İçeriğe atla

Şeyh el-Mahmûdî

Şeyh el-Mahmûdî
Mısır Memlûk Sultanı
Hüküm süresi1412 - 1421
Önce gelenAbbâsî Halifesi Müstaîn
Sonra gelenMuzaffer Ahmed
Doğumyak. 1369
Ölüm14 Ocak 1421
Tam adı
Ebü'n-Nasr Seyfüddîn el-Melikü'l-Müeyyed Şeyh el-Mahmûdî ez-Zâhirî
HanedanBurcî Hanedanı

Şeyh el-Mahmûdî (Arapça: الشيخ المحمودي) ya da tam künyesiyle Ebü'n-Nasr Seyfüddîn el-Melikü'l-Müeyyed Şeyh el-Mahmûdî ez-Zâhirî (d. yak. 1369 - 14 Ocak 1421) 1412-1421 döneminde saltanat süren Çerkes kökenli Burcî Hanedanı'ndan Memlûk Devleti hükümdarı.

Yaşamı

Sultanlıktan önce

Çerkes asıllı olan Şeyh el-Mahmûdî'nin 12 yaşında iken Mısır'a getirilip Sultan Berkuk'a kölemen olarak 4.000 dirhem altına satıldığı bildirilir.[1] Genc Şeyh el-Mahmûdî Sultanın hizmetinde üstün yeteneğini gösterip; azad edilip Emir rütbesi verildi. Bu sırada "Mahmudi" ve "Zahiri" unvanlarını da almış ama yine "Şeyh" olarak anılmaya devam etmiştir. 1400 yılında genç Sultan Farac'ın saltanatı baslarında (şimdi Lübnan'da bulunan) Trablusşam şehri valiliğine atandı. Bu tam Timur'un Suriye üzerine sefere başlaması ile çakışmaktadır. Önce Halep üzerine gelen Timur şehri kuşattı. Diğer Suriye şehirleri valileri gibi Şeyh el-Mahmûdî de 700 atlı ile Halep'i savunmaya katkı için geldi ve şehir kuşatması devam ederken bir çarpışmada Timur güçleri tarafından esir alındı.[1] Timur 30 Ekim 1399'da şehri eline geçirdi ve üç gün talan etti.

Timur sonra Hama, Hums ve Baalbek şehirlerini eline geçirdi. Genc sultan Farac Memlûklu ordusuyla Suriye'ye gelmişti ve Timur'un kendine katılması teklifini kabul etmemişti. Memlûklu ve Timur orduları Şam şehirde karşılaştılar. Ancak Sultan Farac, Mısır'daki kölemen emirlerin kendi aleyhine kendini tahttan indirmek bir komplo hazırladıkları haberini alınca 15 Aralık 1400'de ordusunu Şam'da kendi kaderine bırakarak, Şam'dan apartopar ayrılarak Kahire'ye döndü. Sultan Farac ile birlikte Kahire'den gelmiş olan ünlü İslam bilgini İbni Haldun yazdığı otobiyografik hatıralarında Şam şehrinin Timur'a teslim edilmesi için Timur huzuruna gitmesini, Timur'un şehri eline geçirmesini, talan etmesini, büyük bir yangınla şehre ve ünlü Şam Büyük Emeviye Camii'ne büyük zarar vermesini anlatmıştır.[2] 19 Mart 1401'de Timur, hemen tümünü eline geçirdiği ve her tarafını harabeye çevirdiği Suriye'nin ileride nasıl idare edileceğine dair hiçbir önemli karar almadan çok büyük ganimetle ve ünlü Şam sanatkarlarını da kapsayan çok sayıda esirle başkenti Semerkand'a dönüşe başladı.

Harabe halindeki Suriye tekrar Memlûklular eline geçti. Timur'un Suriye'yi terk etmesi haberini ilk alan ve bunu Kahire'ye ulaştıran ilk Memlûklu Emir Muhammed Şeyh olmuştu. Bundan dolayı Emir Şeyh el-Mahmûdî 1401'de Sam valisi olarak atandı.

