İçeriğe atla

Şehit Ali Paşa Kütüphanesi

Koordinatlar: 41°00′52″N 28°57′30″E / 41.014337°K 28.958404°D / 41.014337; 28.958404
Şehit Ali Paşa Kütüphanesi
Harita
ÜlkeTürkiye
Kuruluş1715 (308 yıl önce) (1715)[1]
KonumVefa Lisesi
Fatih, İstanbul
Koordinatlar41°00′52″N 28°57′30″E / 41.014337°K 28.958404°D / 41.014337; 28.958404
Websitehttp://vefalisesi.meb.k12.tr


Şehit Ali Paşa Kütüphanesi, 1715 yılında Şehit Ali Paşa tarafından yaptırılan kütüphane.[2]

Şehzade Camii'nin Vefa'ya çıkan arka kapısının biraz ilerisinde, şimdiki Vefa Lisesi avlusundadır. Şehit Ali Paşa'nın kişisel kitap koleksiyonunu bulunduran kütüphane, 1894 Büyük İstanbul Depremi'nde zarar görmüş ve kütüphaneye ait koleksiyonlar 1933 yılında Süleymaniye Kütüphanesi'ne taşınmıştır.

Tarihçe

18. yüzyılın başında gerek külliye programları içinde gerekse bağımsız olarak önceki dönemlerde görülmeyen bir biçimde kütüphane yapılarının artış göstermesi basılı kitabın Türk kültür hayatına girmesi ile açıklanabilecek bir durumdur. Matbaanın kurulması ile kitaba, okumaya duyulan bu yeni ilgi kitabın saklanacağı, geniş çapta okuyucuya hizmet verebileceği mekanları da çoğaltmış kitabı, cami ve medrese gibi yapıların dolap bölmelerinden çıkararak özel yapılara taşınmasını sağlamıştır. İstanbul'un bağımsız bir binaya sahip ilk kütüphanesi olan Divanyolu'nda Köprülü Kütüphanesi'ni bu dönemde Vefa'da Şehit Ali Paşa Kütüphanesi izlemiştir.[3]

Hüseyin Ayvansarayî'nin kütüphanenin inşa tarihi olarak verdiği "tarih düşürme mısrası" Hicrî 1122, Miladi 1710 tarihlidir. Asıl kitaplık bölümünde bulunan kapı iç kitabesindeki "tarih düşürme mısrası" Hüseyin Ayvansarayî'nin verdiği ile aynı olmasına karşılık Hicrî 1127, Miladi 1715 tarihini vermektedir.[4]

Şehit Ali Paşa şiir, ilim ve özellikle astronomi ile ilgilenirdi. Kitaplara büyük bir ilgi gösterirdi ve yurtdışına kitap satılmasını yasaklamıştı.[5] Şehit Ali Paşa'nın Nisan 1716 tarihli vakfiyesinde bu kütüphaneden söz edilmekte ve bir yerde, daha önce yaptığı vakfa ve Üskübî mahallesinde kurduğu kütüphaneye atıfta bulunulmaktadır.[6] Vakfiyede kütüphanenin bir taraftan I. Süleyman vakfının su kemeri ve iki taraftan Şehzade Camii imaret ve tabhanesi duvarı, bir taraftan da ana yol ile çevrildiği kaydedilmektedir. Kitabesinden anlaşıldığına göre binanın yapımı 1715'te tamamlanmış, Şehit Ali Paşa kitaplarının bir bölümünü buraya vakfederek katalogunu hazırlatmış ve kütüphane Mart 1716 tarihinde faaliyete geçmiştir.[7]

Şehit Ali Paşa 4 cilt defterde yazılı kitapları ve Mora seferi sırasında elde ettiği sarayında ve gayri mahallerde olan kitaplarından 1. cilt defterde yazılı kitaplarını 1715'e kadarki dönemde koyma imkanını bulmuş, tüm kitaplarını kütüphaneye vakfettikten sonra Avusturya seferine çıkmıştır. Paşanın seferde vakitsiz şehit oluşu üzerine Şeyhülislam Ebu İshak İsmail Efendi, Şehit Ali Paşa'nın kitaplarının felsefeye, astrolojiye, şiire ve tarihe ait olup vakfının caiz olmayacağına dair fetva kararı vererek kitapların bazılarının elden çıkmasına sebep olmuştur.[8]

1894 Büyük İstanbul Depremi'nde büyük zarar gören kütüphanenin 2908 kitaplık (2483 yazma, 65 basma) kıymetli ve nadide eserleri içeren vakıf kütüphane koleksiyonları 1933 yılında Süleymaniye Kütüphanesi'ne taşınmıştır.[9] Taşınan koleksiyon günümüzde hala Süleymaniye Kütüphanesi'nde bulunmaktadır.[10]

