İçeriğe atla

Şehrizor

Şehrizor Eyaleti,Osmanlı Devleti 1609

Şehrizor veya Şehrezûr, Irak'ın Kürdistan Bölgesel Yönetimi sınırları içerisinde kalan Süleymaniye şehrinin batısında, Cibâl bölgesinde verimli bir ovadır. Bölge, İran, Irak ve Türkiye arasındaki sınır bölgesinde kalmaktadır. Havraman Dağları'nın batısında yer alır ve yaklaşık 60 x 40 km genişliğindedir.

Şehrazor ovası, Ehl-i Hakk öğretisine inananalar için kutsal ve mübarek bir bölgedir. Bu inanışa göre, Allah kıyamet gününde bu bölgeye tenezzül edecektir.[1]

Etimolojik kökeni

Şehrizor ismi, Osmanlı Türkçesi (Osmanlıca: شهرزور) Şehr-i Zor şeklindeki bir sıfat tamlamasıdır. Şehir ve zor kelimelerinin terkibinden kuvvetli, fethi kolay olmayan şehir mânâsındadır.

12. yüzyılda yaşamış bir coğrafyacı olan Yâkut el-Hamavî er-Rûmî'ye göre zor kelimesi, bu şehri kurduğu söylenen Zehek'ın oğlu Zor'dan gelmektedir.[2]

Tarihçe

Sasani İmparatorluğu döneminde yazılan ve I. Erdeşir'in dönemini anlatan Papag'ın Oğlu Erdeşir destanında, kral Yezdan Kard'dan bahsederken Şehrizor'dan söz edilir.[3] Ayrica Sasani krallarından Narseh'i anlatan bir yazıtta da bu isme rastlanılır. Şerizor, Sasani döneminde Medler'in valilik yaptığı 5 gölgeden birisidir.
Müslüman ordularının Zerdüşt Kürtler ve Sasani ordusu ile savaşıp ardından 642 yılında Sasani İmparatorluğu'nun yıkıldığı savaş, Şehrizor'da cereyan etmiştir.
Şehrizor 11'inci ile 16'ncı yüzyıllar arasında Ardelan Prensliği'nin merkeziydi. Ardından Kürt Baban Prensliği'ne ev sahipliği yapmıştır.[4] Yâkût el-Hamavî, Şehrizor'u Kürtler'in kurduğunu ve ahâlisinin Kürtler'den oluştuğunu anlatır. Kürtlerin kendi sultanlarının olduğunu ve kendilerini yönettiklerini belirtir.[5]

Önemi

Bağdat-Tebriz kervan yolunun üzerinde yer aldığı için, Şehrizor bölgesi önem kazanmıştır. Şehrizor bölgesi, tarih boyunca Asurlular’dan sonra Bâbil, Pers İmparatorluğu, Makedonya Krallığı, Part İmparatorluğu ve Sâsânî İmparatorluğu’nun hâkimiyetinde kalan Şehrizor bölgesi, Hz. Ömer devrinde İslâm Devleti topraklarına katıldı.[6]

Hârûn Reşîd’in devrinde Musul’a bağlı idi. Daha sonra Dâmegân ve Dârâbâd’la birlikte müstakil vilâyet haline getirildi. Şehrizor ovasında bulunan diğer iki şehir ise Şîz ile Duzdân, bugün artık mevcut değildir.[7]

Aynı adı taşıyan bir şehrin bulunmadığı Osmanlılar döneminde Şehrizor bölgesi müstakil bir eyâlet oldu. M.1560 tarihli Tahrir Defteri’ne göre Şehrizor eyaleti on sancak, yedi nahiye ve 204 köyden oluşmaktaydı, idare merkezi Zalm idi.[8]

Tarihî Şehrizor mıntıkasından çok önemli alimler çıkmıştır. Özellikle; Yâkut el-Hamavî, Mujam el-Buldan başlıklı eserinde Şehrizor'un bir âlimler şehri olduğunu ve hem Zerdüşt hem de İslam döneminde önemli alimler çıkmıştır der. Bunlardan birkaçı:

