İçeriğe atla

Şerafeddin Ali Yezdî

Şerafeddin Ali Yezdî (Arapçaشرف الدىن على ىزدى; Sharaf ad-Din Ali Yazdi), 15. yüzyılda İran'da yaşamış tarihçi, şair ve alimdir. Timurlular döneminde yaşayan babası Şemseddin Ali, Muzafferîler sarayında görev yapan bir alim ve şairdi. Şerafeddin Ali Yezdi genç yaşta Yezd yerlisi bir öğretmendi ve daha sonra bir Timurlu yöneticisi olan Şahruh (شاه رخ ميرزا, Šāhrukh Mīrzā) ve onun oğlu Mirza İbrahim Sultan ile tanışmış ve arkadaşlık etmiştir. 1443 yılı içinde Irak yöneticisi Muhammed Mirza'nın danışmanı olarak Kum şehrinde yaşamıştır.

Timur İmparatorluğu tarihini ve Timur'un hayatını anlatan Zafername (ظفرنامه, Ẓafarnāma) adlı eserini 1425 yılında yazmıştır.

“Timur ve zamanının üç temel birinci el kaynağı vardır. Bunlardan biri Nizâmeddin Şâmî'nin "Zafernâme"si, ikincisi ve ondan daha önemli olanı Şerafeddin Ali Yezdî'nin "Zafernâmesi", üçüncüsü ise İbn Arabşah'ın "Acaibu'l Makdur" adlı eseridir. Bunların dışında Timur'dan bahseden başka birinci el kaynaklar da vardır, fakat bunların büyük bir kısmına yukarıda adları sayılan bu üç eser kaynaklık etmiştir. Eserinin yaklaşık 200 sayfalık bir kısmını Timur'a ayıran İbn Tağrıberdî, bir noktaya kadar bu konuda dördüncü kaynak sayılabilir. Elbette Uygur kroniklerini, Mirhand'ı, Hafız-ı Ebrû'yu da unutmamak gerekir.

Bu sözü edilen dört temel kaynağın tamamı bu eserle birlikte Türkçeye çevrilip yayınlanmış durumdadır. İbni Arabşah, Şerafeddin Ali Yezdî ve İbn Tağrıberdî, Durmuş Ahsen Batur tarafından orijinallerinden çevrilerek yayınlanmış; Nizameddin Şamı'nin "Zafernamesi" ise Necati Lugal tarafından tercüme edilmiş ve TTK tarafından neşredilmiştir.”

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Timur</span> Timur İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı (1336–1405)

Timur sonrasında Timur Küregen, Timurlu İmparatorluğu'nun kurucusu olan Türk veya Türk-Moğol asker ve komutan. 1370'ten itibaren düzenlediği seferlerle günümüzdeki Orta Asya, Rusya, İran, Hindistan, Afganistan, Kafkasya, Ortadoğu ve Anadolu'nun büyük bir bölümünü ele geçirmiştir. Çağatay ulusunu oluşturan boylardan Barlaslar'ın önderi olan Turagay ile Tekina Hatun'un çocuğu olarak 1336'da Semerkant yakınlarındaki Şehrisebz'e bağlı Hoca Ilgar köyünde dünyaya gelen Timur, 1370'te Çağatay Hanlığı'nın batısını denetim altına alan askeri bir lider olarak kendini göstermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Timur İmparatorluğu</span> Asyada hüküm sürmüş eski bir imparatorluk

Timur İmparatorluğu, Timurlu Devleti, Timurlular veya Turan İmparatorluğu, Fars ve İslam medeniyeti unsurları ile Türk-Moğol devlet ve askeri teşkilat unsurlarını bünyesinde barındıran Emir Timur tarafından kurulmuş bir devlettir.

Bediüzzaman Mirza, Herat'ta Timurlar Devleti hükümdarı Hüseyin Baykara'nın oğlu ve son Timurlular Devleti hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Karakoyunlular</span> 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurduğu bir devlet

Karakoyunlular ya da Karakoyunlu Devleti, başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurmuş olduğu bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Ali Şîr Nevaî</span> 15. yüzyıl Özbek şairi şiirleri

Nizamüddin Ali Şîr Nevaî veya yaygın adıyla Ali Şîr Nevaî, 15. yüzyıl Türk şairi.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Muharebesi</span> Osmanlı Devleti ile Timurlu İmparatorluğu arasında 1402 yılında yaşanan meydan muharebesi

Ankara Muharebesi, farklı kaynaklara göre 20 veya 28 Temmuz 1402'de Ankara'nın kuzeydoğusundaki Çubuk Ovası'nda, Osmanlı Devleti ile Timur İmparatorluğu arasında gerçekleşen muharebedir. Timur İmparatorluğu'nun kesin zaferiyle sonuçlanan muharebe sonrasında, Osmanlı Padişahı I. Bayezid Timurlulara esir düşmüş ve devlet, Fetret Devri olarak bilinen 11 yıllık hükümdarsız bir döneme girmiştir.

Haydar Harezmi Çağatayca yazan önemli bir Türk şairidir.14. yüzyılın sonlarında ve 15. yüzyılın birinci yarısında yaşamıştır. Yaşamı hakkında fazla bir bilgi yoktur.Mahlasından Harizm Türklerinden olduğu anlaşılmaktadır. Büyük Timur İmparatorluğu ‘nun kurucusu Timur'un torunlarından olan İskender Mirza'nın şâiri olan Haydar Harezmî, Mahzen-el Esrar mesnevîsini onun adına yazmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Şahruh</span>

Şahruh Mirza, Timur İmparatorluğu üçüncü hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Lisannüddin bin Hatip</span>

Lisannüddin bin Hatip Gırnata Emirliğinde yaşamış şair, yazar, tarihçi, filozof, fizikçi ve siyasetçi. Tam adı Muhammad bin Abdullah bin Said bin Ali bin Ahmed al-Salmani'dır. Şiirlerinden bazıları Elhamra sarayının duvarlarını süsler.