Ama 1401de Şam'dan ordusunu geride bırakıp kaçan Sultan Farac'a karşı Mısır'da bir iç savaş çıkmıştı ve Sultan Farac aleyhine hazırlanan komplolar bitmemekteydi. 1404de taht naibi olan Emir Yasbak bu görevinden atılmış ve Mısır'dan Suriye'ye sürgüne gönderilmişti. Şeyh el-Mahmûdî de Emir Yasbak'in kliğinden olarak Suriye'de Sultan Farac'a isyan etti. Bu iki emir Suriye'de Sultan Farac'ı tutanlara karşı bazı galibiyetler kazandılarsa da sonunda Sultan Farac taraftarları tarafından yenilgiye uğratıldılar ve Şeyh el-Mahmûdî Suriye valiliği görevini kaybetti ve yerine Emir Nevruz adlı bir Memlûklu atandı.[1]


Saltanat yılları

Sultanlığı ele geçirme

Şeyh Muhammed Memlûk Sultanlığını da yüklenmiş olan Halife'nin halk tarafından sevilmemesini sağladı. Halife de 7 ay süren hükümdarlıktan sonra Sultanlık ve halifelikden feragat etti. Şeyh Muhammed Memlûk Sultanı olarak tahta geçti. Hükümdarllik ismi olarak "Muavyed Ebu Nasır" adını aldı. Halifelik ise 1414de kardeşi Düvüd II. Mutadid'e verildi. Eski halife el-Musta ise İskenderiye'ye sürüldü ve o şehirde sürgünde 1450da ölene kadar yaşadı.

Şam emiri olan, Emir Nevruz, Şeyh el-Mahmûdî'i Memlûk Devleti sultanı olarak kabul etmedi ve daha önce sultanlık yapmış olan Abbâsî Halifesi Müstaîn'in hâlâ sultan olduğunu iddia ederek Şeyh el-Mahmûdî aleyhine bir kutsal cihat ilan etti. Fakat Muavyed Seyh ordusu ile Temmuz 1414'te yapılan çarpışmada Nevruz ordusu yenildi ve Emir Nevruz Şam'a çekildi ve orada bir müddet kuşatmaya alındıktan sonra teslim olunca idam edildi. Böylece Memlûk Sultanı Şeyh el-Mahmûdî tekrar Suriye'yi Mısır Memlûkluları idaresi altına aldı.

Suriye'de bu başarısından sonra Sultan Şeyh el-Mahmûdî Kudüs'e gitti. Orada müslümanlar için kutsal sayılan yerlerde ibadet etti. Sonra da Mısır'a geri döndü.

Sultan Şeyh el-Mahmûdî Kahire'ye döndüğü zaman şehrin bir keşmekeş içinde bulunduğunu gördü. Kahire'de büyük bir veba salgını olup şehrin nüfusunun büyük bir kısmı, zengin fakir fark etmeden, bu salgında hayatlarını kaybetmişlerdi. Salgın Kahire'ye yiyecek tedariki sistemini de çok aksatmış ve şehirde açlık alıp yürümüştü. Bu büyük felaketler ülkenin mali durumunu çok kötüye götürmüş; vergiler toplanamadığı için ve vergi bazının çok küçüldüğü için Memlûk devleti idaresi yürütülemez olmuştur. Tedavüldeki para yetişmez olmuş ve enflasyon almış yürümüştü. Çöllerde devamlı haydutlukla uğraşan bedevi Araplar gittikçe azmışlar ve köy, kasaba ve hatta büyük şehirlerde eşkıyalık faaliyetlerine girişmişlerdi.

Sultan Şeyh el-Mahmûdî ülkesini ve Kahire'yi bu keşmekeşten kurtarmak için hemen tedbirler almaya başladı. Eşkıyalık yapan bedevi Arapları ve şehirlerde bulunan haydut çetelerini askeri ve polis tedbirleri ile sindirdi ve bu hareketler son buldu. Tedavülde bulunan parayı gereken ekonomik faaliyeti karşılayabilecek şekilde ıslah ettirdi. Zahire üretimini artırmak için tedbirler aldırıp; Kahire'ye zahire ve besin malları tedarik sistemini kontrol altına aldı. Zahire fiyatlarının artmasını önlemek için iyi uygulanan biraz düşük seviyede narh koydurdu. Bunun zahire ve tarım üretimine aksi tesirleri olmaması için de bu sektör üretimini teşvik edici tedbirler de aldı.