Kaynakça

  1. ^ Islamic desk reference. E. J. van Donzel. Leiden: E.J. Brill. 1994. ISBN 90-04-09738-4. OCLC 30914626. 
  2. ^ "Jacut's Geographisches Wörterbuch: aus den Handschriften zu Berlin, St. Petersburg und Paris auf Kosten der deutschen morgenländischen Gesellschaft. Cilt: 3". Ferdinand Wüstenfeld. ss. 425-427. 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2021. 
  3. ^ The Kārnāmag-ī Ardaxšīr-ī Pābagān, Book of the Deeds of Ardashir son of Babag, Chapter VI
  4. ^ Encyclopædia Britannica: A New Survey of Universal Knowledge, pg. 521, by Walter Yust, 1951; and The Pageant of Persia: A Record of Travel by Motor in Persia, by James Rives Childs, p. 253, The Bobbs-Merrill Company, 1936.
  5. ^ Kitab Mu'jam Al Buldan, by Yaqoot Hamawi, vol. 3, pp. 425−427
  6. ^ Evliya Çelebi (1996-2007). Evliya Çelebi Seyahatnâmesi. 1. baskı. Robert Dankoff, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, Zekeriya Kurşun, İbrahim Sezgin, Topkapı Sarayı Müzesi. Kütüphane. Bağdat, Topkapı Sarayı Müzesi. Kütüphane. Bağdat, Topkapı Sarayı Muzesi. Kütüphane. Bağdat, Topkapı Sarayı Müzesi. Kütüphane. Revan. Beyoğlu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları Ltd. Şti. ISBN 975-363-435-8. OCLC 34881278. 
  7. ^ Evliya Çelebi (2010). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. 4. Kitap, Bağdad - Basra - Bitlis- Diyarbakır - Isfahan - Malatya - Mardin - Musul - Tebriz - Van. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı. İstanbul: YKY [Yapı Kredi Yayınları]. ISBN 978-975-08-1782-3. OCLC 758937649. 
  8. ^ Nasuh, Matrakçı, activeth century (2014). Beyān-ı menāzil-i sefer-i ʻIrāḳeyn-i Sulṭān Süleymān Ḫān. 2. baskı. Hüseyin G. Yurdaydın, Facsimile container of: İstanbul Üniversitesi. Kütüphane. T. Ankara. ISBN 978-975-16-2881-7. OCLC 952065040. 
  9. ^ Gammer, Moshe. Muslim Resistance to the Tsar: Shamil and the Conquest of Chechnia and Daghestan. Portland, OR: Frank Cass, 1994
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Abdülhamid</span> 27. Osmanlı padişahı (1774–1789)

I. Abdülhamid, 27. Osmanlı padişahı ve 106. İslam halifesidir. III. Ahmet'in oğlu ve III. Mustafa'nın kardeşidir.

<span class="mw-page-title-main">IV. Murad</span> 17. Osmanlı padişahı (1623–1640)

IV. Murad, dîvân edebiyatındaki mahlası Murâdî, 17. Osmanlı padişahı ve 96. İslam halifesi. 1623 ile 1640 yılları arasında hüküm sürdü. Revan ve Bağdat fatihidir. IV. Murad İstanbul'da, Sultan I. Ahmed'in ve Kösem Sultan'ın oğlu olarak dünyaya geldi. Ağabeyi II. Osman'ın Yedikule Zindanları'nda bir grup isyancı tarafından öldürülmesi üzerine amcası I. Mustafa tahta geçmişti. Aklî dengesi bozuk olan amcası I. Mustafa'nın yerine 11 yaşındaki IV. Murad padişah yapıldı.

Osmanlılar’da resim için “nakış” ya da “tasvir” tabirleri kullanılırken minyatür sanatçıları için de ressam anlamında nakkaş ya da musavvir ismi kullanılmıştır. Minyatürler daha çok kitapları resimlemek amacıyla faaliyet gösterdiğinden resimlerin ebatları küçük tutulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Melek Ahmed Paşa</span> 79. Osmanlı sadrazamı

Melek Ahmed Paşa IV. Mehmed saltanatında 5 Ağustos 1650 - 21 Ağustos 1651 tarihleri arasında bir yıl on yedi gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Samokov</span> Bulgaristanın Sofya ili, Samaku ilçesine bağlı kent

Samoko veya Samaku, Bulgaristan'ın güney batısında, Sofya ili içinde bir şehirdir. Rila ve Vitoşa dağları arasında kuruludur. Elverişli doğa koşulları sayesinde, yakınlardaki Borovets gibi ünlü bir kayak merkezidir.

Molla Gürani. İslâm âlimi, müderrris, kadı, kazasker, şehzade hocası, Osmanlı Devleti'nin dördüncü şeyhülislamı.

<span class="mw-page-title-main">I. Erdeşîr</span>

I. Erdeşîr ya da Erdeşîr-i Bâbekân, Sasani İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk hükümdarıdır. İsmi, Artaxares, Artaşastra ve Artakhşathra olarak da geçer.

