İçeriğe atla

Şemsiyetepe Höyüğü

Arkeolojik Höyük
Adı:Şemsiyetepe Höyüğü
il:Elazığ
İlçe:Baskil
Köy:Bilaluşağı
Türü:Höyük
Tahribat:Karakaya Barajı
Tescil durumu:
Tescil No ve derece:
Tescil tarihi:
Araştırma yöntemi:Kazı

Şemsiyetepe Höyüğü, Elazığ il merkezinin batısında, Bilaluşağı Köyü'nün hemen güneyinde yer alan bir höyüktür. Höyüğün büyük bir bölümü günümüzde Karakaya Baraj Gölü kıyısında kalmıştır. Höyük, 70 x 90 metre ölçülerinde, 5-6 metre yükseklikte dairesel ve küçük bir tepedir. Esasen höyük orta boy bir yerleşme sayılırdı, fakat Fırat günümüze kadar yerleşmenin kuzey ve kuzeybatı kesimini yemiştir.[1]

Kazılar

Höyüğün ilk tespiti İsmail Kılıç Kökten tarafından 1940 yılında yapılmıştır. TAÇDAM'ın, Prof. Dr. Mehmet Celal Özdoğan başkanlığındaki yüzey araştırmaları sırasında tekrar kayda geçmiştir. Daha sonra TAÇDAM'ın girişimi ve finanse etmesi ile 1978 yılında Prof. Dr. Muhibbe Darga başkanlığında kazılara başlanmıştır. Yükselen göl sularının engellemesi nedeniyle kazılar 1987 yılında sona erdirilmiştir.[1] Esasen höyük su altında kalmamış olup halen gezilebilmektedir.[2]

Sözü edilen tarihlerde TEKDAM olarak faaliyet göstermekteydi. ODTÜ Rektörlüğünün TEKDAM üzerinden sağladığı finansman desteği bazı yıllarda şöyledir; 1988 yılı için 2 mio. TL.[3] 1987 yılı için 3,6 mio. TL.[2] finansman sağlamıştır.

Tabakalanma

Kazı çalışmalarında 11 yapı katmanı saptanmıştır.

Buluntular

Höyükteki en üst yapı katı Geç Demir Çağı Roma Dönemi'nin bir garnizon kalesi görünümündedir. Kireç taşı bloklardan kuru duvar olarak inşa edilen dış sur ortaya çıkartılmıştır.[4] Sur duvarları yer yer 120 cm. ile 70 cm. kalınlıkta olduğu görülmüş ve birçok kez onarıldığı anlaşılmaktadır.[5] Bir sınır kalesi olduğu düşünülen tahkimatın nehre bakan tarafında bir kulesi vardır.[6]

On bir tabakadan dördünün Erken Tunç Çağı olması, kazılarda bulunan çanak çömlekte de kendini göstermektedir ve yerleşmenin, yerel Erken Tunç Çağı ağırlıklı olduğunu göstermektedir.[1]

Erken Tunç Çağı evlerinin, köşeleri yuvarlatılmış 40 cm. kalınlıkta taş duvarlı, çamur sıvalı ve kirli beyaz badanalı olduğu saptanmıştır. Duvarların önünde 15 cm. yüksekliğinde şekiler yer almaktadır.[7]

Erken Tunç Çağı sonlarının evlerinde pişmiş topraktan, alt kısmı (konulduğu zemine rahatça oturması için) çanak şeklinde, stilize kadın,[8] koç, yırtıcı kuş başlı[9] idoller bulunmuştur.[1]

Erken Tunç Çağı mimarisinin genel özellikleri, bitişik düzende, dikdörtgen planlı, tek ya da biri mutfak olarak kullanılan iki odalı olarak belirlenmiştir. Dere yatağından toplanmış olan taşlar temellerin ve duvarların yapımında kullanılmış, sıva olarak (taban ve duvarlarda) çamur kullanılmıştır.[5]

Erken Tunç Çağı konutlarından birinde serpantin olduğu düşünülen sert yeşil taştan bir balta ya da çekiç bulunmuştur. Aynı konutta bulunan beyaz mermerden 12 cm. boyunda ortası delik bir parçanın asa başı olarak kullanıldığı düşünülmektedir.[10] Konutta bulunan özenli çanak çömlek buluntularıyla birleştirildiğinde bu konut sakinlerinin Şemsiyetepe yerleşimindeki üst bir sosyal statüye sahip oldukları önerilmektedir.[11]

