İçeriğe atla

Şeyh Hasanlılar

Şeyh Hasanlılar, bir Alevi Türkmen aşiretidir,[1].[2][3]

Göçleri

Şeyh Hasanlı sülalesinin ecdatları Moğol baskınından dolayı Bağdat'tan Anadolu'ya göç etmiş olan Şeyh ailelerindendir. Büyük ataları Hazreti Ali el-Mûrtezâ soyundan ve Seyyîd Ebû'l Vefâ Tâcûl Ârifîn evlâdından Sarı Sultân lakabı meşhur olmuş Seyyîd Şeyh Ahmed Dede ile kardeşi Seyyîd Şeyh Hasan Dede'dir. Buna dair Şeyh Hasanlı sülalesine mensup Seyyîd Ocakzade ailelerinin elinde birçok belge mevcuttur.

Din

Şeyh Hasanlılar genel olarak Alevîyyul Mezheb bir sülale olmakla beraber bazı bölgelerde Ehli Sünnet olarak hayatını devam ettirenler de mevcuttur.

Kabileler

Şeyh Hasanlılar, Ocak (Manevi Önderler) ve aşiret olarak iki bölüme ayrılılar. Şeyh Hasanlıların Ocak mensupları başta Şeyh Hasan Köyü olmak üzere Elazığ, Malatya, Tunceli, Erzincan, Sivas, Tokat, Samsun gibi yerlerde mevcutlardır. Aşiretleşme ise Tunceli’de başlamış ve zamanla Türkiye’nin çeşitli bölgelerine yayılmıştır.

Şeyh Hasanlıların Aşiret Kolları:

  • Şeyh Hasanlı Kolu
  1. Abbasuşağı
  2. Karabaliuşağı
  3. Ferhatuşağı
  4. Kırganlı
  • Seyyid Kolu
  1. Kaluşağı
  2. Koçuşağı
  3. Kevuşağı/Maksutuşağı

Ve bu ana kolların kendi alt kolları da mevcuttur. Hepsine birden genel olarak Şeyh Hasanlı adı verilmektedir.

Kaynakça

  1. ^ Anadolu'da aşiretler, cemaatler, oymaklar, 1453-1650:. Yusuf Halaçoğlu. 2009. ss. 1314,1317. 
  2. ^ Şeyh Hasan Ocağı ve Aşireti. İsmail Onarlı. 2013. ss. 26,26. 
  3. ^ "Ali Rıza Özdemir yazdı: Şeyh Hasan Ocağı/ Aşireti bize ne anlatıyor?". VeryansınTV. 20 Eylül 2022. 16 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023. 
  • Şeyh Hasan Ocağı Mensupları
  • Şecere
  • Berat ve Fermanlar
  • Eski Çalışmalar

İlgili Araştırma Makaleleri

Seyyid, İslam peygamberi Muhammed'in kızı Fatıma ve torunları Hasan, Hüseyin, Zeynep, Rukiyye, Ali, Ümame ve Ümmü Gülsüm'ün soyundan olduğu inanılanlar genel olarak bu adla anılır. Hanımlar için Seyyide sıfatı kullanılır.

Aşiret ya da oymak, dil ve kültür yönünden büyük bir türdeşlik gösteren, birçok sülaleden oluşan, yapısındaki aileler arasında köken, ekonomi, din, kan veya evlilik bağları bulunan göçebe veya yerleşik nitelikteki topluluk, oymaktır. Türkiye'nin özellikle Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde gün geçtikçe azalan bir eğilim gösterse de hâlen aşiret sistemi bazı ailelerde varlığını sürdürmektedir. Başlıca bir reisten ve reisin yardımcılarından oluşan aile topluluğu genellikle diğer aşiretlere karşı kendi bölgelerini koruma adına oluşmuştur. Aşiret reislerine ağa diye hitap edilir. Ayrıca, ağaların çoğu zengin ve güçlü ailelerden gelir geniş topraklara sahiplerdir. Günümüz Türkiye'sinde aşiretler genellikle ülkenin Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde varlıklarını sürdürmektedir. Fakat göçler nedeniyle bu aşiret bireyleri başta büyük şehirler olmak üzere ülkenin genelinde ikamet etmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Afşar boyu</span> Oğuz Türklerinin yirmidört boyundan biri

Afşar boyu veya Avşar boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden diye tanımladığı altıncısıdır. Bu boyların Bozoklar kolundan Oğuz Kağan'ın oğlu Yıldız Han'ın dört oğlundan en büyüğü olan Afşar'ın soyundan gelir.

