İçeriğe atla

Şeyh Şamil

Şeyh Şamil
Dağıstan İmamı
Hüküm süresi1834 - 1859
Önce gelenHamzat Bey
Sonra gelenYok
Doğum26 Haziran 1797
Gimri, Dağıstan
Ölüm4 Şubat 1871 (73 yaşında)
Medine, Osmanlı İmparatorluğu
DefinBâki Mezarlığı
Eş(ler)iFatimat
Cevheret
Zahidet
Amina
Şovanat
Çocuk(lar)ıGazi Muhammed
Muhammed Şafiî
Muhammed Said
Muhammed Kamil
BabasıDengav Muhammed
AnnesiBahu Mesedu
Diniİslam
İmza

Şeyh Şamil (26 Haziran 1797; Gimri, Avar Hanlığı - 4 Şubat 1871; Medine); Kuzey Kafkasya halklarının siyasi ve dinî önderi, Kuzey Azerbaycan, Dağıstan, Çeçenistan ve Çerkesya'nın[1] üçüncü imamı olan imam ve asker. Kafkasya'nın bağımsızlığı için mücadele etmiş olan Şeyh Şamil, Müslüman nüfusa sahip ülkelerde ün sahibidir. Ruslara karşı kazandığı zaferlerden ötürü "Kafkas Kartalı" ve "Rusya'nın Kâbusu" gibi isimlerle anılır.[2] Hamzat Bey'den sonra Kafkasya'daki direnişçilerin komutanıdır ve aynı zamanda Nakşibendi şeyhlerinden Seyyid Cemaleddin Kumuki'nin halifelerindendir. Yirmi beş yıl sürdürdüğü savaş ile onu izleyenlerin benimsemiş oldukları İslam ve tasavvuf inancı, günümüzde Kafkas halkları arasında oldukça yaygındır.

Hayatı

Dağıstan'ın Gimri köyünde 26 Haziran 1797 tarihinde dünyaya geldi. Bir görüşe göre Avar kökenlidir.[3] Babası Avarlardan Muhammed, annesi Avar beylerinden Pîr Budak’ın kızı Bahu Mesedu’dur. Diğer görüşe göre ise Baba tarafından Kumuk kökenlidir.[4][5][6][7][8] Avar Asıllı Devlet Adamı ve Tarihçi Ramazan Abdulatipov ise Annesinin kökeninin Mantaşhilal adlı Kumuk sülalesine mensup olduğunu belirtmiştir.[9] Rus Yazar Verderevsky'ye göre Şamil kendisini "Tatar" olarak adlandırıyordu:[10] Rus devrimi öncesi kaynaklarda Kumuklar “Tatarlar” adı altında biliniyordu.[11]

“Kendimi güçlü hükümdarlarla karşılaştırmaya cesaret edemiyorum: Ben basit bir Tatarım, Şamil; ama toprağım, ormanlarım ve boğazlarım beni birçok hükümdardan daha güçlü kılıyor".

Ailede hem Kumuk hem de Avar dilleri konuşuluyordu.[12]

Doğduğunda kendisine dedesi Ali’nin adı verildi. Ancak sürekli hasta olduğundan ad değiştirmenin iyi geleceğine dair geleneksel inancın etkisiyle ailesi adını Şâmil (Şâmûîl, Şemûîl) olarak değiştirdi. Ardından arkadaşı Molla Muhammed ile birlikte Harakinili Said ve ileride kayınpederi olacak olan Nakşibendi şeyhi Cemâleddin Gazi Kumuki'den dinî ilimleri tahsil etti ve yirmi yaşlarında ileri bir seviyeye ulaştı.

On beş yaşında at binmeye ve kılıç kullanmaya başlamıştır.[13] Yirmi yaşında çoğu spor dalında yetenek sahibi biri hale gelmiştir. Ayrıca Nakşibendi tarikatında aldığı bu eğitim onda Rusların; Kafkasya'da ortadan kaldırmak istediği İslamiyet'i, tekrar canlandırmak ve yaymak için uğraşmasına, özgürlük, direniş ve İslam Birliği gibi bazı düşüncelerin gelişmesini sağlamıştır. Rus İmparatorluğu'na karşı Dağıstan'da başlattığı savaşını Çeçenistan'da sürdürmüştür. Savaş, Kuzeybatı Kafkasya'da devam eden Rus-Çerkes Savaşı ile birleşmiştir.[14] 1848 yılında Şamil, Çerkesya'ya komutanı Naib Muhammed Emin'i gönderdi.[15][16]