Orta Tunç Çağı tabakalarındaki çanak çömlek kalıntıları arasında Karaz malları ağırlıktadır. Daha çok mutfak eşyası olan bu mallar arasında çok ince yapım burunlu bir çanak parçası da vardır.[7]

Bilaluşağı Köyü'nün kuzeyinde, höyükten yaklaşık olarak 3 km. uzakta, höyük sakinlerince kullanıldığı düşünülen bir nekropol bulunmuştur. Taş levhalardan oluşan sanduka tipi mezarların büyük bir bölümü, keşfedilmeye ve incelenmeye fırsat kalmadan sular altında kalmıştır. Çevrede bulunan çok sayıda siyah çanak çömlek parçalarının gömüt hediyesi olduğu ortadadır.[12]

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ a b c d e "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2012. 
  2. ^ a b Muhibbe Darga, Şemsiyetepe Kazısı, 1987 Sonuçları – 10. Kazı Sonuçları Toplantısı 1988 Cilt 1 Sh.: 181
  3. ^ Muhibbe Darga, Şemsiyetepe Kazıları 1986 Yılı Çalışmaları – 9. Kazı Sonuçları Toplantısı 1987 Cilt 1 Sh.: 181
  4. ^ Muhibbe Darga, Şemsiyetepe Kazıları 1980 Yılı Buluntuları – 3. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1981 Sh.: 53
  5. ^ a b Muhibbe Darga (1982) Sh.: 58
  6. ^ Muhibbe Darga (1983) Sh.: 95
  7. ^ a b Muhibbe Darga (1988) Sh.: 183
  8. ^ Muhibbe Darga, Şemsiyetepe Kazıları 1981 yılı Çalışmaları 4. Kazı Sonuçları Toplantısı (1982) Sh.: 57
  9. ^ Muhibbe Darga, Şemsiyetepe Kurtarma Kazıları 1982 Yılı Çalışmaları – 5. Kazı Sonuçları Toplantısı (1983) Sh.: 92
  10. ^ Muhibbe Darga, Şemsiyetepe 1984 Yılı Kazı Çalışmaları – 7. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1985 Sh.: 122
  11. ^ Muhibbe Darga, Şemsiyetepe Kazıları 1985 Sezonu Sonuçları – 8. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1986 Sh.: 160
  12. ^ Muhibbe Darga (1988) Sh.: 185

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Şarhöyük</span> Eskişehirin kuzeybatısında bir antik kent

Şarhöyük (Dorlion), Eskişehir ilinin kuzeybatısında, şehir merkezinin kuzeydoğusunda kalan antik yerleşimdir.

Değirmentepe Höyüğü, Malatya ilinin 24 km. kuzeydoğusunda Karakaya Barajı Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür.

Köşkerbaba Höyük, Malatya İl merkezinin 31 km. kuzeydoğusunda, Karakaya Baraj Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür. Öncesinde Fırat kıyısından 100 metre içerdeydi. Höyük adını hemen yakınındaki bir yatırdan almaktadır. Höyüğün en üst tabakası eski yıllarda köprü inşaatı sırasında büyük ölçüde tahribata uğramıştır.

Horum Höyük, Gaziantep'in Nizip İlçesi'nin 15 km. kuzeyinde Fırat'ın batı kıyısında yer alan bir höyüktür.

Üçtepe Höyük Diyarbakır il merkezinin 40 km. güneydoğusunda yer alan bir höyüktür. Bismil ilçesine 10 km. mesafedeki eski adı Kerh ya da Kerh-i Dicle olan Üçtepe köyündedir. Göksu Çayı'nın batı kıyısında ovaya hakim durumdaki höyük 200 x 180 metre genişlik ve 44 metre yükseklikteki doğal bir tepedir.

