İçeriğe atla

Şeki Han Camii

Koordinatlar: 41°12′09″K 47°11′30″D / 41.20250°K 47.19167°D / 41.20250; 47.19167
Şeki Han Camii
Azerice: Şəki Xan məscidi
Harita
Temel bilgiler
KonumAzerbaycan Şeki, Azerbaycan
Koordinatlar41°12′09″K 47°11′30″D / 41.20250°K 47.19167°D / 41.20250; 47.19167
İnançİslam
Mimari
Mimari türCami
Mimari biçimİslami mimari
İnşaat başlangıcı1769
Tamamlanma1770

Şeki Han Camii18.-19. yüzyıllara ait tarihi-mimari bir eserdir. Azerbaycan'ın Şeki şehrinde bulunmaktadır.

Cami, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun 2 Ağustos 2001 tarih ve 132 sayılı kararı ile yerel öneme sahip taşınmaz tarihi ve kültürel anıtlar listesine dahil edilmiştir.

7 Temmuz 2019'da "Şeki'nin tarihi merkezi, Han Sarayı ile birlikte" UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alındı. Şeki'nin tarihi merkezinde yer alan Şeki Han Camii de Dünya Mirasları arasında yer almaktadır.

Tarihi

İlk dönemler

Cami, Hicri takvime göre 1183 yılında Şeki Hanı Muhammed Hüseyin Han tarafından yaptırılmıştır. Caminin inşaatı tamamlandıktan sonra bu vesileyle o dönemde yaşamış olan şair Hacı Muhammed Çelebi Efendi Zari 9 beyitten oluşan bir gazel yazmıştır. Bu gazelinde de caminin yapım tarihini kapalı maddeyi-tarihle belirtmiştir. Bu gazel ile birlikte edebiyat eleştirmeni Salman Mümtaz, "Riyazul-ulema" kelimesinin bu caminin ebced hesabına göre yapım tarihi olduğunu söylemiştir. Her iki tarih de Ebced'de MS 1769-1770'e karşılık gelen 1183'e eşittir.[1]

Salman Mümtaz'ın notlarına göre, cami orijinal olarak Birinci Cuma Camii olarak adlandırılıyordu. 1780'de Muhammed Hüseyin Han, Hacı Abdulgadir[2] ile yaptığı savaşta yaralandı ve teslim olmaya zorlandı. Bir hafta esir tutulduktan sonra boğularak idam edildi.[1][3] Cenazesi yaptırdığı caminin mihrabına defnedilmiştir.[4] Bundan sonra bu camiye Han Camii adı verilmiştir.

14 Nisan 1853'te Şeki Han camii, Nuha pazarı ile birlikte yandı. Mustafa Ağa Şekihanov'a göre o dönemde Bazar ve Cuma camii ile birlikte caminin çevresindeki evler de yanmıştı. Yangından sonra Mustafa ağa'nın babası Kerim Ağa Şekihanov bu camiyi onarmaya başlamış ancak vefat ettiği için bu işi bitirememiştir.[1]

Sovyet işgali döneminde

Sovyet işgalinden sonra 1928'den itibaren resmi olarak dine karşı mücadele etmeye başladılar. Aynı yılın Aralık ayında Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi birçok cami, kilise ve sinagogu eğitim amaçlı kullanılmak üzere kulüplere devretti. Azerbaycan'da 1917'de 3.000 cami varsa, 1927'de bu sayı 1.700, 1933'te 17'dir.[5]

İşgalden sonra Şeki Han Camii de ipek böcekçiliği için depo ve "Aydınlar Evi" olarak kullanılmıştır.[1]

6 Mart 1968'de Azerbaycan SSC Bakanlar Kurulunun emriyle Şeki'nin tarihi Yukarı Baş semtinde "Yuhari Baş Devlet Tarihi-Mimarlık Rezervi" kuruldu.[6][7] Burada bulunan Şeki Han camii de rezerv alanına aittir.[8][9]

1981 yılında cami restorasyon projesi hazırlanmasına rağmen sonraki yıllarda hiçbir şey yapılmadı.[9]

Bağımsızlıktan sonra

Cami, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun 2 Ağustos 2001 tarih ve 132 sayılı kararı ile yerel öneme sahip taşınmaz tarihi ve kültürel anıtlar listesine dahil edilmiştir.[10]

2001 yılından bu yana, Şeki şehrinin tarihi kısmı UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne aday olarak seçilmiştir. 7 Temmuz 2019'da "Şeki'nin tarihi merkezi, Han Sarayı ile birlikte" UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alındı.[11] Karar, Bakü Kongre Merkezi'nde düzenlenen UNESCO Dünya Mirası Komitesi'nin 43. oturumunda alındı.[12] Şeki'nin tarihi merkezinde yer alan Şeki Han Camii de Dünya Mirasları arasında yer almaktadır.