Sürgün günleri

Şeyh Şamil Ruslarla dağ başında (1800 yıllar)

Dönemin güçlü devletlerinden biri olan Rusya'nın engellemesiyle dost olan ülkelerden gelen yardımlar kesilince, Şeyh Şamil ülkesinin gücünün tükenişini görmüştür. 1859'un 6 Eylül'ünde 70 bin kişilik Rus ordusuna, yanında birkaç yüz kişi kalıncaya kadar direndikten sonra, savaşı sürdürmesinin tehlikeli olduğunu anlayan Şeyh Şamil, Çarlık yetkilileriyle müzakereler yaparak, silah bırakma yolunu seçti.[17]

Rus Çarı II. Aleksandr, Şeyh Şamil'i sarayın kapısında son derece nazik karşıladı ve kılıcını almayarak kendisine olan hayranlığını dile getirdi.[18] Şeyh Şamil, bir ay kadar sarayda misafir edildikten sonra, saygın tutsak olarak esaret yıllarını geçireceği Kaluga'ya gönderildi. Sürgüne gittiği çeşitli Rus kentlerinde sempati toplayarak günlerini geçirdi.

Şeyh Şamil davasına sadık bir insan olarak yaşamıştır; bu uğurda annesi ile arasında geçen olay tarihe geçmiştir:

Savaş dönemlerinde halktan bazıları "Artık teslim olalım, anlaşma yapalım." diye söylenmeye başlamıştır. Bunun üzerine Şeyh Şamil teslim olmaktan bahsedene kırbaç cezası vermeyi uygun görmüştür. Bu durumdan çekinen halk çareyi Şeyh Şamil'in annesine gitmekte bulmuşlardır. Annesi Şeyh Şamil'e teslim olma teklifini sorunca Şeyh Şamil koymuş olduğu kanundan ödün vermemiştir. Cezayı yaşlı bir kadın çekemeyeceğinden, ceza oğluna intikal ettirilmiş böylece Şeyh Şamil kendini kırbaçlattırmıştır.[19]

Vefatı

Sürgünde on yıl kadar geçirdikten sonra Çar, Şeyh Şamil'in hacca gitmesine izin verdi. Kendi isteği ile gönderildiği Kiev'den 31 Mayıs 1869'da İstanbul'a gitti. Gittiği gün sadrazam ve şeyhülislam ile görüştü. Ardından 15 Ağustos 1869'da Dolmabahçe Sarayı'nda Padişah Abdülaziz ile görüştü. Padişah kendisine ve aile bireylerine maaş bağlattı. 15 Ocak 1870’te Abdülaziz’e veda ziyaretinde bulunmasının ardından yedi ay kaldığı İstanbul'dan 25 Ocak 1870'te hac vazifesini yerine getirmek için ayrıldı.[20] Hac görevini yerine getirdikten sonra Şeyh Şamil, Şubat 1871'de Medine'de öldü. Şeyh Şamil, Medine'de bulunan Cennetü'l-Baki'ye defnedildi.[21]

Lak kökenli müridi Muhammed Emin, başlangıçta Ruslara karşı önemli başarılar kazandıysa da 1859 yılında Şeyh Şamil'in silah bırakmasına rağmen Çerkesya'da mücadeleyi sürdürme kararını almasıyla tartışmalı bir liderlik yürüttü.[]

Ailesi

Eşleri

  1. Fatimat
  2. Cevheret
  3. Zahidet
  4. Emine
  5. Şovanat

Erkek çocukları

  1. Gâzi Muhammed, (Osmanlı'nın hizmetine girerek 93 Harbi'nde Ruslara karşı savaşmıştır.)
  2. Muhammed Şâfiî (Rusların hizmetinde bulunarak orduda tuğgeneralliğe kadar yükselmiştir.)
  3. Ahmed Cemâleddin
  4. Muhammed Sâid
  5. Cemaleddin
  6. Muhammed Kâmil