Mimari

Devrinin Hassa baş mimarı Kayserili Mehmed Ağa tarafında yapılan bina bodrum, zemin ve iç içe iki odası bulunan üst kattan oluşur. Kütüphanenin batı cephesinde yuvarlak kemerli, zemini doldurulmuş bir çeşme ile merdiven altında bir mihrap nişinin yer aldığı namazgâhı bulunmaktadır. Biri giriş kapısında, diğeri içeride olmak üzere iki kitâbesi vardır.[7] Süsleme açısından, Şehit Ali Paşa Kütüphanesi'nde ahşap, alçı, taş ve çini süslemenin iç mekanda uyumlu bir şekilde kullanımı dikkati çeker.[3]

Bodrum katı, göz göz geniş kemerle güney ve batıya açılmış, bir hava dehlizi gibidir. Giriş, üstü tonozlu açık yanlı bir merdiven ile başlar. Zemin katta içi kitap dolaplı ve loş olan (4.50 x 7.25 m) yer kitap deposudur. Birinci kattaki iç içe iki mekandan büyüğü şimdi okuma salonu olup, 5.25 x 7.25 m ölçüsündedir, kitap dolapları ve bir ocağı vardır, zemini altıgen tuğlalarla döşeli ve üstü bir kubbe ve bir aynalı tonoz ile örtülüdür, 8+1 pencere ile aydınlatılmış olup, pencere ve dolap üstünden mermer raflar dolaşmaktadır. Salonun dekorasyonu ahşap, taş ve çini malzemeleriyle renkli bir atmosfer yaratır.[11] Plan ve pencereler düzeni, kat yükseklikleri; homojen olmayan yapısı ve özellikle açık dış merdiveni ile değişik tarzdaki mimarisi ayrıca incelenmeye değer bulunmaktadır.[12]

Ayrıca bakınız

  • Şehit Ali Paşa

Kaynakça

  1. ^ "Şehit Ali Paşa Kütüphanesi". envanter.gov.tr. 10 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. 
  2. ^ Eroğlu, Bahtiyar (1990). "Bazı Örnekleri İle Anadolu'da Tarihi Türk Kütüphane Mimarlığı" (PDF). Konya: Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. s. 25. 16 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. 
  3. ^ a b Canca Erol, Gülçin. "İstanbul'da III. Ahmet Dönemi Osmanlı Mimarisi". 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. 
  4. ^ Küçükkalfa, Ahmet (1984). Şehid Ali Paşa Kütüphanesi (XXXII/3 bas.). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni. ss. 132-143. 
  5. ^ İslâm Ansiklopedisi (PDF). s. 328. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. 
  6. ^ İstanbul Şer‘iyye Sicilleri, Rumeli Sadâreti. s. nr. 189, vr. 48b. 
  7. ^ a b Erünsal, İsmail, (Ed.) (2013). TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. s. 436. 10 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. 
  8. ^ Altınay, Ahmet Refik (1930). Hicri 12. Asırda İstanbul Hayatı. İstanbul: Hatt-ı Hümayun. ss. 56-57. 
  9. ^ Dener, Halit (1957). Süleymaniye Kütüphanesi. İstanbul. ss. 52-53. 
  10. ^ "Koleksiyonlar". Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı. 15 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. 
  11. ^ Aldoğan, Aysen (1981). Şehit Ali Paşa Kütüphanesi. İstanbul: Türkiyemiz Dergisi. ss. 1-7. 
  12. ^ Ünsal, Behçet. "Türk Vakfı İstanbul Kütüphanelerinin Mimari Yöntemi" (PDF). Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Vefa Lisesi</span> 1872 yılında kurulan eğitim kurumu

Vefa Lisesi ya da eski adıyla Vefa İdadisi, 1872 yılında İstanbul'da kurulan, günümüzde Anadolu lisesi statüsündeki ortaöğretim kurumu.

