İçeriğe atla

Şihâbüddîn Muhammed en-Nesevî

Şihâbüddîn Muhammed en-Nesevî
شهاب الدین محمد النساوی
Doğum?
Nesâ, Türkmenistan
Ölüm1249/1250 (hicri 647)
Halep
MilliyetFars
MeslekTarihçi, Biyografi yazarı, Devlet adamı
Önemli eser(ler)Nefs̱etü’l-maṣdûr (1234/5), Sîretü’s-Sulṭân Celâliddîn Mengübertî (1241)

Şihâbüddîn Muhammed en-Nesevî (Farsçaشهاب الدین محمد النساوی; ölüm 1249/1250) Farslı[1] münşir, biyografi yazarı, tarihçi ve devlet adamı. Horasan'da Nesâ kentinde doğmuş. 1225 yılından ölümüne kadar Celâleddin Harezmşah'ın yanında bulundu. Vezir ve elçilik görevleri yaptı. Celâleddin Harezmşah'ın vefatından sonra Meyyâfârikîn’e gidip orada Eyyübî Hükümdarı'nın hizmetine girdi. Burada kaldığı süre içinde Nefs̱etü’l-maṣdûr adlı eserini tamamladı (1234-35). Daha sonra Halep'e gitti ve oranın Eyyübî Hükümdarı'na hizmet edip (1246) Moğollar’a elçi olarak gönderildi. Hayatının son yıllarını Halep’te geçirdi ve orada vefat etti.[2]

Moğolların Horasan'ı istilasına, Celâleddin'in sonraki kaçışına ve askeri maceralarına ilk elden şahit olmuş ve bu yaşananları 1241 yıllarında Arapça olarak Sîretü’s-Sulṭân Celâliddîn Mengübertî adlı eserinde kaleme almıştır.[3] Daha önce, 1234/5 yıllarında Farsça olarak kaleme alınmış bir başka eser olan Nefs̱etü’l-maṣdûr'u yazmıştır. Bu eser 1231'den önce bizzat kendisinin müşahede ettiği olaylara, devrin resmi belgelerine ve görgü tanıklarının ifadelerine dayanarak Harezmşahlar’ın yıkılışı ve Moğol istilası hakkında bilgiler vermektedir.[4]

Kaynakça

  1. ^ Manz 2020, ss. 272–273.
  2. ^ "Abdülkerim Özaydın, NESEVÎ, Muhammed b. Ahmed, İslam Ansiklopedisi". 2 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023. 
  3. ^ Levi, Scott Cameron; Sela, Ron (2010). Islamic Central Asia: An Anthology of Historical Sources. Bloomington, IN: Indiana University Press. s. 125. ISBN 978-0253353856. 
  4. ^ Jackson 1993, s. 974.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Timur İmparatorluğu</span> Asyada hüküm sürmüş eski bir imparatorluk

Timur İmparatorluğu, Timurlu Devleti, Timurlular veya Turan İmparatorluğu, Fars ve İslam medeniyeti unsurları ile Türk-Moğol devlet ve askeri teşkilat unsurlarını bünyesinde barındıran Emir Timur tarafından kurulmuş bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Harezmşahlar Devleti</span> Orta Asyanın Harezm bölgesinde kurulu eski bir Türk devleti (1077–1231)

Harezmşahlar veya Harzemşahlar Devleti, Orta Asya'da Harezm bölgesinde Kutbeddin Muhammed Harezmşah tarafından kurulan Türk-İran geleneğine dayalı bir devlettir. Bu devlet, Anadolu Selçuklu Devleti ile 1230 yılında yapılan Yassıçemen Muharebesi sonucunda iyice zayıflamış, 1231 yılında Celaleddin Harezmşah'ın ölümü ile yıkılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Lahor</span> Pakistanda bir şehir

