İçeriğe atla

Şerefname

Şerefname Kürt sülalelerinin ayrıntılı tarihçesidir. Şeref Han tarafından 1597 tarihinde Farsça olarak kaleme alınmıştır.[1] Kürt tarihine ilişkin en önemli özgün kaynaklardan biridir.[1]

Şeref Han, Bitlis emiri Şemseddin Han'ın oğlu, Osmanlılarla 1514'te ittifak antlaşmasını imzalayan ve Bitlis'teki Şerefiye Camii'ni inşa ettiren 4. Şeref Han'ın torunudur.[2]

Bölümleri

Şerefname kitabının Kürt hanedan ve beyliklerini konu alan cildi, giriş kısmı ile birlikte toplam beş bölümden oluşmaktadır:[3]

  • Giriş bölümü: Kürt toplulukları ve durumlarını anlatır.
  • Birinci Bölüm: Geçmişte bağımsız Kürt devletleri Mervani ve Eyyubi ile Şehrizor, Büyük Lor ve Küçük Lor hakkındadır.
  • İkinci Bölüm: Saltanat ve bağımsızlık iddiasında bulunmamakla birlikte bazen kendi adlarına hutbe okutmuş ve para bastırmış olan Erdelan, Hakkâri, Behdinan (İmadiye) ve Bohtan (Cizre) hükümdarları hakkındadır.
  • Üçüncü Bölüm: Çemişkezek, Eğil, Palo, Çermik, Sason-Hazzo, Hizan, Müks (Bahçesaray), Kilis, Şirvan, Atah (Lice), Tercil (Hazro), Swêdi, Slemani (Silvan), Mahmudiyan (Hoşab) ve diğer yerlerdeki ikincil hükümdar sülaleleri hakkındadır.
  • Dördüncü Bölüm: Yazarın ataları olan Bitlis hükümdarları hakkındadır.[4]

Yayınlar

Şerefname’nin yazımı 1597 yılında tamamlanmış olup, birçok hükümdar ve emir kâtibi tarafından çoğaltılmış ve çeşitli dillere tercüme edilmiştir.[]

Kitabın yazar tarafından istinsah edilmiş özgün elyazması Oxford'da Bodleian Kütüphanesi'ndedir. Bu nüsha, 20 tane renkli minyatür içermektedir. 1599 tarihli bir nüsha St. Petersburg’da bulunmaktadır. Türkiye kütüphanelerinde de çok sayıda elyazması nüshası bulunmaktadır.[4]

1860'ta Rusça[], 1868'de Fransızca çevirisi yayımlanmıştır.[] Muhammed Ali Avni'nin Arapça çevirisi 1958-1962'de Kahire'de iki cilt olarak basılmıştır.[]

İlk Türkçe tercüme 1669'da, Şerefname’nin tamamlanmasından 68 yıl sonra, Şerefhan'ın torunlarından Muhammed Bey tarafından yapılmıştır.[4] 1684'te ise Palu beyi Yansür Bey'in yanında görev yapan Şem'i tarafından "Terceme-i Tevarih-i Şeref Han" adıyla Osmanlı Türkçesine çevrilmiştir. Şemi bu çeviriye Palu ve Eğil beylerinin yaklaşık bir asırlık tarihçesini de eklemiştir.[5]

Şerefname'nin günümüz Türkçesine ilk çevirisi ise 1971 yılında Mehmet Emin Bozarslan tarafından yapıldı.[6] Celal Kabadayı tarafından yapılan bir çeviri 2007'de Yaba Yayınları tarafından basılmıştır.[]

Şerefname'nin bilinen ilk Kürtçe çevirisi, 1858 yılında Tevarîxî Qedîmî Kurdistan (Kürdistan’ın Kadim Tarihi) adıyla Mela Mehmûdê Bazîdî tarafından yapılmıştır.[7] Şerefname'nin Ziya Avcı tarafından yapılan Kürtçe çevirisi ise 2007 yılında Avesta yayınları tarafından yayınlanmıştır.[]

