Şenyurt, Tortum
| Şenyurt | |
|---|---|
 | |
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Şenyurt Şenyurt'un Erzurum 'daki konumu | |
Koordinatlar: 40°25′51″N 41°25′47″E / 40.4309°K 41.4296°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Tortum |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 25,921 km² |
| Rakım | 1503 m |
| Nüfus | 963 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25430 |
Şenyurt, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe
Şenyurt köyünün eski adı Kartsha'dır. Gürcüce bir yer adı olan Kartsha (ქარცხა), gökçe çan çiçeği (Campanula tridentata) anlamındaki "kartshvi" (ქარცხვი) kelimesinden türemiş olan Kartshva'dan (ქარცხვა) gelir ve bu çiçeğin yetiştiği yeri ifade eder.[6][7][8] Bu yer adı sonradan Kiska ve Kisha'ya (كسخە) dönüşmüştür.[9][10] Tortum Çayı kıyısında yer alan ve Kartsha köyüne açılan kapı olan yerleşim de Kartshis Kari (ქარცხის კარი) adını taşıyordu. Kartsha (Kisha) köyünden gelip Tortum Çayı'na katılan dere de Kisha Su olarak da bilinir.
Kartsha köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan Tao bölgesinde yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün eski kilisesi olan Kisha Kilisesi bu dönemden kalmış olmalıdır. Bugünkü köyün sınırları içinde ayrıca yığma taşlardan inşa edilmiş yapı kalıntıları bulunmaktadır.[11]
Kartsha köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı mufassal defterine göre, Tortum sancağının Ahçirik nahiyesine bağlıydı. Oldukça büyük bir yerleşimdi ve 395 haneden oluşuyordu. Bu nüfus içinde 387 hane Hristiyandı ve sadece 8 hane Müslüman olmuştu. Osmanlı idaresinin askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında Kartsha'da 122 hanede 397 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 794 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9][12]
Kartsha adı Ermenicenin etkisiyle Kishaya dönüşmüştür.[6] Nitekim 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde yazım hatası olmakla birlikte köyün adı "Kisha" (كسخە) olarak geçer. Bu sırada köy Erzurum vilayetinin Tortum kazasının Azort nahiyesine bağlıydı.[10] 1940 genel nüfus sayımında "Kisha" biçiminde yazılmış olan köyün nüfusu 1.614 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte Kisha Tortum kazasının nahiyelerinden biri olan Kisha nahiyesinin idari merkeziydi. Kisha nahiyesi 15 köyü kapsıyordu ve toplam nüfusu 11.357 kişiden oluşuyordu.[13] Kartsha veya Kisha Türkçe olmadığı için köyün adı 1950'lerin ilk yarısında Uncular olarak değiştirilmiştir. Kisha nahiyesinin adı da Şenyurt bucağı olarak değiştirildiği için 1965 genel nüfus sayımında "Uncular (Şenyurt)" biçiminde yazılmış olan köyün nüfusu 1.853 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 333 kişi okuma yazma biliyordu.[14] Uncular köyünün adı 1992 yılında Şenyurt olarak değiştirilmiştir.[15]
Şenyurt köyünün sınırları içinde önemli yapı kalıntıları bulunmaktadır. Bunlardan biri köyün merkezindeki Kisha Kilisesi'dir. Körün 8 kilometre güneybatısında, yayla evlerinin bulunduğu yerdeki Kartsha Harabeleri, yığma taşlardan inşa edilmiş çok eski yapı kalıntılarıdır. Burada ayrıca, günümüzde samanlık olarak kullanılan eski bir kilise bulunmaktadır.[16]
Mahallenin eski adı, 986 yılı kayıtlarında Xıtsga olup, Ermenicede "xtsga" sözcüğü "boğaz, kanyon" anlamına gelmektedir. Mahallenin eski adı 1557 yılı kayıtlarında Kisxa ya da Kiska, 1877 yılı kayıtlarında Ktsxa, 1946 yılı kayıtlarında Kiska, 1960 yılı kayıtlarında ise Uncular olarak geçmektedir.[17] 1992 yılında ise bugünkü adını almıştır.[18]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm belde ve köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu belde de Tortum Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[19] Şenyurt'un belde iken 8 mahallesinden Cumhuriyet, Fatih, Hacılar, Şeyhefendi ve Yavuz isimli 5 mahallesi 2012 sonrası Şenyurt Mahallesi bünyesinde kalmıştır. Diğer 3 mahalle, Cihanlı, Derekapı, Deveboynu, Tortum Belediyesi’nin birer mahallesi olmuştur. 2012 yılı öncesi Şenyurt'un nüfusu, bu 8 mahallenin toplam nüfusu olarak kayıtlara geçmiştir.
Coğrafya
Mahalle, Erzurum il merkezine 80 km, Tortum ilçe merkezine 30 km uzaklıktadır.[20] Mahalle, Tortum'un kuzeybatısında olup, D.950 numaralı Artvin-Erzurum (Uzundere-Tortum) devlet yoluna 6,5 km'lik bir köy yoluyla ulaşmaktadır.[21]
Nüfus
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 963[2] |
| 2021 | 1.171[2] |
| 2020 | 1.632[2] |
| 2019 | 1.234[2] |
| 2018 | 1.199[2] |
| 2017 | 933[2] |
| 2016 | 988[2] |
| 2015 | 1.012[2] |
| 2014 | 1.201[2] |
| 2013 | 2.679[2] |
| 2012 | 1.724[3] |
| 2011 | 1.779[3] |
| 2010 | 1.986[3] |
| 2009 | 1.874[3] |
| 2008 | 2.152[3] |
| 2007 | 1.882[3] |
| 2000 | 4.677[3] |
| 1990 | 3.022[22] |
| 1985 | 2.945[23] |
| 1965 | 1.853[24] |
Kaynakça
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Tortum Şenyurt Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Erzurum Tortum'un Mahalleleri". AtlasBig. 1 Oca 1970. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2024.
- ^ "Şenyurt rakım". Şenyurt rakım. 25 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 453. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Gürcü Dilinin Açıklamalı Sözlüğü (ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი)". 11 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ "ქარცხვი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b "XIX. YÜZYILDA TORTUM'UN NÜFUS DURUMU". www.acarindex.com. 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 235.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 170, 191. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 93, 95. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 252.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 263.
- ^ "Kararnameler" (PDF). Resmigazete.gov.tr. 22 Mayıs 1992. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2021.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 170-171, 191. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Nişanyan, Sevan. "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri". nisanyanmap.com. 25 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ "İsim değişikliği" (PDF). Resmî Gazete. 14 Mayıs 1992. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Şenyurt Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ "Şenyurt to D 950". Şenyurt to D 950. 25 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