Anadolu'da savaş

Kıbrıs Krallığı ile savaş

1365 Kıbrıs Kralları İ. Peter ve Filip de Mezierse batı Avrupa ülkelerine yeni bir Haçlı Seferi organize etmek için haberler ve elçiler göndermişlerdi. Bu yeni Haçlı Seferi Kıbrıs'tan bu ülkenin sağladığı gemilerle başladı ve Memlûklular eline bulunan İskenderiye limanı üzerine yöneldi. Haçlı donanması ve ordusu İskenderiye'ye çıkmayı başardı ve şehri talan edip yakıp yıktı. Fakat bu şehirden daha ilerlemeden Haçlı ordusu talan malları ve büyük sayıda esirleri ile gemilerine geri binip Kıbrıs'a döndü.[3]

1403de Fransız komutanı Mareşal Boucicaut Lusığnan hanedanıdan Kıbrıs Kralı olan Janus ile birlikte Memlûklukların elinde bulunan önemli liman şehirleri olan Iskenderiye ve Beyrut üzerine donanma filoları ile iki deniz seferi yapmışlardı ama her iki sefer de hiçbir başarı kazanamamışdi. Yapılan barış anlaşmasına rağmen Kıbrıslı korsanların Memlûk gemilerine ve salihlerine hücumları devam etmişlerdi. Bu devamlı hücumlara karşılık olarak 1410 da Sultan Farac bir çıkartama yapmıştı, 1413 ise Kıbrıs'lılar şimdi Lübna'da olan Dubar sahil şehrine bir çıkartma ve hücum yaptılar. Yeni Memlûk Sultanı Şeyh el-Mahmûdî buna büyük karşı tepki gösterip hemen bir Memlûk filosunu ve ordu birliklerini Kıbrıs'a çıkartma yapmak için gönderdi. Kıbrıs Kralı Janus bir barış anlaşması zorunda kaldı. Fakat Kıbrıs'ı üs olarak kullanan ve Doğu Akdeniz'de korsanlık yapıp Memlûklu gemilerini ve Memlûklulara ait Suriye ve Mısır salih şehirlerini vuran korsanlar Katalan asıllı idiler. Kıbrıs Kralı ne bu korsanları ülkesinden atacak ne de onları kontrol edebilecek güçte değildi ve korsanlık devam etti[3]

Bu savaş ancak 1426da Barsbay'ın Kıbrıs'ı fethetmesi ve Kıbrıs Kralı Janus'un esir alınması ile sona erdi.

Ölümü

Dipnotlar

  1. ^ a b c Michaud, Josep ve Louis Gabriel Michaud (1820),Biographie universelle, ancienne et moderne Cilt.28 say.184 "Mahmoudy (Cheikh Al-)" maddesi, Paris; Google books 14 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca)(Erişme:19.7.2010)
  2. ^ Ibni Khaldûn, (1951) "Al-Tarīh bi Ibni-Haldun ve Riħlatuhu Garben ve Şarken, Kahire:Muħammad ibn-Tāvīt at-Tanji (Arapça)
  3. ^ a b Clot, Andre (2009), L'Égypte des Mameloüks 1250-1517. L'empire des esclaves Paris:Perrin ISBN 978-2-262-03045-2 say.183-184 . (Fransızca)

Dış bağlantılar

Resmî unvanlar
Önce gelen:
Abbâsî Halifesi Müstaîn
Mısır Memlûk Sultanı
1412 - 1421 		Sonra gelen:
Muzaffer Ahmed

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Memlûk Devleti</span> Geç dönem Orta Çağda Mısır ve Suriyede hüküm sürmüş olan bir devlet (1250–1517)

