İçeriğe atla

Şili yunusu

Şili yunusu
Korunma durumu
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Mammalia
Takım: Cetacea
Alt takım: Odontoceti
Familya: Delphinidae
Cins: Cephalorhynchus
Tür: C. eutropia
İkili adlandırma
Cephalorhynchus eutropia
Gray, 1846

Şili yunusu
doğal yaşam alanı
Sinonimler

C. albiventris
C. obtusata [1]

Şili yunusu (Cephalorhynchus eutropia), (kara yunus olarak da bilinir ancak bu isim bilimsel çevreler tarafından artık kullanılmamaktadır) Cephalorhynchus cinsinde bulunan dört yunus türünden biridir. Yunus yalnızca Şili sahillerinde ve Arjantin'in güney ucunda bulunur.

Fiziksel tanımlama

Şili yunusu küt bir kafaya sahip olan, 1,7 metre boyuyla küçük bir yunustur. Bu özellikleri nedeniyle zaman zaman yanlışlıkla yunusa benzeyen porpoise olarak tanımlanır. Kalın gövdeli olan yunusun bel çevresi boyunun üçte ikisi kadardır. Diğer yunuslarla karşılaştırıldığında sırt ve yan yüzgeçleri gövdesine oranla küçüktür. Boğazı, karın kısmı ve yan yüzgeçlere yakın olan kısımları beyazdır. Vücudunun geri kalan kısmı grinin çeşitli tonlarındadır. Yunusun üst çenesinde 28-34 çift diş, alt çenesinde de 29-33 çift diş bulunur.

İki ile on bireyden oluşan küçük gruplar hâlinde dolaşan yunusun daha büyük gruplar oluşturduğu da gözlemlenmiştir.

Yaşam süresi, hamilelik ve süt verme süresi bilinmemekle birlikte, üzerinde daha çok çalışma yapılmış olan ve aynı cinsteki beyaz başlı yunus ile alaca yunusa benzer olduğu sanılmaktadır. Diğer iki yunusun yaşam süresi en çok yirmi yıldır ve hamilelik dönemi on ay ile bir yıl arasında değişmektedir.

Popülasyon ve dağılım

Belki de deniz memelileri arasında üzerinde en az çalışma yapılmış olan Şili yunusunun popülasyonu kesin olarak bilinememektedir. Birkaç bin Şili yunusu olduğu sanılmaktadır ancak Steve Leatherwood adlı bir araştırmacı bu sayının daha da az olduğunu önermiştir.[1] Sayısı ne olursa olsun, Şili yunusu Şili sahillerine özgü bir yunustur ve göç ettiği sanılmamaktadır. Diğer Cephalorhynchus türlerinden daha geniş bir enlem aralığında görülmüştür: 33° Güney enlemindeki Valparaíso'dan 55° Güney enlemindeki Horn Burnu'na kadar. Bu yunus türünün 200 metreden daha az derin olan sığ suları ve özellikle de hızlı bir gel-git akıntısı olan bölgelerle nehir ağızlarını tercih ettiği görülmektedir.

İsimlendirme

20. yüzyılın başlarında Şili yunusu daha çok kara yunus adıyla tanınıyordu. Daha sonraları bu adlandırmanın pek doğru olmadığı konusunda anlaşılmıştır. Biliminsanları tarafından ilk başlarda incelenen bireylerin çoğunun derisi hava ile temas nedeniyle kararmıştı ve deniz üzerinde uzak mesafeden gözlemlendiğinde sırt renkleri olduğundan daha koyu görünüyordu. Daha çok örnek incelendiğinde aslında yunusun sırt renginin grinin değişik tonlarından oluştuğu anlaşılmış ve karın bölgesinin de beyaz olduğu görülmüştür. Bilim çevreleri yunusun Şili sahilleri boyunca bulunmasından ötürü artık Şili yunusu diye isimlendirilmesinde hemfikirdir.

Koruma ve avlanma

Şili yunusu Cephalorhynchus cinsi içinde teknelerin yanında su yüzeyinde yüzmeyen tek yunus türüdür. Bunun nedeninin 1980'lerin başına kadar bu yunus türünün zıpkınla avlanması sonucu yunusların teknelerden artık çekinmeleri olduğu sanılmaktadır. Avlanmaları yasaklanana kadar yılda 1.300-1.500 arası yunus öldürülmekteydi. Günümüzde her yıl birkaç yunus balık ağlarına takılmak suretiyle ölmektedir. Popülasyonun hassas durumu göz önüne alındığında bu kayıpların türün sayısının azalmasına neden olacak önemli kayıplar olduğu sanılmakta ama bu kesin olarak bilinememektedir.

