(Şib-li-lik > Şivlilik) [5]

Kültürel miras

Şivlilik etkinliğinin ismi çeşitli kaynaklarda doğa olayları (kuş ötüşü) ve yerel anlatılara (yağda kızaran hamur sesi); etkinliğin ortaya çıkışı ise İslam kültüründe yer alan anlatılarla (Muhammed'in doğumu) bağlantılı yiyecek/çerez dağıtma, hediye verme geleneğine dayandırılmaktadır.[6][7]

Bir önceki gece gerçekleştirilen fener alayı etkinliklerinde[8] ateş üzerinden atlama, fener yakma ve ertesi gün çocukların mani okuyarak ev ev gezip çerez toplaması ise bu gelenek ile cadılar bayramı etkinlikleri arasındaki benzerliklerdendir.

Şivlilik gününde komşulara pişi, haşhaşlı veya tahinli çörek gibi yemekler, çocuklara ise kuru üzüm, kırık leblebi, kurutulmuş meyve veya gofret, çikolata gibi paketli ürünler dağıtılmaktadır.[6]

Çocukların ev ziyaretleri esnasında okudukları manilerden birinin sözleri şu şekildedir: "Şivli şivli şişirdi, erken kalkan pişirdi / İki çörek, bi börek bize şivlilik gerek"[7]

Günümüzde, yerel idareler bu kültürel mirası korumak amacıyla çeşitli etkinlikler düzenlemektedir.[9]

Kaynaklar

  1. ^ "Çocuklara üç ayları sevdiren gelenek: Şivilik - ZAMAN". web.archive.org. 23 Haziran 2013. 23 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2024. 
  2. ^ IŞIK, Ali (2013), "Şivlilik Adı ve Kökeni Üzerine...", Merhaba/Akademik Sayfalar, c. 13, S. 16 (15 Mayıs), s. 254-256
  3. ^ Dergisi, Düşünen Şehir (1 Ocak 2022). "Medeniyetin Lezzet İkramı: Konya'da Şivlilik Geleneği | Ayşe Şahin". Düşünen Şehir Dergisi. 13 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2024. 
  4. ^ Işık, Ali (7 Ekim 2017). "Konya Yazıları: Şivlilik". Konya Yazıları. 13 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2024. 
  5. ^ Şivlilik. (2015). Konya Ansiklopedisi (Cilt.8 s.250). Konya
  6. ^ a b Arslan, N. (2021) "Konya'da sürdürülen Şivlilik geleneğinin sosyal bilgiler dersi kültür aktarımı açısından değerlendirilmesi". Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Tez no: 689494 tez.yok.gov.tr.
  7. ^ a b "KONYA'DA AŞURE, ŞİVLİLİK VE FENER ALAYI GELENEĞİ". 12 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "Şivlilik ne demek, nedir? 2022 Şivlilik günü ne zaman?". www.trthaber.com. 4 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2022. 
  9. ^ "SELÇUKLU BELEDİYESİ ŞİVLİLİK ÇOCUK FESTİVALİ AÇILDI | Güncel Haberler | Selçuklu Belediyesi". www.selcuklu.bel.tr. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2022. 

Not listesi

  1. ^ rivayetlerin sıhhati ihtilaflıdır.

İlgili Araştırma Makaleleri

Peygamber veya yalvaç, Tanrı aracılığıyla bir dini veya dinî öğretiyi yaymakla görevlendirildiğine inanılan kişidir. Peygamberler ayrıca dinî terminolojide âyet, işaret veya mûcize denilen doğaüstü güç veya olayların kendilerine atfedildiği mitolojik veya yarı mitolojik insanlardır. İbrahimî dinlerin inananları, peygamberlerin Tanrı'dan aldıkları “vahiy” adlı mesajları diğer insanlara ulaştırdıklarına inanırlar.

Çarşamba, haftanın salıdan sonra, perşembeden önce gelen günüdür. Uluslararası ISO 8601 standardına göre haftanın üçüncü günüdür.