Kaynakça

  1. ^ a b Aktürk, Ahmet Serdar (2018). "Family, Empire, and Nation: Kurdish Bedirkhanis and the Politics of Origins in a Changing Era". Journal of Global South Studies (İngilizce). 35 (2): 393. doi:10.1353/gss.2018.0032. ISSN 2476-1419. 7 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024 – Project MUSE vasıtasıyla. 
  2. ^ "Şerefiye Camii - Bitlis". Journal of Government’s Cultural platform. 17 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024. 
  3. ^ Şerefxanê Bedlîsî, Şerefname, Çeviren: Ziya Avcı, Azad yay., 2014, ss. 57-60
  4. ^ a b c Sönmez, Vecihi (2017), "Şerefhan el-Bitlisi ve Şerefnamesi", Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası (Âlimler, Müesseseler ve Fikrî Eserler) - XVI. Yüzyıl.
  5. ^ Terceme-i Tevarih-i Şerefhan, Mütercim: Şemî, Hazırlayan: Adnan Oktay, Nûbihar, 2016.
  6. ^ Şeref Han (1971). Şerefname. Mehmet Emin Bozarslan tarafından çevrildi. İstanbul: Ant Yayınları. s. 6. 
  7. ^ Kawa Nemir. "Kürtçe ve Çeviri". Kurdilit. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ahmed-i Hânî</span> Kürt edebiyatçı ve astronom

Ahmed-i Hani, 17. yüzyıl'da yaşamış Kürt edebiyatçı, astronom, şair, tarihçi ve İslam alimi.

<span class="mw-page-title-main">Kumköprü, Akyazı</span> Akyazı, Sakarya, Türkiyede mahalle

Kumköprü, Sakarya ilinin Akyazı ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Dunbuliler</span>

Dunbuliler, İran'ın Batı Azerbaycan eyaletinde Hoy ve Salmas çevresinde yaşayan Türk dili konuşan Türkleşmiş bir Kürt aşiretidir.

<span class="mw-page-title-main">Şeref Han</span> Kürt tarihçisi

Şeref Han ya da Şeref Han Bitlisi, , Kürt devlet adamı, siyasetçi, edebiyatçı, şair ve tarihçi. Şerefname'nin yazarıdır.

Hezarhesbi, Fadlavi ya da Luristan Atabeyliği, Orta Çağ'da (1148-1424) günümüzün İran'ın Luristan ve Fars eyaletlerinde hüküm sürmüş bir Kürt hanedanlığı. Şeref Han hanedanı Fadluya'nın soyundan geldiği için "Fadlavi" olarak adlandırdı ve hanedanın bir Kürt hanedanı olduğunu belirtmiştir.

Hurşidiler veya Küçük Luristan Atabeyliği, 1184 ile 1597 yılları arasında Luristan ve Çaharmahal ve Bahtiyari eyaletlerini kapsayan bölgede hüküm sürmüş Kürt devletidir. Halkı Kürt ve Lurlar oluşturmaktaydı. Ünlü gezgin Marco Polo buraya da seyahat etmiş ve kurucusunun Şucaedîn Hurşid Kürd, adında bir Kürt beyi olduğunu yazmıştır.

Molla Ahmed-i Cezirî, 16 ve 17. yüzyıl'da yaşamış olan Kürt alim, şair ve edebiyatçı.

<span class="mw-page-title-main">Kanate Kurdo</span> Kürt yazar

Kanate Kurdo,, Sovyet Kürdü yazar, dilbilimci, akademisyen, Sankt-Peterburg Devlet Üniversitesi Şarkiyat Enstitüsü Kürdoloji bölümü başkanı.(1961-1985)

Mahmud Beyazidi Kürt tarihçisi, İslam âlimi ve Kürdolog.

Bu listede, tarihte Kürtler tarafından kurulmuş devletler, hanedanlıklar ve otonomiler bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bitlis Emirliği</span>

Bitlis Emirliği Bitlis'in 24 aşiretinin birleşmesiyle oluşan bir Müslüman Kürt beyliğidir.

<span class="mw-page-title-main">Koçhisar Muharebesi</span>

Koçhisar Muharebesi, Mayıs 1516'da Mardin Kızıltepe yakınlarındaki Dede-Kargın mevkiinde, Bıyıklı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu ile Ustaclu Kara Han komutasındaki Safevi ordusu arasında meydana gelmiştir. İki yıldır bölgede hakimiyet mücadelesi veren iki komutanın nihai karşılaşması, Safevi ordusunun önemli komutanlarıyla birlikte imha olmasıyla sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Botan Emirliği</span> Osmanlı İmparatorluğunda bir Kürt beyliği