Halvetilik, cehri zikir adı verilen ve ilahi isimlerin yüksek sesle tekrar edilmesi anlamına gelen zikir yöntemini kullanan bir tarîkattır. Tarikat 14. yüzyılda yaşamış olan Ömer el-Halvetî'ye nisbet edilir. Pîr Ömer Halvetî'nin bir ağaç kovuğunda uzun süre halvet çıkarması ve ardından gelen müridlerin de tenhada kalmayı tercih etmeleri üzerine tarikat bu isimle anılmaya başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Şeyh Said İsyanı</span> 1925te Şeyh Said tarafından başlatılan isyan

Şeyh Said İsyanı, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde merkezî yönetime karşı girişilen, geniş çaplı, Kürt ve Zaza aşiretlerin destek verdiği Kürt milliyetçisi ve hilâfet taraftarı ayaklanma.

<span class="mw-page-title-main">Diyap Yıldırım</span> siyasetçi ve aşiret reisi

Diyap Yıldırım, bilinen adıyla Diyap Ağa kimlikteki tam adı Dersimli Diyap Ağa, Türkmen asıllı Türk siyasetçi ve aşiret reisi, I. TBMM Tunceli milletvekili.

Dirijan aşireti, Türkiye'nin Doğu ve Güneydoğu bölgesinde ve İran'da bulunan bir Kürt aşiretidir.

<span class="mw-page-title-main">Karakoyunlular</span> 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurduğu bir devlet

Karakoyunlular ya da Karakoyunlu Devleti, başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurmuş olduğu bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Zeydîler</span>

Alevîler ya da Zeydî-Alevîler Hanedanlığı İran'ın bugünkü Taberistan (Mazenderan, Gilan ve Gülistan eyaletleri) bölgesinde 9. yüzyılda kurulan ve tarihte Elburz Dağları ile Hazar Denizi arasında yer alan Zeydî-Alevî olarak da bahsedilen, Caferîliğe bağlı olan Şiî Türkmen bir emîrliktir. Anadoludaki Alevîlerin büyük bir kısmının kökeni, günümüz İran'daki Taberistan ve Horasan bölgesindeki Türkmen Alevî, yani Ehl-i Beyt Hanedanına dayanmaktadır. Çapraz evliliklerle Arap-Türkmen aşiretleriyle Anadolu topraklarına uzanan ve varlıklarını sürdüren Zeydî-Alevîler isimlerini, soyundan geldikleri Zeyd-'ûl Alevî'den almaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Garipuşağı, Ovacık</span>

Garipuşağı, Tunceli ilinin Ovacık ilçesine bağlı bir köyüdür.

<span class="mw-page-title-main">Şeyh Said</span> Nakşibendi tarikatı şeyhi ve Şeyh Said İsyanının baş lideri (1865–1925)

Şeyh Said, Zaza asıllı Kürt Nakşibendi tarikatı lideri. Şeyh Said İsyanı'nın elebaşıydı. Cumhuriyet'in ilanına ve reformlarına karşı çıkarak şeriat isteğiyle dönemin hükûmetine karşı silahlı isyanda bulunmuş, bunun üzerine 1925 yılında yargılanmış ve ardından idam edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ebu'l-Vefa el-Bağdadi</span>

Ebu'l-Vefâ el-Bağdâdî, el-Kâkes veya el-Kürdî lakaplarıyla da bilinen Ebu'l-Vefâ Tâcü'l-Ârifîn Seyyid Muhammed bin Muhammed Arîz el-Bağdâdî, Vefâ'îyye tarikâtının kurcusudur. Menâkıbnâme'sinde Ali el-Mûrtezâ'nın soyundan bir seyyid olduğu kaydedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Seyit Rıza</span> Kürt aşiret reisi

Seyit Rıza veya Pir Seyit Rıza, Alevi-Zaza Dersim Vilayeti’ndeki Şeyh Hasanlılar aşiretine mensup 1937–1938 Dersim İsyanı'nın lideri.

