İçeriğe atla

Şili Kızılderilileri

Şili Kızılderilileri
(Indios de Chile)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
yerel diller, İspanyolca
Din
Hristiyanlık, yerel inançlar

Şili Kızılderilileri (İspanyolca Los indios de Chile, indígenas de Chile), Şili'de yaşayan, Andlar ve Amazonya kültür gruplarından Kızılderili halkları. Şili nüfusunun % 4.6 sına denk gelen 692.000 kişilik nüfusa sahiptirler[1] ve bunun  % 85 kadar Mapuçelerden oluşur. Diğer halklar arasında Aymaralar, Keçuvalar, Atakamenyolar, Kollalar, Diaguita, Yaghan ve Kawashkar grupları yer alır.[2] Diğer ufak gruplar arasında Cacahue, Chango, Picunche, Chono, Tehuelche, Cunco ve Selknam sayılabilir.

Şili'ye ait Paskalya Adası'ndaki yerliler (Rapa Nui) Kızılderili değil, Polinezyalıdır.

Halklar

2002 sayımına göre Şili yerlileri[3]
Halk Nüfus %
Aymaralar48 501 % 0,32
Atacameño21 015 % 0,14
Kawésqar 2622 % 0,02
Kolla 3198 % 0,02
Mapuçeler604 349 % 4,00
Quechua 6175 % 0,04
Rapanui 4647 % 0,03
Yagán 1685 % 0,01
Toplam 692 192 % 4,58

Kaynakça

  1. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; refCens isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  2. ^ Report on Human Rights Practices 2006: Chile 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Amerika Birleşik Devletleri Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor (March 6, 2007). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  3. ^ Instituto Nacional de Estadísticas (INE) (1 Mart 2003). "Censo 2002: Síntesis de resultados" (PDF). www.ine.cl. 12 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Ocak 2013. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ermenice</span> Hint-Avrupa dili

Ermenice, Ermeniler tarafından kullanılan Hint-Avrupa dil ailesinden bir dildir. Kendi alfabesi ve Doğu Ermenicesi ve Batı Ermenicesi olarak iki lehçesi vardır. Doğu Ermenicesi Ermenistan'ın resmî dilidir. Türkiye'de ve Ermeni diasporasında çoğunlukla Batı Ermenicesi kullanılır. Hint-Avrupa dil ailesi'nin bağımsız bir alt grubudur.

<span class="mw-page-title-main">Şili</span> Güney Amerikada bulunan egemen devlet

Şili (İspanyolca:

<span class="mw-page-title-main">Peru</span> Güney Amerika ülkesi

Peru, ya da resmî adıyla Peru Cumhuriyeti Güney Amerika'nın batısında bir ülkedir. Kuzeyde Ekvador ve Kolombiya, doğuda Brezilya, güneydoğuda Bolivya, güneyde Şili ve batıda Büyük Okyanus'la sınırlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderililer</span> Amerika kıtasının yerlilerine verilen isim

Kızılderililer ya da Amerika Yerlileri, Sibirya kökenli Eskimo - Aleut halkları dışında kalan bütün Amerika yerlileri için kullanılan ortak birleştirici ad. Dilce birbiriyle akraba olmayan iki ayrı ana grupta toplanırlar: Sibirya kökenli olan Na-Dene dilleri ile Na-Dene dilleri dışındaki bütün Kızılderili dillerini içeren Amerind dilleri.

<span class="mw-page-title-main">Amerika yerlileri</span>

Amerika yerlileri, Avrupalılar'ın gelişinden önce Amerika kıtasında yaşayan Eskimo-Aleut halkları ile Kızılderilileri kapsayan ortak ad. Bazıları bu adı İngilizce Amerindian terimin karşılığı olarak yalnızca Kızılderililer için kullanır ve Eskimo-Aleut halklarını dahil etmez. Alaska ve Kanada gibi hem Eskimo hem de Kızılderili nüfus barındıran yörelerde Amerika yerlisi adı her ikisi için kullanılırken, Kıta ABD'sinden Arjantin'e kadar Eskimo barındırmayan diğer yörelerde yalnızca Kızılderili anlamındadır.

<span class="mw-page-title-main">1973 Şili Darbesi</span> 29. Şili devlet başkanı Salvador Allendenin devrilmesiyle sonuçlanan askeri bir darbe

1973 Şili Darbesi, 11 Eylül 1973 tarihinde sosyalist Başkan Salvador Allende'nin devrilip, General Pinochet'in iktidara geldiği askerî darbedir. Bu darbeyle dünyanın seçimle başa gelmiş ilk sosyalist hükûmeti devrilmiş ve yerine 17 yıl sürecek bir diktatörlük kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Tibet Özerk Bölgesi</span> Çinde özerk bir bölge

Tibet Özerk Bölgesi ya da Çince ismiyle Xizang Özerk Bölgesi, kısaca Tibet veya Xizang, Güneybatı Çin'de, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)'ne bağlı eyalet düzeyinde bir özerk bölgedir. Toprakları, geleneksel Tibet bölgesine ait Ü-Tsang ile Kham bölgeleriyle örtüşür.