Lahor, Pakistan'ın Pencap eyaletinin başkenti ve en büyük şehridir. Karaçi'den sonra Pakistan'ın en büyük ikinci, 13 milyonu aşan nüfusuyla da dünyanın en büyük 26. şehridir. Pencap'ın kuzeydoğu bölgesinde, Ravi Nehri boyunca yer almaktadır. Lahor, Pakistan'ın başlıca sanayi ve ekonomi merkezlerinden biridir. Geniş Pencap bölgesinin tarihi başkenti ve kültür merkezi olmakla birlikte Pakistan'ın sosyal açıdan en liberal, ilerici ve kozmopolit şehirlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Sencer</span> Büyük Selçuklu Devleti ve Horasan Selçuklularının 9. ve son sultanı

Ahmed Sencer veya Sultan Sencer ya da Muizzeddin Ahmed Sencer, 1097-1118 tarihleri arası Horasan Selçuklu Sultanı, 1118-1157 döneminde Büyük Selçuklu Sultanı.

<span class="mw-page-title-main">Berkyaruk</span> Büyük Selçuklu Devleti sultanı

Berkyaruk (Temmuz 1081 - 22 Aralık 1104), Büyük Selçuklu hükümdarı I. Melikşah'ın oğlu ve 1092-1104 yılları arasında Büyük Selçuklu Devleti'nin hükümdarıdır.

Yassıçemen Muharebesi, 10-12 Ağustos 1230 tarihinde Erzincan yakınlarında, Anadolu Selçuklu Devleti - Eyyubiler ittifakı ile Harezmşahlar Devleti arasında yapılan muharebedir. Kesin Selçuklu ve Eyyubi zaferiyle sonuçlanan bu muharebe sonrasında Harezmşahlar Devleti yıkılma sürecine girmiş ve Anadolu Selçuklu Devleti ile Moğollar sınır komşusu olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Celâleddin Harezmşah</span> Harezmşahlar Devletinin son hükümdarı (1220–1231)

Celaleddin Harezmşah Mengüberti ya da Celaleddin Harzemşah, Harezmşahlar Devleti'nin son hükümdarıdır. Alaaddin Muhammed'in oğludur.

Kutbüddin Muhammed, 1097-1127 yılları arasında tahtta kalmış Harezmşah hükümdarı. Büyük Selçuklulara bağlı bir vali olarak 30 yıl Harezm'i yöneten Kutbüddin, Garcistan'lı bir gulam olan Anuş Tegin'in büyük oğluydu.

Nâsır veya Nâsır Lidînillâh (Arapça: أبو العباس "الناصر لدين الله" أحمد بن الحسن المستضئ " Ebû el-Abbâs "Nâsır Dînillâh" Ahmed bin el-Hasan el-Mûstâdhi Bağdat'taki otuz dördüncü Abbâsî Hâlifesi, Mûstadhî’nin oğlu ve Mûstencid’nin torunu.

<span class="mw-page-title-main">İndus Muharebesi</span> Harezmşah Devletinin yıkılmasına neden olan savaş

İndus Muharebesi Harezmşahlar Devletinin son sultanı Celaleddin Harezmşah ile Cengiz Han arasında İndus Nehri yakınlarında 1221 yılında yapılan savaştır. Cengiz Han komutasındaki Moğol ordusu, tüm Harezmşah ordusunu yok etmiş, Celaleddin'in ise kaçmasına izin vermiştir.

Turgai Nehri Muharebesi, Harezmşahlar devleti ile Moğol İmparatorluğu arasındaki ilk muharebedir. Muharebe Turgai nehri sahilinde gerçekleştiği için böyle isimlendirilir. 1219 senesinin Nisan ayında gerçekleşen muharebenin kesin tarihi bilinmemektedir. Günümüz tarihçileri muharebenin sonuçsuz bittiği görüşündedirler.

Kara Yülük Osman oğlu Celaleddin Ali veya Ali Bey, Türkmen Akkoyunluların 1435'ten 1438'e kadar hüküm süren altıncı beyiydi.