Şeyhbızınlar veya Şıhbızınlar, Irak ve Türkiye'de dağınık küçük topluluklara sahip bir Kürt aşiretidir. Ana yurtları Irak'ın Süleymaniye şehrinin Bâzân ilçesi ve çevresidir. Aşiretin Yemen valisi Bâzân ile ilişkisi olduğu düşünülmektedir. Vali Bâzân'ın, Emeviler döneminde Yemen'den, kendi ismiyle anılan Irak'ın Bâzân bölgesine sürüldüğü iddia edilmektedir. Aşiretin isminin Vali Bâzân ile ilişkili olarak "Şeyhbâzân"dan veya keçi anlamına gelen "bızın"dan geldiği düşünülmektedir. Bu, aşiretin geçimini hayvancılık yaparak sağlaması ile ilişkilidir.

Kureyşan ya da Kureyşan ocağı, Tunceli'de bulunan bir seyyid ocağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hamdânîler</span> 890dan 1004e kadar Kuzey Mezopotamya ve Suriyedeki bir Şii İslam devleti

Hamdânîler, Kuzey Irak ve Suriye'de hüküm sürmüş bir Şii Arap hanedanıdır. Hanedan Arapların Tağlib kabilesine mensuptur.

Karakeçili aşireti, Oğuzların Bozok kolunun Kayı boyuna mensup olan ve 1071'deki Malazgirt Meydan Muharebesi'nin ardından günümüzdeki Türkiye topraklarına yerleşen aşiret. Günümüzde, İç ve Batı Anadolu ile Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yoğunlaşmışlardır.

Alevî nüfusu, Türkiye'de üçte biri İstanbul bölgesinde yaşayan Alevîler’in daha sonra en yoğun olarak bulundukları yöreler arasında Ankara, Adana, Bursa, Antalya, Aydın Damal ve Zile şehirleriyle, Orta ve Doğu Anadolu'da yer alan Erzincan, Sivas, Malatya, Tunceli illeri gelmektedir. Türkiye'de en çok Alevî köyü ise 60'ı karışık olmak üzere toplam yaklaşık 460 adet köy olup Sivas ilinde yer almaktadır. Bunların ardından sırasıyla, Tunceli, Erzincan, Tokat, Çorum, Kahramanmaraş, Bingöl, Amasya, Erzurum, Malatya, Adıyaman, Yozgat, Hatay, Elazığ, Muş, Balıkesir, Mersin, Kars, Adana, Ankara, Eskişehir, Gaziantep, İzmir, Kırıkkale, Kütahya ve Ordu illeri gelmektedir.

Safevî-Kızılbaş tarihi; Safevîler adlarını bir Sünnî olan Sultân’ûl-Halvetî Zahid Gilani’nin kızı “Bibi Fâtıma” ile evlenen ve böylece Gilani’nin vefâtından sonra da kendi adıyla anılan Safevî Tarikâtı kuran Safiyüddin Erdebilî’den almaktadır. Şeyh Cüneyd devrinde Şiîliğin “İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye/Onikicilik” mezhebini resmen benimseyen Safevî’îyye Tarikâtı, Cüneyd’in torunu İsmâ‘il zamanında kurulan Safevî Devleti’nin de altyapısını oluşturdu.

Balaban , Türkiye'nin Marmara, Ege, İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde bulunan, Afşar'ın (Avşar) Köpekli kolunun bir oymağıdır. Tarih sahnesinde 16. yüzyılın başlarından itibaren bir Alevi-Türkmen aşireti olarak yer alıyor.