Şerefiye Sarnıcı
Κινστέρνα Θεοδοσίου (Kisterna Theodosiou) | |
 Şerefiye Sarnıcı iç kısım | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | Müze olarak kullanılmakta |
| Tür | Sarnıç |
| Mimari tarz | Doğu Roma |
| Konum | Fatih, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°00′26″K 28°58′21″D / 41.00722°K 28.97250°D |
| Rakım | 2 m (7 ft) |
| Başlama | 5. yüzyıl 2. çeyreği |
| Teknik ayrıntılar | |
| Malzeme | Tuğla-Horasan harç |
| Zemin alanı | 24 m x 40 m |
| Resmî site | |
Şerefiye Sarnıcı veya Theodosius Sarnıcı (Yunanca: Κινστέρνα Θεοδοσίου Kisterna Theodosiou) İstanbul'un Fatih ilçesinde, Tarihi Yarımada’da bulunan pek çok Bizans Dönemi sarnıcından biridir. Divan Yolu Caddesi, Piyer Loti Caddesi, Boyacı Ahmet Sokak ve Dostluk Yurdu Sokak’ın sınırlandırdığı yapı adasının güneyinde yer alır.
Bizans Döneminde Konstantinopolis’in tarihsel topografyası göz önünde bulundurulduğunda yapı, Antik Mese yolunun güneyinde, Konstantin Forumu'nun güneydoğusunda, Binbirdirek Sarnıcı'nın batısında bulunmaktadır. Mese üzerindeki isale hattından faydalanabilecek sarnıçlar arasındadır.[1]
Yapı ilk olarak 1893’de Forscheimer ve Strzygowski tarafından belgelenmiştir.[2]
Tarih
İstanbul su kaynakları açısından elverişsiz bir yarımada üzerindedir. Roma Döneminden beri inşa edilen isale hatlarıyla su ihtiyacı şehir dışından sağlanmaktadır. Dışarıdan getirilen su kent içinde sarnıçlarda depolanmıştır.[1] II. Theodosius Döneminde (408-450) kent surları batıya doğru genişletilmiş, surların inşası 413 yılında tamamlanmıştır. Antik dönem yazılı kaynaklarında 406-459 yılları arasında kentte beş sarnıç inşa edildiği bilinmektedir. Kentin su depolama kapasitesindeki bu büyük gelişme nüfus artışı ve kente yapılan barbar saldırılarıyla ilişkilendirilmektedir.[3]
Şerefiye Sarnıcı veya Theodosius Sarnıcı inşa tekniğine göre 5. yüzyılın 2. çeyreğine tarihlendirilmektedir.[1] Buradan yola çıkarak yapının II. Theodosius Döneminde yaptırıldığı ve bu nedenle "Theodosius Sarnıcı" adının kullanıldığı düşünülmektedir. Notitia Urbis’te 425 yılından önce inşa edilmiş Theodosius Sarnıcı’ndan bahsedilmektedir. İki sarnıç birbiriyle karıştırılmamalıdır. Crow, Bardill ve Bayliss, Notitia’da bahsedilen sarnıcın Konstantin Forumu’nun kuzeydoğusunda, Bab-ı Ali Caddesinde bulunan Cağaloğlu Sarnıcı ya da yine civarda olduğu bilinen Philoksenos Sarnıcı ile ilişkilendirilebileceğini belirtmektdir.[3]
Yapıda kullanılan Korint üsluplu sütun başlıkları da 5. yüzyıla tarihlendirilmiştir. Daha geç dönem sarnıçlarında, örneğin I. Justinianus Döneminde inşa edilen Yerebatan Sarnıcı'nda, sütun başlıklarının devşirme malzeme olarak kullanıldığı görülmektedir. 5. yüzyılda ise yeni malzeme kolaylıkla sağlanabilmekte, nadiren devşirme malzeme kullanılmaktadır. Yapının çağdaşı Binbirdirek Sarnıcı’nda kullanılan 224 adet başlığın tamamı bu sarnıç için üretilmiştir. Aynı durumun Şerefiye Sarnıcı için de geçerli olduğu düşünülmektedir.[1]
Sarnıç, "Şerefiye" ismini Osmanlı döneminde bulunduğu mahalleden almıştır. Yapının üzerine 19. yüzyıl sonu ya da 20. yüzyıl başlarında Arif Paşa Konağı inşa edilmiştir. Konak, 1912’den itibaren Şehremaneti Binası, 1930-1984 yılları arasında İstanbul Belediye Hizmet Binası, sonrasında Eminönü Belediye Binası olarak kullanılmıştır. 2010 yılında belediye binasına ait ek yapıların yıkımı gerçekleştirilmiş ve Şerefiye Sarnıcı görünür hale gelmiştir.[4] Sarnıçta 2004 yılında restorasyon çalışmaları başlatılmıştır.[1] 2013-2018 yılları arasında ise Cafer Bozkurt Mimarlık tarafından küçük çaplı bir kentsel tasarım projesi olarak “Giriş Yapısı ve Çevre Düzenlemesi” projelendirilip uygulanmıştır.[5] Şerefiye Sarnıcı 2018 yılından itibaren müze olarak hizmet vermektedir.