Timur İmparatorluğu devrinde Alevîler

İbn Tağrıberdî, Memlûk Sultanlığı'nda yaşamış Mısırlı tarihçi, şair, müzisyen.

Makrîzî, Memlûk Sultanlığı'nda yaşamış Mısırlı tarihçi, muhaddis.

<span class="mw-page-title-main">Hatifi</span> XV. ve XVI. yy arasında yaşamış İranlı şair

Mevlana Abdullah Hatifi 15. ve 16. yüzyılda yaşamış Timurlu ve Safevi vatandaşlı bir Alevi Türk şair. Aynı zamanda Yedi Ulu Ozanlar'dan olan Fuzulî'nin Pîr ve hocasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Timurlu Hanedanı</span> Timurlu Hanedanı

Timurlu hanedanı, kendini Gürkani, Timur'un soyundan gelen Türk-Moğol kökenli bir Sünni Müslüman hanedanı idi. "Gürkani" kelimesi, Türkçeden Moğolcaya da geçen "damat" anlamına gelen "küḏegü (küregen)" kelimesinin Farsçalaştırılmış şekli olan "Gürkan"dan türemiştir. Gürkan lakabını kullanmasının sebebi ise Cengiz Han'ın soyundan gelen Saray Mülk Hanım ile evlendiğinden, Timurlular Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu Cengiz Han'ın soyundan gelen akrabaları olduğundan, bu hanedan tarafından kullanılmıştır. Timurlu hanedanı üyeleri Fars kültüründen güçlü bir şekilde etkilenerek tarihte iki önemli imparatorluk kurmuşlardır:

<span class="mw-page-title-main">İzmir Kuşatması</span>

İzmir Kuşatması, Aralık 1402'de Türk emiri Timur'un İzmir'in limanını ve deniz kalesini Rodos Hospitalier Şövalyeleri'nden almasıdır. Türkler limanı ablukaya almış ve müstahkemlere kuşatma makineleriyle taş fırlatmıştır, sayıları sadece 200 civarı olan şövalyelerse oklar ve yanıcı roketlerle karşılıkta bulunmuştur. Şövalyeler çok daha güçlü rakiplerine iki hafta direndikten sonra dış surlar lağımlarla yıkılmış ve aşılabilmiştir. Garnizonun bir kısmı denizden kaçmış, ancak şehir ve sakinleri yok edilmiştir.

<i>Zafernâme</i> (Şerafeddin Ali Yezdî)

Zafernâme, ana konusu Türk-Moğol fatihi Timur'un hayatı olan ve onun ölümünden yaklaşık yirmi yıl sonra Şerafeddin Ali Yezdî tarafından yazılan methiye türündeki bir kitaptır. 1424-28 yılları arasında Timur'un torunu İbrahim Sultan tarafından yazdırılmıştır ve Timur'un hayatının en bilinen kaynaklarından biri olmaya devam etmektedir. Kitap, Timur'un kraliyet yazarları ve sekreterleri tarafından tutulan notlar kullanılarak yazılmıştır, bu da kitaptaki bilgilerin özenle ve dikkatle seçilerek yazılmış olduğunu düşündürmektedir.

Zafernâme, Timurlu tarihçisi Nizâmeddin Şâmî tarafından yazılan ve Timur hanedanın tarihini ele alan kitaptır.

Nizâmeddin Şâmî, 15. yüzyılda Timurlular döneminde yaşamış tarihçidir. Tebriz yakınlarındaki Şenbigāzânî'de doğması nedeniyle "Şenbî" ya da "Şenb-i Gāzânî-i Tebrîzî" nisbeleriyle de anılmıştır. Üveys Paşa ve Ahmed Celâyir'in hizmetinde bulunduktan sonra, Bağdat şehrini ele geçiren Timur'a ilk itaat eden ve övgüsünü kazanan kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Sultan Mirza</span> Timurlu askeri komutan

Muhammed Sultan Mirza (1375-1403), Timurlu Hanedanı'nın üyesi ve kurucusu Timur'un torunuydu. Timur'un en sevdiği torunu olan Muhammed Sultan, onun başlıca askeri komutanlarından biri olarak hizmet etti ve Altın Orda, Pers krallıkları ve Osmanlı İmparatorluğu'na karşı başarılı seferlerde öncü kuvvetlere yardım etti. Tarihçi Arabşah tarafından "asil doğası ve canlılığıyla açık bir dahi" olarak tanımlanan Muhammed Sultan, sonunda Timur tarafından imparatorluğun vârisi olarak atandı. 1403'teki erken ölümü büyükbabasını çok etkiledi.

Cihanşah Mirza, Emîrzâde Cihanşah ya da Emîr Cihanşah Barlas, Timurlu İmparatorluğu'nun kurucusu Timur'un saltanat mücadelesinde yanında bulunan beylerdendir. Klaviyo, Cihanşah'ın, Timur'un kız kardeşinin oğlu olduğunu iddia etmiştir. Yine aynı kişi, Cihanşah'ın başkomutan olduğunu ve askerler arasında çok sevildiğini belirtmiş, Timur'dan sonra en nüfuzlu kişi olduğunu bildirmiştir.