Notlar

  1. ^ Ayrıca bakınız: Güney Amerika deniz memelileri popülasyonu üzerine bir araştırma. 8 Mart 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ganj ve İndus nehir yunusu</span>

Ganj nehir yunusu ve İndus nehir yunusu Bangladeş, Hindistan ve Pakistan'da bulunan tatlısu ya da nehir yunusları üstfamilyasının iki alttürüdür. 1970'lerden itibaren iki ayrı tür olarak nitelendirilmektedirler. Ganj nehri yunusu çoğunlukla Hindistan'da Ganj Nehri ve kollarında, İndus nehir yunusu da Pakistan'da İndus Nehri'nde bulunur. Ancak 1998 yılında balinalar üzerine yapılan bir taksonomi çalışması sonucunda bu iki yunus tekrar tek tür olarak listelenmiştir. Bu türün adı Ganj ve İndus nehir yunusu ya da daha genel adıyla Hint nehir yunusudur ancak bu iki isim de çok fazla yaygın değildir.

<span class="mw-page-title-main">Amazon nehir yunusu</span>

Amazon nehir yunusu ya da diğer adlarıyla Boto, Pembe nehir yunusu Amazon Nehri ve Orinoco Nehri sistemlerinde bulunan bir tatlısu nehir yunusudur. Nehir yunuslarının en büyüğü olan bu tür, aynı yaşam alanı içinde bulunan ancak gerçek bir nehir yunusu türü olmayan Tucuxi ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Haliç yunusu</span>

Haliç yunusu ya da Tucuxi Amazon havzasındaki nehirlerde ve Güney Amerika'nın kuzey ve doğu kıyılarında denizlerde bulunan bir yunus türüdür. "Tucuxi" adı Tupi dilindeki tuchuchi-ana sözcüğünden türetilmiştir ve türün genel adı olarak kullanılmaktadır. Amazon nehir yunusu gibi gerçek nehir yunusları ile benzer coğrafi bölgelerde bulunmasına rağmen haliç yunusu genetik olarak nehir yunuslarına benzememektedir ve deniz yunusları (Delphinidae) familyasında yer almaktadır. Fiziksel olarak, özellikle de denizde bulunan tipi afalinaya benzer. Ancak yeteri kadar yakın olmadığı için kendi cinsi Sotalia altında sınıflanmıştır. Ayrıca gri yunus, gri nehir yunusu, Guyana nehir yunusu, Amerika ırmak yunusu, Sotali, Bufeo negro ve Bufo negro adları da verilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Alaca yunus</span>

Alaca yunus, yunusgiller (Delphinidae) familyasından Cephalorhynchus cinsindeki dört yunus türünden biri.

<span class="mw-page-title-main">Beyaz başlı yunus</span>

Beyaz başlı yunus, Cephalorhynchus cinsinde bulunan dört tür arasında en çok bilinen yunus türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Benguela yunusu</span>

Benguela yunusu ya da Heaviside yunusu Cephalorhynchus cinsindeki dört yunus türünden biridir. Namibya kıyısında ve Güney Afrika'nın batı kıyısında bulunur. Haviside yunusu ve Güney Afrika yunusu diye de bilinir.

<i>Cephalorhynchus</i>

Cephalorhynchus, yunusgiller (Delphinidae) familyasından ve dört türü barındıran bir yunus cinsidir. Bu cinste şu türler bulunur;

  • Alaca yunus
  • Benguela yunusu
  • Beyaz başlı yunus
  • Şili yunusu
<span class="mw-page-title-main">Atlantik dönücü yunusu</span>

Atlantik dönücü yunusu Stenella cinsindeki beş yunus türünden biridir ve Atlas Okyanusu'nda bulunur. Aynı zamanda Clymene yunusu, miğfer yunusu ve kısa burunlu dönücü yunus adları da verilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çizgili yunus</span> Stenella cinsindeki beş yunus türünden birisi

Çizgili yunus Stenella cinsindeki beş yunus türünden biridir ve dünya üzerindeki tüm ılıman ve tropik okyanuslarda bulunur. Üzerinde oldukça fazla araştırma yapılmış olan bu yunus türüne aynı zamanda Euphrosyne yunusu ve mavi beyaz yunus adları da verilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dönücü yunus</span> Suda Yaşayan Memeli Hayvan

Dönücü yunus, dünya üstündeki tüm tropikal sularda açık denizde görülen küçük bir yunustur. Sudan dışarı sıçradıklarında kendi boy eksenleri çevresinde dönerek yaptıkları akrobatik hareketlerle tanınmıştır. Stenella cinsindeki beş yunus türünden biridir. Uzun burunlu dönücü yunus ve pantropik dönücü yunusu diye de adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Pantropik benekli yunusu</span> Memeli türü