Mimari
Yapı, çok sıra destekli kapalı sarnıç örneğidir. Yaklaşık 24x40 m boyutlarında, dikdörtgen planlıdır. Kısa kenarda 4 uzun kenarda 8 sıra olmak üzere toplam 32 adet sütun bulunmaktadır. Sütunlar arası mesafe ortalama 3.90 m’dir. Sütunların yüksekliği 5.10 m, çapı 80 cm’dir. Yapıya güney cephesinden taş bir merdivenle inilir. Sarnıcın içindeki suyun bozulmasını önlemek için, havalandırma amaçlı ve fazla suyun tahliye edilmesini sağlamak için için beden duvarlarının üst kısmında, kemer seviyesinde eşit aralıklarla yerleştirilmiş 16 adet pencere açıklığı görülmektedir. Üst örtü, ortalarında birer delik bulunan yelken tonozdur. Üst örtünün ağırlığı kemerler ile sütunlara aktarılmaktadır.[1] Tavan yüksekliği yaklaşık 11 m'dir.[4]
Kullanılan sütun başlıklarının tümü aynı karakterde, Korint üslubundadır ve 5. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Prokonnessos mermerinden işlenen Korint başlıkların üzerlerinde impost başlıklar yer alır. Korint başlıkların yüksekliği 88 cm, impost başlık yüksekliği 90 cm’dir.[1]
Yaklaşık 2,5 m kalınlığındaki beden duvarlarında tuğla ve horasan harç işçiliği görülür. Kullanılan tuğlalar 35x35 cm boyutlarında, 4 cm kalınlığındadır. Derz kalınlığı 6 cm’dir. Duvarların iç yüzeyi sütun başlıklarının hizasına kadar su geçirmez sıva ile kaplanmıştır. Sıva, diğer sarnıçlarda da görüldüğü gibi köşelerde su basıncına dayanması için kavisli olarak uygulanmıştır. Sıvalı kısmın yüksekliği 7.65 m’dir.[1]
Yapının plan şeması korunmuştur ve taşıyıcı strüktür sağlamdır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h Altuğ, Kerim (2013). İstanbul'da Bizans Dönemi Sarnıçlarının Mimari Özellikleri ve Kentin Tarihsel Topografyasındaki Dağılımı (Doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
- ^ Forchheimer, P.; Strzygowski, J. (1893). Die Byzantinischen Wasserbehalter von Konstantinopel. Wien. s. 60-61.
- ^ a b Crow, James; Bardill, Jonathan; Bayliss, Richard (2008). The Water Supply of Byzantine Constantinople. Londra: Society for the Promotion of Roman Studies. ss. 15, 125, 126, 128, 216, 217.
- ^ a b "Şerefiye Sarnıcı: Hakkımızda". 30 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2022.
- ^ "Şerefiye (Theodosius) Sarnıcı Giriş Yapısı". 16 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
| Otorite kontrolü |
|
|---|