Kavuşan Höyük, Diyarbakır ili Bismil ilçesinin 10 km güneydoğusunda, Şeyhan Deresi ile Dicle'nin birleştiği bölgenin hemen doğusunda yer alan bir höyüktür. Dicle kıyısından 65-70 metre kadar güneydedir. Höyüğü kuzey yarısı Dicle tarafından yenmiş olup, güney yamaçları ise Şeyhan Deresi alüvyonlarıyla örtülmüştür. Yüzey de yaygın tarım yapılmasıyla tahrip olmuştur. Höyük boyutları 175 x 75 metre olup, yükseklik kuzey kesimde 8 metre iken güneyde 2 metre kadardır. Alan olarak 1,5 hektar olduğu belirtilmektedir.

İmamoğlu Höyüğü, Malatya il merkezinin 15 km. kuzeydoğusunda yer alan bir höyüktür. Höyük, Karakaya Baraj Gölü içinde bir ada haline gelmiş olup yamaçları tahrip olmuştur. Ada halindeyken de, 1987 yılında höyükte kazı çalışmaları yapılmıştır. Fırat'a dökülen Höyük Deresi ve Kırmısı Dere'nin birleşme noktasındadır. Büyük olasılıkla Fırat'ın oluşturduğu bir birikinti tepesidir. Yamaçları göl suları altından kalmadan önce 14 metre yükseklikte ve 150 x 140 metre boyutlarındaydı.

Şaraga Höyük, Şanlıurfa ili Birecik ilçesi yakınlarında ve Fırat'ın batı kıyısında yer alan bir höyüktür. Önemli bir tarihi merkez olan Karkamış'ın 10 km kuzeyindedir. Höyük, 200 x 150 metre boyutlarında ve 25 metre yüksekliktedir.

Aşağı Pınar Höyüğü, Kırklareli İl merkezinin 3 km. güneyinde yer alan bir höyüktür. Haydardere, bir kıvrım yaparak tepenin kuzeyinden ve batısından geçmektedir. Höyüğün üzerine Geç Antik Çağ'da yapılan bir tümülüs tahribata neden olmuştur. Tümülüs, 38 metre çapında bir çevre duvarı üstüne kurulmuş olup, höyüğün eteklerinden alınan toprakla doldurulmuştur. Oluşan tepenin 19. yüzyıl sonlarında bölgeyi bir süreliğine işgal eden Rus kuvvetleri tarafından hazine aramak için düzleştirilmiş olduğu düşünülmektedir.

Beşik - Yassıtepe Höyüğü, Çanakkale İl merkezinin güneydoğusunda, Yeniköy'ün yaklaşık olarak 2 km. güneyinde yer alan bir höyüktür. Troya'dan 7 km. mesafededir. Bu konumuyla doğal olarak Troya'nın uydu yerleşimlerinden biri olarak görülmektedir. Beşige Koyu kuzeyinde küçük bir burun üzerindedir.

İmikuşağı Höyüğü, Elazığ İli, Baskil İlçesi, İmikuşağı Köyü'nün kuzeybatısında yer alan bir höyüktür. Fırat'ın doğu kıyısındadır. Tohma Çayı'nın Fırat'a döküldüğü bölgenin karşısındadır. Nehir yatağından 38 metre yüksekteki höyük 200 x 150 metre boyutlarındadır. Ovadan yüksekliği ise 20 metredir.

Tille Höyük, Adıyaman ilinin Kâhta ilçesinin 30 km. doğusunda, Fırat'ın batı tarafında yer alan bir höyüktür. Höyüğün doğu, batı ve güney yamaçlarında eski adı Tille, günümüzde adı Geldibuldu olan küçük bir köy yerleşimi vardır. Fırat'a katılan bir derenin dar vadisindeki yerleşme doğu terasıyla birlikte 200 x 140 metre, 26 metre yüksekliktedir ve üstünde bir düzlük vardır.

Kanlıgeçit Höyüğü, Kırklareli İl merkezinin 500 metre güneyinde, Haydar Dere'nin iki yanında yer alan bir höyüktür. Aşağı Pınar Höyüğü'nün 300 metre kadar batısındadır. Demiryolu ve Haydar Dere tarafından üçe bölünen höyüğün bu parçaları Kanlıgeçit Kuzey, Kanlıgeçit Doğu ve Kanlıgeçit Güney olarak adlandırılmıştır. Kanlıgeçit Kuzey nekropol alanı olup yayvan bir tepe görünümümdedir.