Orta Asya'nın Moğol istilası, Moğol ve Türk kabilelerin 1206 yılında Moğol Platosu'nda birleşmesinden sonra meydana gelmiştir. Cengiz Han'ın 1221 yılında Harezmşahlar Devleti'ni fethetmesiyle tamamlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Harezmşahlar’ın Moğollar tarafından istilası</span>

Harezm'in Moğol istilası 1219 ile 1221 yılları arasında gerçekleşti, Cengiz Han komutasındaki Moğol İmparatorluğu birlikleri Orta Asya'daki Harezmşahlar Devleti topraklarını işgal etti.

<span class="mw-page-title-main">İran ve Mezopotamya’nın Moğollar tarafından istilası</span>

Moğolların İran'ı fethi, 1219 ile 1258 yılları arasında Orta Doğu ve Orta Asya'daki İslam devletlerine karşı üç Moğol seferini içermektedir. Bu seferler, Harezmşah hanedanının, Nizârî-İsmaili Devleti'nin ve Bağdattaki Abbasi Halifeliğinin sona ermesine ve İran'daki yerlerine Moğol İlhanlı hükûmetinin kurulmasına yol açmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Özbek (İldeniz)</span>

Özbek bin Muhammed Pehlevan,, İldenizliler'in 1210'dan 1225'e kadar hüküm süren beşinci ve son atabegidir. Selçuklu Devleti'nin son padişahı III. Tuğrul'un dul eşi Melike Hatun ile evlendi.

<span class="mw-page-title-main">Muzafferîler</span> Güney ve Batı İran’da hüküm süren mahallî bir hânedan (1318-1393)

Muzafferî Hanedanı 14. yüzyılda İlhanlıların dağılmasının ardından İran'da iktidara gelen bir Müslüman hanedanıdır. Zirvelerinde Güney Azerbaycan, Orta İran ve Irak-ı Acem'den oluşan bir krallığı yönetiyorlardı. Muzafferîler Arap edebiyatına verdikleri destekle tanınmışlardır. Şah Shoja bir şairdi ve hem Arapça hem de Farsça yazıyordu ve Arap şiirinin sekiz ayetini bir kez okunduktan sonra ezberleyebildiği söyleniyordu. Kirman'ın Muzafferî hükümdarı Şah Yahya, alim Cünyad bin Mahmud El-Umari'yi kendisi için Arap şiiri ve nesirinden oluşan bir antoloji derlemesi için görevlendirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Merv Kuşatması (1221)</span>

Merv Kuşatması Nisan 1221'de Harezmşahlar’ın Moğollar tarafından istilası sırasında gerçekleşmiştir. 1219 yılında Moğol İmparatorluğu'nun hükümdarı Cengiz Han, Şah Alâeddin Muhammed tarafından yönetilen Harezmşahlar Devleti'ni işgal etti. Şah, büyük şehirlerini tek tek savunmayı ve ordusunu çeşitli garnizonlarda konuşlandırmak üzere bölmeyi planlarken Moğollar, Harezmşahlar Devleti'nin kalbi Horasan'ın etrafındaki birbiri ardına şehirleri kuşattı.

<span class="mw-page-title-main">Mübârizüddin Muhammed</span> Muzafferî hükümdarı

Mübârizüddin Muhammed 1314'ten 1358'e kadar hüküm süren Muzafferî hanedanının kurucusudur. İslam fethi sırasında Horasan'a yerleşen uzak Arap kökenli bir Fars ailesinde doğdu. İlhanlılar'ın hizmetkarlarından Şerefeddin Muzaffer'in oğluydu ve babasının 1314'te ölmesi üzerine babasının makamı Mubariz'e geçti.

<span class="mw-page-title-main">Bâduspânîler</span> Royan topraklarının en uzun süre hüküm süren İran hanedanı (665–1598)

Bâduspânîler, Ruyan/Rustamdar'ı yöneten Taberistan'daki yerel bir İran hanedanıdır. Hanedanlık 665 yılında kurulmuş ve 933 yıllık yönetimiyle İran'daki en uzun hanedanlık olmuş ve Safeviler'in topraklarını işgal edip fethetmesiyle 1598 yılında sona ermiştir.