1992 yılında cami "Yeni Azeri İslam Cemiyeti" dini cemaatine teslim edildi. Camiyi sürekli kapalı tuttukları ve kendi cemaatlerinden olmayan diğer müminlerin namaz kılmalarına izin vermedikleri için cami etrafında tartışmalar çıkmıştır. Buna ek olarak, topluluk resmi devlet kaydı yaptırmayı reddetti. 2010 yılında Şeki mahkemesi "Han Camii"nin boşaltılması ve kültür dairesine teslim edilmesi yönünde bir karar çıkardı.[13] Yıllar süren davalardan sonra cami geri alındı ve Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Turizm Ajansı'nın bilançosuna dahil edildi.[1]

Restorasyonu

Mayıs 2021'de Haydar Aliyev Vakfı, Şeki Han Camii'nde restorasyon çalışmalarına başladı.[14] Restorasyon öncesi burada ANAS Arkeoloji ve Etnografya Enstitüsü çalışanları tarafından araştırma çalışmaları yapılmıştır. Arkeoloji Seferi'ne Zaur Hasanov başkanlık etti.[15] 3 Haziran 2021'de mihrap altı kazılırken büyük boy sal taşları bulundu. Restorasyon çalışmaları burada durdurulmuş ve Şeki arkeoloji heyeti tarafından yapılan incelemeler sonucunda o kısımda bir mezar ortaya çıkarılmıştır. Mezarda 52 boncuk ve bir bronz tespih başlığının bulunması, gömülen kişinin yüksek din veya devlet statüsüne sahip bir kişi olma olasılığını doğruladı.[16] Salman Mümtaz'ın eserinde Şeki Han Muhammed Hüseyin Han Mushtaq'ın Han Camii'nin mihrabının altına gömüldüğünden bahsetmesi ve diğer gerçekler, kalıntıların incelenmesine yol açtı. Bulunan iskeletten örnekler alındı ve radyokarbon ve genetik analiz için Oxford Üniversitesi laboratuvarına gönderildi. Bulunan iskelet örnekleri ve cami alanında Han hanedanına ait diğer mezarlardan alınan örnekler üzerinden İngiltere, Avusturya, Estonya ve Türkiye'de araştırmalar ve genetik analizler yapılmıştır. Laboratuvar analizlerinin sonuçlarına ve ANAS Arkeoloji, Etnografya ve Antropoloji Enstitüsü'nün bilimsel görüşüne göre, bulunan mezarın Şeki Han Muhammed Hüseyin Han'a ait olduğu doğrulandı.[17]

Külliye arazisindeki restorasyon çalışmaları, Devlet Turizm Ajansı'nın talimatıyla Azerbaycan Mimarlık ve İnşaat Üniversitesi tarafından hazırlanan projeye göre yapıldı. Külliyenin ilk görüntüsünün elde edilebilmesi için külliyede 3 boyutlu ölçümler yapılmıştır. Restorasyon çalışmaları sırasında iklimin etkisiyle kullanılamaz hale gelen tuğlalar yenileri ile değiştirilerek, mekan pişmiş tuğla ile yeniden örülmüştür. Minaredeki tuğlaları erozyondan korumak için özel malzemelerle yalıtım tabakası oluşturulmuştur. Caminin ilk yapımında kullanilan pencereler ve Muhammed Hüseyin Han'ın kullandığı kapı restore edilmiştir. Mimarların desteği ile pencerelerden ikisinin önceki görüntüsü restore edildi.[18]

Cami tavanının fotoğrafı olmadığı için Devlet Turizm Ajansı ve tasarımcıların ortak kararıyla Gödek minareli cami ve Şeki Han Sarayı'nın tavanındaki şebekenin yapısında camiye yeni bir tavan yapıldı. Binanın iç ve dış duvarları 1961 tarihli fotoğraflara göre restore edilmiştir.[19]

Cami avlusundaki eski su havuzunun yerine yeni bir havuz yapılmıştır. Bahçedeki han çınarları ve diğer ağaçların çevresinde koruma alanı oluşturuldu. Caminin eski giriş kapısı ve merdivenleri ile güneyindeki Han mezarlığındaki mezar taşları restore edilmiştir.[18]

