Hanuka veya Işıklar Bayramı, Seleukos İmparatorluğu'nun elindeki Kudüs'ün (Yeruşalim) MÖ 200'lerde Yahudiler tarafından geri alınmasının şerefine 2200 yıldır kutlanan bir Yahudi bayramıdır. İbrani takvimine göre Kislev'in 25. gününden başlayarak sekiz gün sekiz gece boyunca sürer. Gregoryen takvimine göre en erken Kasım sonunda, en geç ise Aralık ortalarında meydana gelir.
Yehuda Krallığı, Yakup'un 12 oğlundan biri olan Yehuda'nın, Güney Levant'ta kurduğu Yehuda kabilesinin gelişip monarşi sistemine dönüşmesi ile oluşmuş bir Demir Çağı krallığı. Birinci dönemde, Tevrat'a göre İsrail Krallığı'nın kralı Şaul'un ölümüyle Yehuda topraklarında bir krallık oluştu ve bu krallığın başında Yehuda kabilesinin lideri Davud geçti. Yedi yıl Yehuda'nın krallığını yaptıktan sonra İsrail Krallığını tekrar bir araya getirdi ve başkenti Kudüs yaptı. İkinci dönem ise Yehuda Krallığı dendiğinde akla ilk gelen dönemdir. MÖ 930'da Birleşik İsrail Krallığı ikiye bölündü. Davud'un torunu Rehoboam'ı kendilerine kral olarak seçmek istemeyen kuzeydeki on kabile kendi (ikinci) İsrail Krallığını oluşturdu ve güneydeki iki kabilenin krallığını yapan Rehoboam Yehuda Krallığı'nın lideri oldu. Bazen bölünmeden sonraki İsrail Krallığı'na Kuzey Krallığı Yehuda Krallığı'na da Güney Krallığı denir. Yehuda'nın varlığı MÖ 587 yılında II. Nebukadnezar önderliğindeki Babil İmparatorluğu'nun Kudüs Kuşatması ile son bulmuştur. Babillilerin bölgeyi fethiyle birinci Tapınak yıkıldı ve Yahudiler bölgeden sürüldü.
Haşmonayim Hanedanı, MÖ 140-MÖ 37 yılları arasında yaşayan bağımsız bir Yahudi devleti olan İsrail Haşmonayim Krallığı'nı yöneten hanedandır. Haşmonayim Hanedanı, Şimon HaTarsi liderliğinde, MÖ 165'teki Makkabi İsyanı sırasında Seleukos İmparatorluğu ordusunu yenen kardeşi Yehuda Makkabi'den yirmi yıl sonra kuruldu. Haşmonayim Krallığı MÖ 37'de Hirodes tarafından ele geçirilene kadar 103 sene sürdü. Bundan sonra bile kendi itibarının sürmesi için bir Haşmonayim prensesi olan Mariamme ile evlendi.
İsrail Krallığı Birinci İsrail Krallığı'nın MÖ 930'da yıkılmasından sonra kurulmuş iki devletten biridir. MÖ 930'da kurulan krallığın varlığı MÖ 720'de Asur İmparatorluğu'nun işgaliyle son buldu. En önemli şehirleri Şehem, Tirzah ve Samiriye idi.
Yehuda kabilesi, gelecekte Yehuda Krallığı'na dönüşecek olan Yakup'un oğlu Yehuda tarafından kurulan bir İsrailoğlu kabilesi. Yakup'un oğulları tarafından kurulan toplam On İki İsrail Kabilesi'nden biri olan Yehuda kabilesi, ismini kurucusu Yehuda'dan alır.
Şimon kabilesi, Tora'da adı geçen On İki İsrail Kabilesi'nden biridir.
Makkabiler, Selevkos İmparatorluğu'na bağlı uydu devlet olan Yahudiye'nin kontrolünü eline geçiren Yahudi asi ordusudur. MÖ 164 ila MÖ 63 yılları arasında Haşmonayim hanedanlığı olarak Yahudilik dinini tekrar hayata geçirip İsrail Diyarının sınırlarını genişletti ve Helenizmin etkisini azalttı.
Ürdün'deki Yahudilerin tarihi, bugünkü Ürdün coğrafyasının büyük bir bölümü bir zamanlar İsrail Diyarı'ndaki Yahudilerin tarihi ile çakıştığı için antik döneme kadar uzanır.