<span class="mw-page-title-main">Fuhuş</span> para karşılığı cinsel ilişkiye girme eylemi

Fuhuş, belli bir ödeme karşılığında cinsel ilişkiye girilerek yapılan bir eylemdir. Bu işi yapan kadın seks işçisine "fahişe", erkek seks işçisine "jigolo" denir. Fuhuş; pornografi, striptiz ve erotik dansla birlikte seks sektörü ve seks turizminin bir dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bakü Katliamı</span>

Bakü Katliamı veya Bakü Pogromu, Ocak 1990'da Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkenti Bakü'de Azeriler tarafından işlenen ve esasen Ermeni sakinleri hedef alan pogrom.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderili rezervasyonu</span>

Kızılderili rezervasyonu ya da kısaca Rezervasyon, Amerika Birleşik Devletleri'nde ABD Kızılderilileri için oluşturulan kısıtlayıcı yasal yerleşim bölgelerine verilen ad. 1840'lı yıllarda oluşturuldu. Bureau of Indian Affairs adlı bölüme bağlıdır. Kanada'daki muadili ise yasal olarak Kızılderili rezervi adını alır.

<span class="mw-page-title-main">Sebastián Piñera</span> Şilili iş adamı ve siyasetçi

Miguel Juan Sebastián Piñera Echenique, Şilili milyarder iş insanı ve siyasetçi. Piñera, Amerika kıtasının güneyinde, Güney Amerika'da yer alan Şili'de 2010-2014 yılları arasında devlet başkanlığında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri'nde insan hakları</span> İnsan hakları

ABD'de insan hakları, ABD Anayasası ve anayasada yapılan değişikliklerle korunur.

<span class="mw-page-title-main">Ülkelerine göre LGBT hakları</span> Ülkelerin kendi topraklarındaki LGBT düşüncesine tesir eden yasaları

Lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender (LGBT)'yi etkileyen yasalar ülkeden ülkeye, bölgeden bölgeye çok büyük farklılıklar gösterir. Kimi ülkeler eşcinsel evlilik, medeni birliktelik gibi hakları tanırken kimi ülkeler de ölüm cezası başta olmak üzere çeşitli cezalar uygulamaktadır. LGBT bireyler ile ilgili yasalardan bazıları LGBT evlat edinme, göç hakkı, Cinsel yönelimler ve askerlik hizmeti, ayrımcılık karşıtlığı, bireylere karşı şiddet, nefret suçları, oğlancılık (sodomi) ve adil, eşit olmayan reşit olma yaşı gibi yasalardır.

<span class="mw-page-title-main">Asya'da LGBT hakları</span>

Asya'da lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender (LGBT) hakları dünyanın diğer bölgelerine göre daha sınırlıdır. Eşcinsellik bu kıtanın on bir ülkesinde yasa dışı kabul edilmektedir. Dokuz ülke eşcinsel kişilerin orduda bulunmalarına izin vermektedir. Yalnızca İsrail LGBT kişilere daha fazla hak sağlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">May Sabai Phyu</span>

May Sabai Phyu veya May Sabe Phyu Myanmarlı aktivist. İnsan hakları, ifade özgürlüğü, barış, Myanmar'ın etnik azınlıkları, kadına yönelik şiddet ve cinsiyet eşitsizliğinin giderilmesi konularında faaliyetlerde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">1991-1992 Güney Osetya Savaşı</span>

1991–1992 Güney Osetya Savaşı Gürcistan hükûmet güçleri ve etnik Gürcü milisleri ile Güney Osetya ve Güney Osetya'nın Gürcistan'dan ayrılmasını ve bağımsız bir devlet olmasını isteyen Kuzey Osetya gönüllüleri arasındaki Gürcistan-Güney Osetya çatışması'nın bir parçası olan savaştır. Savaş, 24 Haziran 1992'de imzalanan barış antlaşması ile, ortak bir barışı koruma gücü kuran ve Güney Osetya'yı Gürcistan arasında bölüştüren Rusların aracılığıyla sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">Mapuçe mitolojisi</span>

Güney-orta Şili ve güneybatı Arjantin'in yerli Mapuçe halkının mitolojisi ve dini, kapsamlı ve eski bir inanç sistemidir. Mapuçe halkını oluşturan çeşitli gruplarda bir dizi benzersiz efsane ve efsane ortaktır. Bu efsaneler dünyanın yaratılışını ve içinde bulunan çeşitli tanrı ve ruhları anlatır.

Sentientizm, ahlaki düşüncenin duyarlılığa dayandığı etik bir felsefedir. Sıklıkla hayvan hakları felsefesiyle ilişkilendirilir ve son zamanlarda türcülüğe bir alternatif olarak ve farklı bireylerin ahlaki değerini belirleyen diğer yöntemlere tartışılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Şili ekonomisi</span>

Şili ekonomisi, Dünya Bankası tarafından tanımlanan bir piyasa ekonomisi ve yüksek gelirli ekonomidir. Şili, rekabet gücü, kişi başına düşen gelir, küreselleşme, ekonomik özgürlük ve düşük yolsuzluk algısı açısından bölgenin lideri olarak Güney Amerika'nın en müreffeh ülkelerinden biri olarak kabul edilir. Şili, Gini endeksi ile ölçüldüğü üzere yüksek ekonomik eşitsizliğe sahip olmasına rağmen, bölgesel ortalamaya yakındır.

Uluslararası insan hakları hukuku, insan haklarını sosyal, bölgesel ve yerel düzeylerde geliştirmek için tasarlanmış uluslararası hukuk bütünüdür. Bir uluslararası hukuk biçimi olarak, uluslararası insan hakları hukuku, öncelikle egemen devletler arasında, üzerinde anlaşmaya varan taraflar arasında bağlayıcı yasal etkiye sahip olmayı amaçlayan antlaşmalardan oluşur; ve geleneksel uluslararası hukuk kapsamındadır. Diğer uluslararası insan hakları belgeleri, yasal olarak bağlayıcı olmamakla birlikte, uluslararası insan hakları hukukunun uygulanmasına, anlaşılmasına ve geliştirilmesine katkıda bulunur ve bir siyasi yükümlülük kaynağı olarak kabul edilir.