Cami ile birlikte çevredeki birçok bina da yenilenmiş ve burada bir müze kurulmuştur. Burada Şeki Hanlığı dönemine ait farklı sergiler, çeşitli kaynaklardan derlenen malzeme ve kültür örnekleri sunulmaktadır. Müzenin birinci katında Şeki Hanlığı dönemine ait bakır kaplar, milli giysiler, takılar, 18. yüzyılda Şeki tüccarlarının evlerini süsleyen duvar aynaları, geleneğe göre önlerine konulan mücrû ve tılsım örnekleri sergilenmektedir. Kelağayı sanatı sergileniyor. İkinci katta Şeki halısı, çeşitli halıcılık aksesuarları, Abdüllatif Efendi'nin "Şeki Hanları Tarihi" kitabı ve Şeki Hanlığı dönemine ait yazılı literatür, şebeke örnekleri, 18. yüzyıl Şeki Hanları döneminde kullanılan madeni paralar ve 18.-19. yüzyıllardan kalma silah örnekleri sergilenmektedir.[18]

İkinci katta han odası bulunmaktadır. Bu bölümde, Şeki hanı Muhammadhusein han Mushtag tarafından düzenlenen edebi toplantılarda kullanılan ud müzik aleti, Muhammadhusein han'ın satranç tahtası, Şeki hanı Muhammadhusein han'ın tahtının tarihi kaynaklardaki görsellerden hareketle yapılmış bir kopyası, 18. yüzyılda kullanılan Şeki Hanlığı ve Şeki Han Salim Han'ın savaş bayrağı ve Şeki Han Sarayı'ndaki minyatür resimlerden yola çıkılarak yapılan hanın kıyafetleri sunulmaktadır.[18]

2 Aralık 2022'de Şeki Han cami kompleksi restorasyondan sonra açıldı.[18] Aynı gün cami de ibadete açıldı.[20]

Mimarisi

Cami 45 metre uzunluğunda ve 10 metre genişliğindedir.[1] Caminin 21 metrelik minaresi pişmiş tuğla ve kireç kullanılarak yapılmıştır. Yapımında çay taşları, pişmiş tuğla, kireç, kiremit, kayın, kavak ağaçlardan ve diğer yerel inşaat malzemeleri kullanılmıştır. Cami dıştan kemerli bir şerefeye ve minareye sahiptir.[21] Caminin yanında Han mezarlığı var. Şeki hanları, aile üyeleri ve akrabaları burada gömülüdür.[22]