Yohanan Hurkanus Haşmonayim (Makkabiler)in MÖ 2. yüzyılda lideriydi. Görünen o ki, "Hurkanus" ismini tahta geçtiği zaman almıştır.
I. Yehuda Aristobulus, kendinden önce gelen lider Yohanan Hurkanus'un beş oğlundan biri olup İbrani Haşmonayim hanedanlığında kendisine "kral" diyen ilk hükümdardır. Josephus, Aristobulus için 481 yıldan sonra "başına taç takan" ilk Yahudi der. Yahudi geleneğine göre sadece Yehuda kabilesinden olan Davud hanedanlığına bağlı kişiler İsrail'in kralı olabilir bu nedenle Aristobulus ve ardılları için "nasi" yani "başkan" denir.
Salome Aleksandra, Kudüslü Aleksandra veya Şelomtzion Haşmonayim Krallığında iktidarda olan tek kraliçeydi. Kayınpederi Yohanan Hurkanus vasiyetinde eşini hükümdar seçmesine rağmen eşi I. Aristobulus buna izin vermedi. Ayrıca Yehuda Krallığı'nda Atalya kraliçelik yapıp ülkeyi yönetmişti. Önce I. Aristobulus'un, ardından Aleksander Yanay'ın eşi olan Şelomtzion bağımsız krallığın son hükümdarıydı.
II. Hurkanus, MÖ 1. yüzyılda Haşmonayim hanedanlığına bağlı başrahip ve Yahudiye kralıydı.
II. Aristobulus, Haşmonayim hanedanlığının bir üyesi olup MÖ 66 ile MÖ 63 yılları arası başrahiplik ve Yahudiye'nin krallığını yapmıştır.
Ön: Menora ve "Basileus Antignus" yazısı.
Arka: Sofra ve "Matisyahu HaKohen" yazısı.
Levi, Tekvin'e göre, Yakup ile Lea'nın üçüncü oğlu ve Levi kabilesinin kurucusudur; fakat Arthur Peake'in iddiasına göre, kabilenin diğer İsrail kabilelerine bağlılığını göstermek için sonradan eklenmiştir. Bazı dini ve siyasi ayrıcalıklar Levilere verilmişti ve Tevrat'ın ilk kaynakları olan Yahvist ve Elohist'e göre Levi rahip demek olup bir soyla ilgisi yoktur; bunun bir soy olarak gösterilmesi Ruhbani kaynağa ve Musa'nın kutsamasına rastlar; bunun amacı ruhban sınıfını farklı bir köke dayandırma çabasıdır.
Yahuda veya Yehuda, şu anlamlara gelebilir:
Yohanan Makabi veya Yohanan Gaddi Matatya'nın en yaşlı oğlu ve Yehuda Makabi'nin kardeşiydi. MÖ 2. asırda yaşanan Makabi Ayaklanması'nın liderlerinden birisidir.
Yahudiye veya Yehud, İbranice Kutsal Kitap'ta bahsedilen, Filistin bölgesinin güneyinde yer alan tarihi İbrani ve İsrailli dağlık bölgesi ve bu bölgede daha sonra kurulmuş bazı devletlerin ismi. Bölgenin adı, İbrani din büyüğü Yakup'un oğlu olan Yehuda'nın adından gelmektedir ve Eski Ahit'de Yehuda'nın neslinin İsrailoğlu Yehuda kabilesi ve ilgili Yehuda Krallığı'nı oluşturduğundan bahsedilmektedir. Bölgenin adı sırasıyla Babil, Fars, Helen ve Roma, Haşmonayim, Hirodes ve tekrar Roma kontrolü altında korunmuştur.
Yehuda Makkabi, rahip Matatyahu'nun 4 oğlundan biriydi. Babası gibi Yehuda da rahipti. Selevkos İmparatorluğu'na karşı Makkabi Ayaklanması'nı yönetti.
Matatyahu bin Yohan, Matiṯyāhu haKohēn ben Yōḥānān) Selevkos İmparatorluğu'na karşı dini güdümlü Makkabi Ayaklanması'ndaki rolü Makabe Kitapları'nda yer alan bir rahip idi. Matatyahu, Hanuka hikâyesinde merkezi bir rol oynar ve sonuç olarak Yahudiler'in Birkat Hamazon'a ve Amida'ya eklediği dualarında bahsedilir.