Seyyid, İslam peygamberi Muhammed'in kızı Fatıma ve torunları Hasan, Hüseyin, Zeynep, Rukiyye, Ali, Ümame ve Ümmü Gülsüm'ün soyundan olduğu inanılanlar genel olarak bu adla anılır. Hanımlar için Seyyide sıfatı kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Masal</span> kurgusal bir hikaye içeren folklorik fantezi karakterler

Masal ya da erteği esas itibarıyla sözlü anonim halk edebiyatı ürünü, kahramanları arasında olağanüstü kişi veya yaratıkların bulunabildiği, anlatılan olayların tamamen gerçek dışı olduğu, yer ve zaman ögesinin ise daima belirsiz olduğu bir anlatı türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Konyaspor</span> Türk spor kulübü

Konyaspor veya sponsorluk anlaşması gereği TÜMOSAN Konyaspor, Türkiye'nin Konya şehrinde 1922 yılında kurulan spor kulübü. Süper Lig'de mücadele etmektedir. İç saha maçlarını 42.042 kişilik Konya Büyükşehir Belediye Stadyumu'nda oynamaktadır.

Erbain, Miladi takvimde 22 Aralık - 31 Ocak günleri arasına rastlayan kırk günlük zemheri dönemi.

<span class="mw-page-title-main">Animizm</span> Nesnelerin, yerlerin ve yaratıkların hepsinin ayrı bir ruhani öze sahip olduğuna dair dini inanç

Animizm ya da Canlandırmacılık, doğanın bir bütün olarak ve her varlığın teker teker maddi varlığının ötesinde bir de ruha sahip olduğunu kabul eden görüş. Animizm, hayvanları, bitkileri, kayaları, nehirleri, hava sistemlerini, insan eserlerini ve bazı durumlarda sözcükleri canlı, fail ve özgür iradeye sahip olarak kabul eder. Animizm bir din olmaktan öte bir din sistemidir. Animizm, mantıksal temellerin ve prosedürlerin ötesinde doğaüstü evrene odaklanan metafizik bir inançtır ve özellikle maddi olmayan ruh kavramına odaklanır.

<span class="mw-page-title-main">Cadılar Bayramı</span> 31 Ekimde kutlanan geleneksel kostümlü bayram

Cadılar Bayramı, her sene 31 Ekim'de kutlanan, öncelikle Pagan ve sonrasında Hristiyan kökleri olmasına rağmen günümüzde seküler bir kutlama halini almış bayram. Çocukların, genellikle korkunç kostümler giyerek, kapı kapı dolaşıp şekerleme ve harçlık topladığı bir bayramdır. Diğer Cadılar Bayramı kutlamalarında yapılan etkinlikler arasında maskeli balolar, balkabağından fener oyma, korku filmi seansları ve perili olduğuna inanılan evlere düzenlenen geziler sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">İslam'da İsa</span> İslam inancında İsa

İslam dininde İsa veya ʿÎsâ bin Meryem, İsrailoğulları'na gönderilen son peygamber ve aynı zamanda da Mesih'tir. İsrailoğullarına Tevrat'ı ilga etmeden, onun yanı sıra yeni bir vahiy olan İncil ile tebliğde bulunmuştur. İsa, hiç evlenmeden ve çocuğu olmadan yaşamış ve bu hâliyle göğe yükseltilmiştir. Kuran'da 93 âyette, "Meryem'in oğlu", "Allah'tan bir ruh" ya da "Allah'ın Kelimesi" unvanlarıyla veya özel ismiyle toplam 180 defa zikredilmektedir. Kuran'da İsa'nın babasız yaratıldığı, Adem Peygamberin durumuna benzetilerek vurgulanmaktadır. İsa'nın Allah'ın izniyle çeşitli mucizeler göstermiş olduğu kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Noel</span> çoğunlukla 25 Aralıkta İsanın doğumunun kutlandığı bayram

Noel, her yıl çoğunlukla 25 Aralık tarihinde İsa'nın doğumunun kutlandığı bir Hristiyan bayramıdır. Doğuş Bayramı, Kutsal Doğuş, Milat Yortusu olarak da bilinmektedir. 20. yüzyılın başlarından itibaren Noel; Hristiyan olmayanlar tarafından da kutlanan, dinî motiflerden arınmış, hediye alışverişi etrafında yoğunlaşan bir bayram olarak da kutlanmaya başlanmıştır. Bu seküler Noel versiyonunda mitolojik bir figür olan Noel Baba temel bir rol oynamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Berber</span>

Berber, erkek saçı kesen; sakal ve bıyık tıraşı yapan meslek erbâbı. Günümüzde pek çok berber saç boyama ve fön çekimi gibi işlemleri de gerçekleştirmektedir. Türkçeye Farsça berber kelimesinden geçmiştir. Kelimenin kökeni muhtemelen Latince barba (sakal) kelimesidir.

<span class="mw-page-title-main">Tekke</span> tarikattan olanların barındıkları, Tanrı’ya tapındıkları, dinsel törenler yaptıkları yer, dergâh.