Galeri

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f Aydın Məmmədov (7 Eylül 2021). "Şəki Xan məscidində Məhəmmədhüseyn xanın qəbri aşkar edilib" (Azerice). medeniyyet.az. 3 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023. 
  2. ^ Adalet Tahirzade (2005). Şəkinin tarixi qaynaqlarda. Bakü: Master. s. 192. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2022. 
  3. ^ Murad Səmədov (11 Aralık 2022). "Тайна убийства и захоронения азербайджанского Хана" (Rusça). haqqin.az. 11 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023. 
  4. ^ "Tapılan qəbrin Şəki xanına məxsus olduğu təsdiqləndi" (Azerice). qafqazinfo.az. 2 Aralık 2022. 5 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023. 
  5. ^ Arif Yunus (2004). Ислам в Азербайджане (PDF). Bakü: Zaman. s. 78. ISBN 9952-8052-0-9. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Mart 2023. 
  6. ^ Əbdülvahab Salamzadə, A. İsmayılov, K. Məmmədzadə (1988). Şəki. Tarixi memarlıq oçerki. Bakü: Elm. s. 200. 
  7. ^ Əbdülvahab Salamzadə, Elturan Avalov, R.Salayev (1979). Проблемы сохранения и реконструкции исторических городов Азербайджана. Bakü: Elm. s. 64. 
  8. ^ "Historic Centre of Sheki with the Khan's Palace" (İngilizce). whc.unesco.org. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023. 
  9. ^ a b "Şəki Xan məscidi kompleksi Heydər Əliyev Fondu tərəfindən bərpa olunub" (Azerice). tourism.gov.az. 2 Aralık 2022. 3 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023. 
  10. ^ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (Azerice). mct.gov.az. 2 Ağustos 2001. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023. 
  11. ^ "Historic Centre of Sheki with the Khan's Palace" (İngilizce). unesco.org. 2019. 18 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2012. 
  12. ^ "Şəki Xan Sarayı Dünya İrsinin siyahısında" (Azerice). Amerika'nın Sesi. 7 Temmuz 2019. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2012. 
  13. ^ "«Xan məscidi» ətrafında çəkişmə" (Azerice). Azadlıq Radiosu. 9 Haziran 2011. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023. 
  14. ^ "Şəki Xan məscidi kompleksi əvvəl və indi" (Azerice). İki sahil. 2 Aralık 2022. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 
  15. ^ Aygün Məmmədova (19 Temmuz 2021). "Şəkinin Xan məscidi ərazisində yeni arxeoloji tapıntılar aşkarlanıb" (Azerice). arazmedia.az. Archived from the original on 14 Aralık 2022. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 
  16. ^ "Shaki Khan's Mosque Complex was restored by Heydar Aliyev Foundation" (İngilizce). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. 2 Aralık 2022. 4 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023. 
  17. ^ "Şəki xan məscidində tapılan qəbrin Şəki xanına məxsus olması təsdiqlənib" (Azerice). pressklub.az. 2 Aralık 2022. 14 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 
  18. ^ a b c d e "Şəki Xan məscidi kompleksi Heydər Əliyev Fondu tərəfindən bərpa olunub" (Azerice). president.az. 2 Aralık 2022. 3 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 
  19. ^ "Şəki Xan məscidi kompleksi Heydər Əliyev Fondu tərəfindən bərpa olunub" (Azerice). medeniyyet.az. 7 Aralık 2022. 8 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 
  20. ^ "Şəki Xan məscidində bərpa işlərindən sonra ilk namaz qılındı" (Azerice). qafqazinfo.az. 2 Aralık 2022. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 
  21. ^ "Xan məscidi və Xan qəbiristanlığı" (Azerice). sheki.heritage.org.az. 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 
  22. ^ Mustafayev, Elşad (15 Haziran 2009). "Şəki Xan qəbiristanlığı". Şəkinin səsi. Şeki. s. 4. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Revan Hanlığı</span> 1747 ile 1828 yıllarında faaliyet gösteren Türk hanlığıdır. Kökeni Türk olan hanlığın bayrağında elinde kılıç tutan bir aslan sembolü vardır.

Revan Hanlığı, merkezi günümüzdeki Erivan şehrini başkent olarak seçen ve 1747 ile 1828 yıllarında faaliyet gösteren hanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Haydar Aliyev Nişanı</span> Azerbaycan Cumhuriyetinin en yüksek devlet ödülü

Haydar Aliyev Nişanı, Azerbaycan′ın en yüksek nişanıdır. Azerbaycan'ın ülke gelişiminde katkıda bulunan kişilere verilmektedir. 22 Nisan 2005'te çıkarılan kanunla tedavüle girmiştir. İlk olarak Azerbaycan'ın dördüncü cumhurbaşkanı, Haydar Aliyev'in oğlu İlham Aliyev'e verilmiştir. Günümüze kadar toplamda 26 kişiye nişan verilmiştir.

Şeki Han Sarayı

Şeki Han Sarayı, Azerbaycan'ın Şeki şehrinde bulunan eski bir han sarayıdır. Şu anda müze olarak faaliyet göstermektedir. Yukarı Baş Devlet Tarihi-Mimari Koruma Alanı topraklarında bulunan saray, dünya çapında öneme sahip tarihi ve mimari bir anıttır. 18. yüzyılda inşa edilen saray binası, şehrin kuzeydoğu kesiminde, kale duvarlarıyla çevrili alanda yer almaktadır

<span class="mw-page-title-main">Zeynel Abidin Camii</span>

Zeynel Abidin Camii ve Külliyesi, Mardin ilinin Nusaybin ilçesinde yer almaktadır. Külliye, cami, Zeynel Abidin ve kız kardeşi Sitti Zeynep türbeleri, şadırvan, medrese, mezarlık ve abdesthane yapılarından oluşmaktadır. Cami, yanında bulunan türbelerin üzerindeki kitabeye göre 1159 yılında Zengiler döneminde inşa edilmiştir. Türbelerin ithaf edildiği Zeynel Abidin ve Sitti Zeynep, Muhammed'in 13. kuşaktan torunudur.

<span class="mw-page-title-main">Taze Pir Camii</span>

Taze Pir Camii, Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de bulunan bir camidir. Yapımı 1905'te başladı ve 1914 yılına kadar tamamlandı. Caminin fikri ve finansmanı bir Azeri yardımsever olan Nebat Hanım Aşurbeyova'ya (Aşurbeyli) aittir.