Kız çocukları

  1. Fatimat
  2. Nafisat
  3. Necabat
  4. Bahu-Mesedu
  5. Safiyat

Kaynakça

  1. ^ Walter Richmond, The Circassian Genocide.
  2. ^ İleri, Emin (2020). "Kafkasya'nın özgürlük savaşçısı: Şeyh Şamil". Anadolu Ajansı. 3 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 39, sayfa: 67
  4. ^ Блиев, Марк Максимович, Россия и горцы Большого Кавказа: на пути к цивилизации, https://books.google.com.pa/books?id=_5oiAQAAIAAJ&source=gbs_navlinks_s, 2004, 279, isbn=5-244-01004-2}}
  5. ^ Халилов А. М., Идрисов М. М., Шамиль в истории Северного Кавказа и народной памяти, https://books.google.ru/books?ei=xu7MVML9M6b7ywP2vID4Dw&hl=ru&id=xQchAQAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=прапрадед, Махачкала,1998, 119}}
  6. ^ Халилов А. М., Национально-освободительное движение горцев Северного Кавказа под предводительством Шамиля, https://books.google.ru/books?ei=ifPMVLD7CYa7ygPD5YCIAQ&hl=ru&id=RyRpAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=Амирхан, Махачкала, Дагучпедгиз, 1991, 181}}
  7. ^ Шамиль на Кавказе и в России, Биографический очерк / сост. М.Н. Чичагова — СПб.: Типография и литография С. Муллер и И. Богельман, 1889
  8. ^ Дауев, Саламу Ахмедович. Чечня: коварные таинства истории / Саламу Дауев. - М. : Русь, 1999, стр. 133-136
  9. ^ Абдулатипов Р. Г. (2016). Очерк первый. Рождение горца // Знамение судьбы // Родники разума и души // сборник произведений (Rusça). Фонд Книжный Союз. ss. С. 263. — 749 с. ISBN 978-5-901001-05-9. 
  10. ^ Плен у Шамиля. Правдивая повесть о восьмимесячном и шестидневном в (1854—1855 г.) пребывании в плену у Шамиля семейств: покойного генерал-майора князя Орбелиани и подполковника князя Чавчавадзе, основанная на показаниях лиц, участвовавших в событии // Журнал для чтения воспитанникам военно-учебных заведений, Том 121. № 483. 1856
  11. ^ Анатольевна, Суздальцева Ирина (2008). "Внешний облик, социальная организация и население Терского города в xvii - начале XVIII веков". Известия Дагестанского государственного педагогического университета. Общественные и гуманитарные науки (4): 24-30. ISSN 1995-0667. 22 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2024. 
  12. ^ "-". www.vostlit.info. 3 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022. 
  13. ^ "Şeyh Şamil". www.biyografya.com. 7 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2021. 
  14. ^ "Rus-Çerkes Savaşı". 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ İsmail Hakkı Berkok (1958). Tarihte Kafkasya. İstanbul Matbaası. 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2023. 
  16. ^ Khoon, Yahya (2010). Muhammad Amin: Imam Shamil’s Naib to the Circassians in the Northwest Caucasus. 
  17. ^ "ŞEYH ŞÂMİL - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 23 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2021. 
  18. ^ ""Şeyh Şamil büyük bir mücahiddi"". Memleket. 26 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2021. 
  19. ^ Oruç Mehmet, "Şeyh Şamil'in Kararlılığı", Türkiye Gazetesi, Turkiyegazetesi.com, 18.2.2009, Erişim: 20 Şubat 2014
  20. ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 39, sayfa: 69
  21. ^ "Kafkasya'nın özgürlük savaşçısı Şeyh Şamil, 150 yıl önce bugün vefat etti". Anadolu Ajansı. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2021. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kumuklar</span> Türk etnik grubu

Kumuklar, veya Kumuk Türkleri, Dağıstan, Çeçenya ve Kuzey Osetya'nın yerlisi bir Türk halkıdır Kuzey Kafkasya'daki Türkler arasında en kalabalık olanlardır. 1930'lara kadar Kuzey Kafkasya halkları arasında Kumukça lingua franca olarak kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Şeyh Mansur</span> General ve politikacı

Şeyh Mansur veya doğum ismiyle Uşurma, Çeçenistan, Çerkesya ve Dağıstan ordularına komutanlık etmiş Çeçen İslam âlimi, asker ve Kuzey Kafkasya'nın 1. İmamı. Kuzey Kafkasya'da Rus emperyalizmine karşı cihat hareketinin başlatıcısı olarak görülmektedir.