Karaoğlan Höyüğü, Ankara İl merkezinin 25 km. güneyinde, Mogan Gölü'nün güneydoğu ucunda yer alan bir höyüktür. Bulunduğu bölge Ankara bölgesinden güneydoğu ve güneybatı yönlerine uzanan ana ticaret yollarının kavşağı durumundaydı. Tepe, 260 x 180 metre boyutlarında ve 18-20 metre yüksekliğindedir. Höyük Ankara – Konya kara yolu üzerindedir.

Yassıhöyük, Denizli İl merkezinin güneydoğusunda, Acıpayam İlçe'sinin 8 km. kuzeyinde, günümüzde belde olan Yassıhöyük Köyü'nün hemen kuzeyinde yer alan bir höyüktür. Höyüğü oluşturan iki tepeden büyük olanı 350 x 200 metre boyutlarında, 14 metre yükseklikte, diğer ise 190 x 150 metre boyutlarında ve 5 metre yüksekliktedir. Kültür toprağı ova tabanından en az 4 metre daha derine uzanmaktadır. Denizli İli, Acıpayam ilçesinin Yassıhöyük Köyü yakınlarındaki aynı adla bilinen höyük, arkeoloji yazınında Yassıhöyük 1 olarak geçmektedir.

Salat Cami Yanı, Diyarbakır İli, Bismil İlçesi'nin yaklaşık 20 km. doğusunda, Dicle'nin bir kolu olan Salat Çayı kıyısında yer alan bir höyüktür. Höyükteki Neolitik yerleşim alanı 220 x 130 metrelik bir alana yayılmıştır. Kazı çalışmaları başlamadan önce höyükten sürekli olarak toprak alınması ve yapılaşma sonucunda tepenin büyük bir kısmı ortadan silinmişti.

Mezraa Höyük, Şanlıurfa ili'nin güneybatısında, Birecik İlçesi'nin kuş uçuşu 7 km güneyinde, Mezraa Belde'sinin 1,5 km güneydoğusunda, Fırat'ın doğu kıyısında yer alan bir höyüktür. Tepe, 180 x 140 metre boyutlarında olup ova seviyesinden 13 metre yüksekliktedir.

Aşağı Salat Höyüğü, Diyarbakır'ın Bismil İlçesi'nin 20 km. doğusunda, Yukarısalat Belde'sinin 3 km. güneyinde, günümüzde 10 – 15 haneli Aşağı Salat Mahallesi'nin altında yer alan bir höyüktür. Dicle Nehri kıyısındaki höyük Salat Çayı'nın Dicle'ye katıldığı yerin 2 km. doğusundadır. Tepe, yaklaşık olarak 150 x 100 metre boyutlarında, nehir seviyesinden 3 metre yükseklikteki bir teras üzerindedir. Kültür dolgusu 5 metre kadar olan höyüğün güney yamacı Dicle taşkınlarıyla tahrip olmuştur. Güneydoğu kesiminin ise su ile aşınmıştır. Aşağı Salat Höyüğü Kuzey Mezopotamya kültür alanı içinde kurulmuş küçük bir köy yerleşimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Salat Vadisi'nden gelen doğal yol, Dicle Nehrini Höyük'ün de yer aldığı Salat Mevkii'nde geçerek doğuya ve güneye yönelmektedir. Höyük'ün yaklaşık 50 metre güneybatısında bir mezarlık alanı yer almaktadır.

Etiyokuşu Höyüğü, Ankara il merkezinin yaklaşık 5 km. kuzey – kuzeydoğusunda, günümüzde tümüyle yapıların altında kalmış bir höyüktür. Etiyokuşu ismi, muhtemelen kazı ekibi tarafından verilmiş bir isimdir. Tepe, 86 x 22,5 metre boyutlarında, 1,5 metre yükseklikte ve yerleşme alanının 6,5 dönüm olduğu bildirilmiştir. Kazı öncesinde Çubuk Barajı asfaltıyla ikiye bölünmüş durumdaydı ve kum çekilmesiyle kısmen tahrip edilmiş bulunuyordu.

Karayavşan Höyüğü, Ankara il merkezinin güneybatısında, Polatlı İlçesi'nin 20 km. doğusunda, Karayavşan Köyü'nün hemen yanında yer alan bir höyüktür. Polatlı – Haymana kara yolunun hemen kuzeyindedir. Tepe, 13 metre yükseklikte orta boy bir höyüktür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.