<span class="mw-page-title-main">Çin Camii</span>

Çin Camii, XIV. yüzyıldan kalma tarihi bir cami. Eski Şehir'in bir parçasıdır ve Azerbaycan'ın Bakü şehrinde Şirvanşahlar Sarayı yakınında Kiçik Gala sokağında yer almaktadır. Bina ayrıca 2 Ağustos 2001 tarihli ve 132 nolu Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu kararıyla ulusal mimari anıt olarak tescil edilmiştir.

Haydar Camisi (Azerice: Heydər Məscidi, tam adı: Heydər Məscidi, Bakü'de bir camii.

<span class="mw-page-title-main">Cevad Han Türbesi</span>

Cevad Han'ın Türbesi, Azerbaycan'ın Gence şehrinde, Şah Abbas Meydanı'nda, Şah Abbas Camii'nin yanında yer alan bir türbedir.

<span class="mw-page-title-main">İmam Ali Camii (Şeki)</span>

İmam Ali Camii, Azerbaycan'ın Şeki şehrinde bulunan tarihi ve mimari bir camidir.

<span class="mw-page-title-main">Zal Han Camisi</span>

Zal Han Camisi Ermenistan'ın başkenti Erivan'ın tarihi ksımında yerleşmiş olan tarihi camilerden biri.

<span class="mw-page-title-main">Erdebil Camii</span>

Erdebil Camii, Azerbaycan'ın Kuba şehrinde, 113 Fetali Han Caddesi'nde bulunan 19. yüzyıldan kalma bir camidir.

<span class="mw-page-title-main">Ömer Efendi Camii</span>

Ömer Efendi Camii 18.-19. yüzyıllara ait tarihi-mimari bir eserdir. Azerbaycan'ın Şeki şehrinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Rustov Camii</span>

Rustov Köy Camii, Kuba rayonu, Rustov köyünde Hacı Zeynelabidin Tağıyev'in yardımlarıyla 1903 yılında yaptırılan tarihi-mimari bir eserdir.

<span class="mw-page-title-main">Gilehli Camii</span>

Gilehli Camii veya Gileyli Camii, Şeki şehrinde bulunan, 18. yüzyılda inşa edilmiş tarihi bir camidir. Gilak Camii, 1749 yılında Şeki Han'ı Hacı Çelebi Han tarafından yaptırılmıştır. 1805 yılında Hacı Şemseddin Bey o caminin yerine yeni bir cami yaptırdı. Bundan sonra cami "Hacı Şemseddin Bey Camii" adıyla anılmaya başlandı.

<span class="mw-page-title-main">Kısa Minareli Cami</span>

Kısa minareli cami, Şeki şehrinde bulunan, 19. yüzyılda inşa edilmiş tarihi bir camidir. Azerbaycan'ın Şeki kentindeki Yukarı Baş Devlet Tarihi-Mimari Koruma Alanı topraklarında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Cuma Camii (Şeki)</span> Azerbaycandaki tarihî cami

Şeki Cuma Camii, 1900-1914 yıllarında yapılmış tarihi-mimari bir camidir. Azerbaycan'ın Şeki kentindeki Yukarı Baş Devlet Tarihi-Mimari Koruma Alanı topraklarında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Şah Abbas Kervansarayı (Gence)</span>

Şah Abbas Kervansarayı - Şah Abbas'ın emriyle Gence'de inşa edilen bir kervansaray. Kervansaray yer altı yollarıyla Çökek Hamamı ve Şah Abbas Camii'ne bağlanıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Şeki Han Mezarlığı'ndaki epigrafik anıtlar</span>

Şeki Han Mezarlığı'ndaki epigrafik anıtlar, şu anda ya da bir zamanlar var olan yazıtlı mezar taşları, yazıtlı mezar taşları parçaları ve bir yazıtlı mezarüstü taşdan oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Bazar camii</span>

Büyük Bazar Camii, Azerbaycan'ın Lenkeran şehrinde bulunan bir tarihi-mimari eserdir. Cami 1864 yılında Büyük Bazar semtinde inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İmam Hüseyin Camii (Bakü)</span>

İmam Hüseyin Camii veya Aşumov Camii, 19. yüzyıldan kalma tarihi-mimari bir eserdir. Azerbaycan'ın Bakü şehrinde bulunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.