Rusya Federasyonu, 85 federe yapıya, birliğe dahil birime, bölünmüştür. Bu yapılanmanın 22 tanesi cumhuriyetlerden oluşur. Cumhuriyetlerde, toplumun çoğunluğunu etnik kökeni Rus olmayan halk oluşturur, fiziki sınırlar bu şekilde belirlenmiştir. Bir cumhuriyette yerel halkın etnik kökeni cumhuriyete isim veren milliyet olarak bilinir. On yıllarca süren Rusya içi göçler nedeniyle artık bu milliyet o cumhuriyetin nüfusunda çoğunluğu temsil etmeyebilir ama yine de o belirli etnik milliyetin cumhuriyeti olarak kabul görür.

<span class="mw-page-title-main">Avarlar (Kafkasya halkı)</span>

Avarlar veya Kafkasya Avarları, Kafkasya halklarından biridir. Rusya'nın Dağıstan Cumhuriyeti'nde yaşayan çeşitli etnik gruplar arasında baskın olan Kuzeydoğu Kafkasya yerli etnik grubudur. Avarlar, Karadeniz ile Hazar Denizi arasında Kuzey Kafkasya olarak bilinen bir bölgede yaşarlar. Kuzey Kafkasya bölgesindeki diğer etnik grupların yanı sıra Kafkas Avarları, deniz seviyesinden yaklaşık 2.000 m yükseklikte bulunan eski köylerde yaşarlar. Kafkas Avarları tarafından konuşulan Avar dili, Kuzeydoğu Kafkas dilleri ailesine aittir ve Nah-Dağıstan grubu olarak da bilinir. İslam, 13. yüzyıldan beri Avarların hakim dini olmuştur. Çoğunluğu Dağıstan'da yaşamakta ve Dağıstan nüfusunun % 29.6'sıyla en kalabalık etnik grubunu oluşturmaktadır. Avarların ezici çoğunluğu Sünni Müslüman olup dilleri ise Kuzeydoğu Kafkas dillerine bağlı bir dil olan Avarcadır.

<span class="mw-page-title-main">Naib Muhammed Emin</span>

Muhammed Emin Asiyalav, Çerkesya Konfederasyonu'nun 1848-1859 arasında lideri olan siyasetçi, din adamı ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşı sırasında Çerkeslere önderlik eden liderlerden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Laklar</span> Kafkas halkı

Laklar, daha çok Dağıstan'ın orta kesimlerinde dağlık bölgelerde yaşayan ve 178,630 kadar bir nüfusa sahip etnik bir gruptur. Lakça konuşurlar. Konuştukları dil; Kafkas dil gruplarının Kuzey Kafkas ana kolundan Kuzeydoğu Kafkas dilleri kolu içinde Dargwa-Lak dil grubuna girer. Yaşadıkları bölgelerin doğusunda Dargi boyları, batı ve doğusunda Avarlar, güney bölgelerinde de Lezgi boyları yaşamaktadır. Antik çağ yazarların ın Lega, Gele ve Gelon kabileleri olarak adlandırdığı Laklar'a Gürcü dilinde Leki (Dağlı), Avarlar ise Gumi / Toma, Dargiler Kumuçan / Bulikan denir.

Rutullar, Rusya'ya bağlı Dağıstan'da yaşayan küçük bir yerli halk. Kuzey Azerbaycan'da da yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">Kafkas Savaşı</span>

Kafkas Savaşı, Rus İmparatorluğu'nun Kuzey Kafkasya halklarına karşı yaptığı savaştır. 1817'den 1864'e kadar süren bu savaşta Ruslar; Çerkesler ve Şeyh Şamil önderliğindeki Çeçenler ve Dağıstanlılara karşı savaşmıştır. Savaşın batı yakası Rus-Çerkes Savaşı, doğu yakası ise Mürid Savaşı adıyla incelenir.

<span class="mw-page-title-main">Mahaçkale</span> Rusyada şehir

Mahaçkale veya Mahaçkala, Dağıstan'ın başkenti.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti</span>

Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917 yılında Müslüman Kuzey Kafkasya Halklarının birleşmesi ile Rusya'dan bağımsızlığını ilan eden ve 1921 yılında Sovyetler Birliği ordusu tarafından işgal edilen devlet. Halen Rusya sınırları içerisinde bulunan Çeçenistan, İnguşetya, Kuzey Osetya, Kabardey Balkar Özerk Cumhuriyeti, Dağıstan ve Karaçay-Çerkes Özerk Cumhuriyeti bölgeleri bu Cumhuriyet sınırlarına dahildi. Bu cumhuriyet, Osmanlı İmparatorluğu, Almanya, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Ermenistan, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, Ukrayna, Bulgaristan Krallığı, Belarus Halk Cumhuriyeti, Letonya, Estonya, Üçüncü Fransız Cumhuriyeti, Finlandiya, Birleşik Krallık, ABD, İtalya Krallığı, Avusturya-Macaristan, İkinci Polonya Cumhuriyeti, Don Cumhuriyeti, Japonya İmparatorluğu ve Kuban Halk Cumhuriyeti tarafından resmen tanınmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Ömer Ziyaüddin ed-Dağıstanî</span>