Tekke, tarikattan olanların barındıkları, ibadet ve tören yaptıkları yer, dergâh gibi yapılardır. Osmanlı İmparatorluğu'nda tekke anlamında günümüz Türkiye'deki Müslüman Türkmen Alevî-Bektâşîlerin Cem Evi, yani Mescid'in yanı sıra dergâh, âsitane sözcükleri olarak kullanılmıştır. Bazı tarikatlarda hankâh ve âsitane yalnızca merkez tekkeye denir.

<span class="mw-page-title-main">Konya</span> Konya ilinin merkezi olan şehir

Konya, Türkiye'nin Konya ilinin merkezi olan şehirdir. 1875'te kurulan Konya Belediyesi, 1987'de çıkarılan 3399 sayılı yasa gereğince "büyükşehir" statüsüne kavuşmuş olup 1989'dan beri belediye hizmetleri bu statüye göre yürütülmektedir. 2014'te 6360 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Aişe</span> Muhammedin eşi, Ebu Bekirin kızı

Aişe bint Ebu Bekir, İslam peygamberi Muhammed'in üçüncü ve en genç karısı ve birinci İslam halifesi Ebû Bekir'in kızıdır.

<span class="mw-page-title-main">Iğdır yöresi halk kültürü</span>

Iğdır yöresi, Doğu Anadolu Bölgesi kültür özelliklerini barındırmaktadır. Tarihi, gelenekleri, tarihî eserleri, inançlarıyla doğu kültürünün beşiklerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Kalandar</span> Rumi Takvimin ilk ayı

Kalandar veya Kalanda, Türkiye'de Doğu Karadeniz bölgesinde ve Gürcistan'ın batı kesiminde eski geleneğe göre yeni yıl kutlamasıdır. Latince Calendae kelimesinden gelen Kalanda, ayın ilk günü anlamına gelir. Ay takvimini temel alan Kalandar'ın birinci günü, Miladi Takvim'e göre Ocak ayının 14. gününe tekabül eder. Yeni yıl kutlamaları da 13 Ocağı 14 Ocağa bağlayan gece gerçekleştirilir. Bu çerçevede "Kalanda" kelimesi yeni yıl anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Poğaça</span> Balkanlar ve Orta Avrupanın her yerinde benzer isimlerle bilinen çörek

Poğaça, bir çörek türüdür. Balkan, Levant ve Macaristan mutfaklarında bulunur, mayalı veya mayasız yapılabilir. Genellikle buğday unundan yapılır, ancak arpa ve bazen çavdar eklenebilir. Poğaçanın içi haşlanmış patates, pişmiş kıyma, zeytin veya peynirle doldurulabilir. Poğaça hamurunda susam, siyah çörek otu veya kurutulmuş dereotu gibi tahıllar ve otlar bulunabilir veya üstüne serpilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Ramazan</span> Hicrî takvimin 9. ayı, Müslümanların oruç tuttuğu ay

Ramazan, hicrî takvime göre 9. ay ve İslam inancına göre Muhammed'e Kur'an ayetlerinin inmeye başladığı, aynı zamanda Müslümanlarca oruç tutulmaya ve terâvih namazının kılınmaya başlandığı aydır. Bu ayda oruç tutmak, İslam'ın beş temel şartından biridir. Ramazan, Ay'ın hilâl görünümünün ilk görülüşünden itibaren 29 veya 30 gün boyunca sürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Krembo</span>

Krembo dünyadaki farklı varyasyonlarda üretilen şekerlemeler olup, birkaç ülke onları icat ettiğini veya “ulusal şekerlemesi” olarak selam verdiğini iddia etmektedir. İskoç şefi Boyd Tunnock, 1956'da İtalyan beze kullanımı, bisküvi tabanını ve sütlü çikolata içerme fikrini geliştirdiğinde Tunnock's kekini icat etti. Danimarka'da ürün başlangıçta krem kullanılarak yapıldı, ancak daha sonra üretimin sanayileşmesine ve raf ömrünün arttırılmasına yardımcı olmak için yumurta beyazlarından dolduruldu. Türkiye'de ortak kullanımda tek bir terim yoktur. Kelimenin tam anlamıyla, "Konfeksiyon" olarak adlandırılabilir. Bazen “Çokomel” veya “Eti Puf” daki ilgili marka isimleriyle isimlendirilebilir.

<span class="mw-page-title-main">İzmir kebabı</span>

İzmir kebabı bir çeşit yatay döner kebabıdır. Koyun etinden yapılır. Mesire yemeğidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.