Botan Emirliği, 1338-1855 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğuna bağlı Güneydoğu Anadolu'da topraklarında bulunan Kürt Emirliklerinden birisidir. Cizre, Şırnak ve Siirt'in Eruh ilçesini içine almaktadır. Emirliğin adını aldığı Bûhtî Kürtleri Orta Çağlarda günümüz Hakkâri ili ile Musul arasında yaşamışlardır. Ayrıca Bûhtî Kürtleri, bazı tarihçiler nezdinde köken olarak Mervani hanedanının kurucusu olan Humeydi Kürtleri ile ilişkilendirilmişlerdir. 16. Yüzyılda yaşamış olan Kürt tarihçi Şerefhan-ı Bitlisi kaleme aldığı Şerefname adlı eserinde; Botan Emirliğinin, isminin cesaret ve savaşçılıklarıyla tanınmış olan Bûhtî aşiretinden aldığını ifade etmektedir. Antropolog Martin van Bruinessen, Botan Emirliğinin askerî gücünün Şıllet ve Çoxsor olarak ikiye ayrıldığını söylemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hakkâri Emirliği</span>

Hakkâri Emirliği, yedi asır boyunca Hakkâri bölgesinde hüküm sürmüş Hakkâri Emirlerinin iktidarını ifade etmektedir. Hakkâri bölgesi günümüz Hakkâri şehrinin sınırlarını aşan bir bölgedir. Batı'da Cizre'ye sınırı olan, doğu'da Urmiye gölüne kadar uzanan, kuzeyde Van'ı içerisine dahil eden Hakkâri Bölgesi güneyde Erbil'e kadar uzanmaktadır. Günümüzde Türkiye sınırları içerisinde Hakkâri diye bilinen şehir ise Colemêrg olarak bilinen Hakkâri Emirliği'nin, İmadiye'den sonraki ikinci merkezi görevi üstlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Palu Beyliği</span>

Palu Beyliği, 16. yüzyıl'ın başında günümüz Türkiye sınırları içerisinde yer almakta olan doğu'da Bingöl ile Genç, kuzey'de Karakoçan ile Kiğı, Batı'da Uluova ve güney'de Akdağ ile çevrili Elazığ ilinin Palu ilçesi merkez olmak üzere kurulmuş ve yönetiminde nesep itibarıyla Abbasiler'e dayanan Sancak Beyleri tarafından 19. yüzyıl başlarına kadar yönetilmiş bir Osmanlı Hükümetidir. Osmanlı döneminde “hükümet sancak” olarak yerli hanedanlardan Cemşid Bey'e Yavuz Sultan Selim döneminde evlada intikal edecek şekilde mülkiyet üzere verilmiştir.

Hasankeyf Emirliği, Eyyubiler'in 1260'de dağılmasıyla birlikte bağımsız olan bir emirliktir. Eyyubi Hanedanının Soyundan Gelmektedir Eyyubiler'in dağılmasından sonra kurulan emirlikler arasında en uzun süre varlığını koruyabilenidir. 1462'de Akkoyunlular'ın işgaline uğramıştır ve 1482'de Salih II. Halil'in bölgeyi almasıyla birlikte Akkoyunlu işgalinden kurtulmuştur. 1511'de ise Şah ismail' tarafından kuşatılmış fakat bu kuşatma başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bunun üzerine Salih II. Halil tuzağa çekilmiş, bölgeyi Ustacalı Mehmet'e bırakmıştır.

Eğil Beyliği veya Eğil Emirliği, Emir Mansur'un neslinden Pir Bedir tarafından, Mirdasi aşireti ile Diyarbakır yöresinde Zazalar ve bazı Kürt aşiretlerinin yardımıyla 1049 yılında kurulan ve günümüz Eğil ve çevresinde hüküm süren beyliktir.

Mahmudi Beyliği, Hoşap'ta hüküm sürmüş Mahmudi aşiretinin kurmuş olduğu Kürt beyliktir. Mahmudi aşiretinin bölgeye nereden geldiği hakkında ihtilaflı bilgiler mevcuttur. Şerefname'de, Karakoyunlular döneminde Kara Yusuf tarafından Şam'dan veyahut Azerbaycan'dan bölgeye getirildikleri yönünde bilgiler yer almaktadır. Ayrıca Mahmudi aşireti reisi Mahmud Ağa'nın Cizre'den, Azerbaycan'a gittikleri ifade edilmiştir.

Hezo Emirleri, 11. yüzyıl ve 16. yüzyıllar aralığında merkezleri Hezo ve Sason olmak üzere Erzen bölgesini ellerinde tutmuş bir Kürt Beyliğidir.

Şirvan beyliği ya da Küfe beyliği, 1264-1845 yılları arasında var olmuş bir beyliktir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.