Ömer Ziyaüddin ed-Dağıstanî, İslam âlimi, yazar, din adamı, vaiz, Nakşibendi şeyhi.

<span class="mw-page-title-main">Rus-Çerkes Savaşı</span> Ruslar ve Kafkaslar, özellikle Çerkesler arasında yaşanan ve soykırımla sonlanan savaş

Rus-Çerkes Savaşı, 17 Temmuz 1763'te (E.U.) Rusya'nın Çerkesya'da hak iddia etmesi ve Çerkeslerin bunu reddetmesi ile başlayan, 21 Mayıs 1864'te (E.U.) son Çerkes ordusunun mağlup edilmesiyle sona eren askerî mücadele. Savaş 101 yıl sürmesi sebebiyle hem Rusya hem de Çerkesya tarihindeki en uzun savaştı.

<span class="mw-page-title-main">Gazi Muhammed</span>

Gazi Muhammed Paşa, Kuzey Kafkasyalı ve Osmanlı askeri-politik figürü, Dağıstan ve Çeçenya imamı Şeyh Şamil'in oğlu, 1859'a kadar İmamlığın Karata bölgesinin naibi. Osmanlı ordusunun müşir (mareşal) rütbesindeyken öldü.

<span class="mw-page-title-main">Seferbiy Zaneqo</span>

Seferbiy Zaneqo, Çerkesya Konfederasyonu'nun 1859-1860 arasında lideri olan Çerkes siyasetçi, diplomat ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşı'nın çeşitli aşamalarında hem askerî hem de siyasî olarak yer aldı. Batıda Çerkes bağımsızlık davasını savundu, bölgede Osmanlı İmparatorluğu'nun bir temsilcisi olarak hareket etti. Hayatının sonunda Zaneqo, Çerkes bağımsızlık hareketinin lideri hâline gelmişti.

Umma Han ) Avar, takma adı "Büyük" veya "Deli" - Avar Nutsal, Avar Hanlığı'nın 1774'ten 1801'e hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Tarğu Şavhallığı</span> Dağıstan tarafında eski bir ülke.

Tarğu Şavhallığı Dağıstan'ın kuzeydoğu bölümünde başkenti Tarğu ve çevresinde varlığını sürdüren Kumukların kurduğu feodal bir devletti.

<span class="mw-page-title-main">Talkhig Şalinski</span>

Talkhig Şalinski - Kuzey Kafkasya İmamlığı uyruklu devlet adamı ve topçu komutanı. Çeçenya naibi. Kurçaloy teip'ine mensuptur. Kafkas Savaşı'na katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Şuayp Molla</span>

Şuayp Molla Tsontoroy, Kafkas Savaşı sırasında Çeçen ordularına komutanlık etmiş komutan. İmam Şamil'in en yakın adamlarından birisiydi. Şamil, ailesini Şuayp'a emanet etti ve Şuayp Şamil'in evini çarlık birliklerinden korudu. Şuayp Molla, 1834'ten sonra dört yıl boyunca Çeçen Oku-Yurt köyünde vaiz (molla) olarak görev yaptı.

Tatartup Muharebesi, 21 Kasım 1785'te Rusya İmparatorluğu ile Şeyh Mansur liderliğindeki Kafkasyalılar arasında gerçekleşti ve Mansur'un yenilgisiyle sonuçlandı. Bunun ardından Şeyh Mansur Anapa'ya gitti.

<span class="mw-page-title-main">Dargo’lu Cavathan</span>

Dargo'lu Cavathan, 19. yüzyıl Çeçen komutanı, Kafkasya İmamаtı’nın naibi ve mudiri, Kafkasya Savaşı (1817—1859) katılımcısı. Çeçenya naibi ve müdürü. 1842 yılı yazında İçkerya Savaşı'nda aldığı yaralar nedeniyle öldü.