Memlûk Devleti resmî adıyla ed-Devletü't-Türkiyye, Eyyûbîlerin çöküşü ile Osmanlı İmparatorluğu'nun Mısır'ı ele geçirmesi arasında geçen üç yüzyıla yakın zaman diliminde Mısır ve Suriye'de hüküm sürmüş olan devlet. Memlûk Devleti'ni 1250 ve 1382 yılları arasında kurucu aile Bahrî Memlûkler idare etmiş, 1517 yılına kadar ise Burcî Memlûkler yönetimi ele almıştır. Tarihyazınında devlet bu iki hâne başlıkları altında incelenmiş olup Bahrî Memlûklerin Türk kökenli olması dolayısıyla bu devirde yöneticiler daha çok Türklerden oluşurken daha sonraki dönemde Çerkesler asıl unsur olmuşlardır. Tarihçiler arasında; Memlûk devletinin Türk sultanlar döneminde askeri ve siyasi olarak doruğa ulaştığı, ardından ise Çerkesler döneminde uzun süreli bir gerileme dönemine girdiğine dair evrensel bir fikir birliği vardır.

<span class="mw-page-title-main">Kansu Gavri</span> Mısır Memlûk sultanı (1501–1516)

Kansu Gavri ya da Gansu Gavri tam adıyla El-Eşref Kansu el-Gavri, Memlük Sultanı. Burci Hanedanı'ndan olup 1501-1516 yılları arasında Memlük hükümdarlığı yapmıştır. Memlük Devletinde hükümdarlar, birbirini takip eden iki hanedandan seçilmiş olup, bu hanedanlar Memalik-i Bahriye ve Memalik-i Çerakise (Burci)'dir. Kansu Gavri Çerkes asıllıdır. Edebiyat ve sanata olan desteğiyle bilinirdi; sarayında minyatür atölyesi barındıran tek Memlük hükümdarıdır. Arapça ve Türkçe şiirler yazdı; Farsça bilmesine rağmen Şehnâme'yi Türkçeye çevirtti.

Kayıtbay ya da tam adıyla El-Eşref Seyfeddin Kayıtbay, Memluk sultanlarından Çerkes kökenli Burci hanedanının on sekizinci hükümdarı. 1468 ile 1496 yılları arasında Memluk sultanlığı yapmıştır.

Muizzuddin El-Mansur Aybeg, Mısır Memlûk Sultanlığı'nın kurucusu ve ilk sultanı olan Türkmen kökenli hükümdar. 1250 ve 1257 yılları arasında hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">Şecerüddür</span> Memlûk Sultanlığının ilk hükümdarı

Şecerüddür, Memlûk Sultanlığı'nın ilk hükümdarı.

Hüsâmeddin Lâçin, Mısır ve Suriye'de Eylül 1296 ile 1299 tarihleri arasında hüküm sürmüş on birinci Memluk sultanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Halil (Memlûk sultanı)</span> Mısır ve Suriyenin sultanı

El-Eşref Halil ya da tam adıyla Meliku'l-Eşref Sultan Salahuddin Halil, Mısır ve Suriye'de 1290 ile 1293 yılları arasında hüküm sürmüş Bahri Memluk hanedanının sekizinci Türk sultanıdır. Bir Kıpçak Türkü olan Memluk sultanı Kalavun'un oğlu ve halefidir. 1293 yılında bir kendi emirleri tarafından suikaste kurban giderek öldürülünceye kadar 3 yıl boyunca Memluk tahtında kalmıştır. Doğu Akdeniz'de Birinci Haçlı seferi sonrasında kurulmuş olan Haçlı devletlerinin kalıntısı olan Haçlı devletini ortadan kaldırıp Haçlı Frankları Doğu Akdeniz'den kıyısından efektif olarak kovması ile ün salmıştır. Akka'nın Fethi bizzat kendi liderliğinde gerçekleştirilmiştir.

Mustain veya Mûstain Billâh (d. ? - ö. 1430) 67. İslam Halifesi ve Memlûk Sultanı. Abbasi hanedanına mensuptur. 1406-1414 yılları arasında Kahire'de Memlûk Devleti'nin koruması altında halifelik yapmıştır. Ayrıca 1412'de yedi ay boyunca ) Memlûk Sultanı olarak da hükümdarlık yapmıştır.

Berkuk, tam adı Melikü'z-zahir Seyfeddin El-Osmani El-Yelboğavî Berkuk, Çerkes kökenli Burcî Memlûkler hanedanının ilk Memlük hükümdarı. İç çekişmelerle yıpranan Memlûk Devleti'ni merkezi bir devlet durumuna getirmeye çalışmıştır. "Berkuk" ismi Çerkesçedir ve onun doğuştan ismidir.