<span class="mw-page-title-main">II. Şâpûr</span>

II. Şâpûr, Sasani İmparatorluğu'nun 309 - 379 yılları arasındaki hükümdarıydı. Uzun süren iktidarı sırasında, Sasaniler, I. Şâpûr'un (241-272) hükümdarlığından beri ilk altın çağlarını yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan</span> Orta Doğuda Kürtlerin yoğunlukta olduğu bölgelerin genel adı

Kürdistan Kafkaslar'ın güneyi ve Orta Doğu'da, Ermenistan, Irak, İran, Suriye ve Türkiye'ye ait toprakların bir kısmını kapsayan jeokültürel bölge. Siyasi bakımdan özerk, federal bir bölge olarak uluslararası resmî tanınmaya sahip olan tek bölge Irak'ın Kürdistan Bölgesel Yönetimi'dir. Bölgenin kuzeybatı İran’a karşılık gelen kısmı Kürdistan adıyla eyalet statüsündedir. Ayrıca Suriye'de de Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi tek taraflı olarak ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Evliya Çelebi</span> Osmanlı Türk gezgini ve yazar (1611–1682)

Derviş Mehmed Zıllî veya bilinen adıyla Evliyâ Çelebi, 17. yüzyılın önde gelen bir Osmanlı seyyahı ve nesir yazarıdır. Evliyâ Çelebi, imparatorluk kültürel zirvesinde iken, elli yılı aşkın süreyle Osmanlı topraklarını ve komşu toprakları gezmiş, gördüklerini ve yaşadıklarını Seyahatnâme adlı 10 ciltlik ünlü eserinde toplamıştır. Hayatı boyunca gezdiği şehir sayısı 257'dir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Kürdistan</span>

Doğu Kürdistan veya İran Kürdistanı, Kürdistan'ın İran'da kalan kısmına verilen ismidir. İran Kürdistan'ında bulunan başlıca bölgeler; Kürdistan, Kirmanşah, Batı Azerbaycan, İlam ve Hemedan eyaletleridir.

<span class="mw-page-title-main">Dunkerque</span> Fransada komün

Dunkerque, Kuzey Fransa'nın Kuzey Bölümü'nün bir yerel yönetim bölgesidir.

<span class="mw-page-title-main">Halk etimolojisi</span>

Halk etimolojisi, çözümlenmesi zor yabancı gelen bilinmedik bir formdan, daha bilindik yerli bir forma zaman içinde dönüşen ve etimolojik açıdan yanlış ve yakıştırma olan kelime ya da deyim.

<span class="mw-page-title-main">Eski Saray</span>

Eski Saray ya da Sarây-ı Atîk-i Âmire, İstanbul ili Fatih ilçesine bağlı Beyazıt mahallesinde Süleymaniye Camii ile Bayezid Camii arasında İstanbul Üniversitesi ana yerleşkesi içerisinde Osmanlı döneminde İstanbul'da inşa edilmiş ilk saray.

Şinasi Tekin, Türk etnolojisi uzmanı, Türkolog ve dilbilimcidir.

Kürtlerde din, bugün Kürtler'in yaşadığı coğrafi bölge olan Kürdistan, İslamiyet'ten önce, resmî dini Zerdüştlük olan Sasani İmparatorluğu'nun egemenliğindeydi. Bundan önce, Partlar devrinde Hıristiyanlığı yaymak isteyenler burada bazı Musevi Kürt gruplara rastladılar. II. Şapur döneminde ezilen Hristiyanlar, ancak 5. yüzyılda tekrar örgütlendiler ve Kürtler'i Hristiyanlaştırmak için piskoposlar gönderdiler. Kürtler, dini bakımdan heterojen bir halk olup aralarında birçok farklı dine mensup gruplar vardır. Kürtlerin çoğunluğu Sünni Müslümandır. İslamiyet'in ortaya çıkması ile Kürtlerin büyük çoğunluğu Müslüman oldu.

Lolan aşireti, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesinde yaşayan Dersim aşiretlerinden birisi olan ve Zazaca konuşan Zaza aşireti. Pülümür, Çemişgezek, Varto, Nazımiye, Hınıs,Tercan, Aşkale, Tekman, Bayburt, Kelkit, Ardahan, Bingöl, Erzincan, Kahramanmaraş gibi geniş bir coğrafyaya yayılmıştır.

Gönül Alpay Tekin, Türk edebiyat profesörü ve Türkolog.

Sasani İmparatorluğu'nun şehinşahları geniş bir coğrafyada hüküm sürmüşlerdir. En güçlü olduğu zaman, batıda Türkiye ve Rodos doğuda Pakistan'a kadar uzanıyordu ve aynı zamanda modern Kafkasya, Yemen, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, Mısır, İsrail, Lübnan, Suriye, Ürdün ve Orta Asya'daki bölgeleri kapsıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Mekik ekmeği</span>

Mekik ekmeği bir çeşit ekmektir. Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Hâs ve beyâz bir ekmek olduğunu ve Akhisar'da yapılan bir ekmek çeşidi olduğunu yazmıştır. Marianna Yerasimos Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Yemek Kültürü kitabında mekik ekmeğini yazmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.