Pantropik benekli yunusu Stenella cinsindeki beş yunus türünden biridir ve dünya üzerindeki tüm ılıman ve tropik okyanuslarda bulunur. Bu yunus türü ton balığı avlama yöntemleriyle milyonlarcası öldürülünce soyu tükenme tehdidi altına girmiştir. 1980'lerde Doğu Büyük Okyanus'ta yunuslara zarar vermeyen ton balığı avlama yöntemleri kullanılmaya başlanmıştır. Bu yunus türüne ayrıca dar ağızlı yunus da denmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Atlantik beyaz yanlı yunusu</span>

Atlantik beyaz yanlı yunusu Lagenorhynchus cinsindeki altı yunus türünden biridir ve Kuzey Atlas Okyanusu'nun ılık ve serin sularında bulunur. Belirgin bir renge sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Balina ve yunuslar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Balinalar ya da Latince adıyla Cetacea infra takımı içinde plasentalı deniz memelileri olan balinalar, yunuslar ve musurları barındırır. Bu infra takımın tüm günümüz üyeleri tamamen su içinde yaşamaya adapte olmuştur. Çoğu açık okyanuslarda yaşarken az sayıda üyesi nehirlerde ve haliçlerde yaşar. Bu hayvanlar üremek için çiftleşmeyi, doğumu, yavrularını emzirmeyi ve beslenmeyi tamamen sualtında gerçekleştirirler. Boyutları 1,4 m. boyunda ve 54 kg. ağırlığındaki körfez muturundan aynı zamanda bugüne kadar yaşamış en büyük hayvan olduğu düşünülen 29,9 m. boyunda ve 190 ton ağırlığında mavi balinaya kadar bir yelpaze içindedir. Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından bu infra takım için on dört familya, 39 cins ve 90'dan fazla tür tanınmaktadır. IUCN tarafından bu türlerden ikisi kritik tehlikedeki türler, yedisi tehlikedeki türler, altısı hassas türler, beşi neredeyse tehdit altındaki türler arasında listelenirken yirmi ikisi asgari endişe altında görülmekte ve kırk beşi hakkında yeterli veri yoktur, ayrıca üç tür henüz değerlendirilmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Boz yunus</span>

Boz yunus, gri yunus ya da Risso yunusu, Grampus cinsinde yer alan tek yunus türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Gölgeli yunus</span> Yunus türü

Gölgeli yunus, yunusgiller (Delphinidae) familyasından Lagenorhynchus cinsindeki altı yunus türünden biri. Güney Yarımküre'nin kıyısularında yaşayan gölgeli yunus oldukça akrobatiktir ve insanlara sokulmayı çok sever. İlk olarak 1828'de John Edward Gray tarafından tanımlanmıştır. Pasifik beyaz yanlı yunusu ile genetik açıdan çok yakından akrabadır ancak günümüzde geçerli olan bilimsel görüşlere göre ayrı türler olarak sınıflandırılmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Siyah çeneli yunus</span> Bir Memeli Türü

Siyah çeneli yunus ya da Peale yunusu, yunusgiller (Delphinidae) familyasından Lagenorhynchus cinsindeki altı yunus türünden biridir. Bu küçük yunus türü Güney Amerika'nın en güneyinde yer alan Ateş Toprakları'nın çevresindeki sularda yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Kum saati yunusu</span>

Kum saati yunusu, yunusgiller (Delphinidae) familyasından Lagenorhynchus cinsindeki altı yunus türünden biridir. Bu küçük yunus türü Antarktika ve çevresindeki sularda yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Pasifik beyaz yanlı yunusu</span>

Pasifik beyaz yanlı yunusu, yunusgiller (Delphinidae) familyasından Lagenorhynchus cinsindeki altı yunus türünden biridir. Çok hareketli olan bu yunus türü Kuzey Pasifik Okyanusu'nun serin ve ılık sularında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey gerçek balina yunusu</span>

Kuzey gerçek balina yunusu, Büyük Okyanus'un kuzeyinde bulunan küçük ve ince bir deniz memeli türü. Kuzey Pasifik'in derin sularında genellikle diğer deniz memelileriyle de birlikte 2.000'e kadar ulaşan sayıda gruplarla dolaşırlar. Bu tür iki gerçek balina yunusu türünden birisidir, diğeri ise Güney Yarımküre'nin soğuk sularında bulunan güney gerçek balina yunusudur.

<span class="mw-page-title-main">Kara liman yunusu</span>

Kara liman yunusu, Güney Amerika'ya kıyılarına endemik bir musurgil türü. İlk defa türe İngilizce ismini veren Hermann Burmeister tarafından 1865 yılında tanımlanmıştır. Yerel halk arasında "marsopa espinosa" ve "chancho marino" olarak da bilinir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.