Zahir Çakmak, tam ismiyle Melik Zahir Sayfeddin Çakmak, 1438 ile 1453 döneminde saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memluk hükümdarı.

Sultan İnal, tam ismiyle Melik Eşref Seydeddin Ebu Nasr-el-Alai Zahiri Nasır İnal el-Acrud, 1453 ile 1461 döneminde saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memlûk hükümdarı. El-Acrud lakabını sakalının şeklinden almıştır.

Ketboğa, Mısır ve Suriye'de 1294 ile 1296 yılları arasında hüküm sürmüş Bahri hanedanından onuncu Memluk Sultanıdır.

Mansur Abdülaziz tam ismiyle Malik Mansur Abdulaziz bin Berkuk, 1405'te 70 gün saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memlük Devleti hükümdarı. Sultan Berkuk'un ikinci oğlu ve Sultan Nasır Farac'ın küçük kardeşi olup 1405'te kardeşi Sultan Nasır Farac aleyhine yapılan başarılı bir hükûmet darbesi ile Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memluk Devleti hükümdarı olmuştur. Ama kısa bir saltanattan sonra kardeşi Sultan Nasır Farac tarafından tahttan indirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">I. Muhammed (Memlûk sultanı)</span> Memlûk Sultanı

I. Muhammed ya da Muhammed bin Kalavun, Mısır ve Suriye'de üç dönem saltanat sürmüş olan Türk asıllı Bahri hanedanından dokuzuncu Memluklu sultanı.

Zeyneddin Şaban tam kunyesiyle Malik Mansur Alaeddin Alí Bin Şaban Bin Hasan Bin Muhammed Bin Kalavun Sultan Ebu Maali Hasan'in oğlu ve Sultan Kalavun'un torunu olup 1363'te Emir Yelboğa el-Ömerî tarafından hazırlanan bir darbe ile tahttan indirilen amcası Selahaddin Muhammed yerine yaklaşık 12 yaşında iken tahta geçirilen ve 1363 - 1377 döneminde saltanat süren Türk kökenli Bahri Hanedanı'ndan Memluk Devleti hükümdarı.

Hoşkadem tam ismiyle Melik Zahir Seyfeddin Hoşkadem Nasirí el-Muayyadí Bazı kaynaklar ismini Kuşkadam olarak verirler. 1461de bir komplo ile tahtan indirilen Memluk Sultanı Muavyed Ahmed'in yerine geçirilen ve 1461-1467'de saltanat süren, Anadolu Türkü kökenli, ama Çerkes Burci Hanedanı'ndan Memlûk Devleti hükümdarı.

Sultan Barsbay tam ismiyle Malik Eşref Ebu-Nasır Seyfeddin Barsbay, 1422 - 1438 döneminde saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memluk Devleti hükümdarı. Saltanat döneminde Memluklu Devleti en geniş sınırlarına erişmiş ve Mezopotamya'da El Cezire ve Hicaz Memluklu Devletine bağlı ülkeler haline getirilmiştir.

Nasır Ferec tam ismiyle Melik Nasır Zeynedin Ebu-Saadet Ferec bin Berkuk 1399'de ölen babası Berkuk'un yerine daha 10 yaşında iken tahta çıkan ve 1405'te 2 ay süren kısa ara hariç 1412'de bir darbe ile öldürülünceye kadar saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memlük Devleti hükümdarı.

Eşref Musa veya Melik Eşref Musa çocuk yaşında Emir Aybeg tarafından ismen son Eyyubiler Mısır Sultanı olarak 1250-1254 döneminde Mısır Sultanı olarak tahta geçirilmiş ve tahttan indirilmiş hükümdar.

es-Sâlih Eyyûb ya da tam adıyla Ebü'l-Fütûh el-Melikü's-Sâlih Necmüddîn Eyyûb b. Muhammed 1240-1249 döneminde Eyyubiler Mısır Sultanı olarak ve 1239 ile 1245-1224 döneminde Eyyubiler Suriye Sultanı olarak hükümdarlık yaptı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.