<span class="mw-page-title-main">Silahdar Damad Ali Paşa</span> 115. Osmanlı sadrazamı

Silahdar Damad Ali Paşa veya Şehid Ali Paşa III. Ahmed saltanatında, 27 Nisan 1713 - 5 Ağustos 1716 tarihleri arasında üç yıl üç ay sekiz gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. 5 Ağustos 1716'da Avusturya Ordusu'na karşı yapılan Petrovaradin Muharebesi'nde şehit düşmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Kütüphane</span> kitaplar, el yazmaları, ses kayıtları veya filmler gibi edebi, müzikal, sanatsal veya referans materyallerinin koleksiyonuyla ilgilenen bir kurum

Kütüphane anlamına gelen ve genellikle Batı dünyasında yaygın olarak kullanılan ‘bibliothek’ kelimesinin aslı Eski Yunancadır ve biblion kitap, baskılı ürünlerin saklandığı yer demektir. Türkçedeki kütüphane ise, Farsça ve Arapça kökenli kütüb (kitaplar) ile Farsça hane (ev) sözcüklerinden türemiştir ve kitapların evi anlamına gelmektedir. Her iki dilde de kütüphane terimi, kitapların saklandığı yer anlamında kullanılmaktadır.“Kütüphaneler, elde edilen bilginin toplanması, depolanması ve dağıtılması fonksiyonlarını gören hizmet işletmeleridir” Toplumsal gereksinimleri karşılamak için kurulan kütüphaneler, her türlü kayıtlı bilgi kaynağını bilgi gereksinimi olan kullanıcıya etkin biçimde sunar böylece bağlantı işlevini sağlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Millet Yazma Eser Kütüphanesi</span>

Millet Kütüphanesi, İstanbul'un Fatih ilçesinde bulunan Feyzullah Efendi Medresesi'nde 1916 yılından beri hizmet veren kütüphanedir.

<span class="mw-page-title-main">Türk ve İslam Eserleri Müzesi</span> müze

Türk ve İslam Eserleri Müzesi, İstanbul'un Fatih ilçesinde bulunan, İslâm sanatı eserlerini topluca kapsayan ilk Türk müzesidir.

<span class="mw-page-title-main">Atatürk Kitaplığı</span> İstanbulda bir kütüphane

İBB Atatürk Kitaplığı, İstanbul'un Taksim semtinde Miralay Şefikbey Sokağı üzerinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü'ne bağlı, araştırmacılara hizmet veren bir kitaplıktır.

<span class="mw-page-title-main">Köprülü Kütüphanesi</span> Osmanlı Devletinde müstakil bir binaya sahip olarak kurulan ilk vakıf kütüphanesi

Köprülü Kütüphanesi, Osmanlı Devleti'nde müstakil bir binaya sahip olarak kurulan ilk vakıf kütüphanesidir. Aslen Köprülü Mehmet Paşa Külliyesi'nin içindeki bir yapı olarak tasarlanmış ancak Köprülü Mehmed Paşa öldüğünde sadece hamam ve medrese kısmı tamamlanabilmiş, yapının geri kalanı Fazıl Ahmet Paşa tarafından yaptırılmıştır ve kendi kitaplarıyla babasının kitaplarını birleştirerek kütüphaneyi 1661'de bitirmiştir.

Aşağıdaki liste, İstanbul'daki kütüphanelerin listesidir. İstanbul'daki kütüphanelerin %44.18'ini belediyelere bağlı kütüphaneler, %20.93'ünü ise üniversite kütüphaneleri oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Hekimoğlu Ali Paşa Camii</span>

Hekimoğlu Ali Paşa Camii, İstanbul'un Fatih ilçesinde, Cerrahpaşa mahallesinde Kızılelma caddesi ile Hekimoğlu Ali Paşa caddesi kavşağında Osmanlı dönemi, 18. yüzyıla özgü bir camidir. Külliyesi ile birlikte klasik Türk mimarisinin son eseri olarak kabul edilir. 1734-1735 yılları arasında inşa edilmiştir. Üç kere sadrazamlık yapmış olan Hekimoğlu Ali Paşa adına yapılmıştır. Mimarları Çuhadar Ömer Ağa ile Hacı Mustafa Ağa'dır.

Hekimoğlu Ali Paşa Camii içindedir. Caminin aynı adlı caddedeki beşik tonozlu cümle kapısı üzerindeki aynalı tonozla fevkani yapılmış kütüphane dikdörtgen planlıdır. Avludan merdivenlerle çıkılır. Cadde tarafı kesme köfeki taşından, yanlar taş-tuğladandır. Cadde tarafında üç, yanlarda ikişer penceresi bulunur. Avlu yönünde bir balkonu vardır. Kemer köşe dolguları kabartma süslemelerle doludur. İçte devre özgü raflar ve pencerelerdeki sergen dikkat çekicidir.

<span class="mw-page-title-main">Fransa Millî Kütüphanesi</span> Pariste bulunan ulusal kütüphane

Fransa Millî Kütüphanesi, Fransa'nın başkenti Paris'te bulunan ulusal kütüphanedir. Birkaç yüzyıl boyunca yapılan koleksiyonları koruyan ve Fransa'da yayımlanan tüm yayınları toplamaktan sorumlu olan Fransız kurumudur. 1994 yılında şu anki adıyla yeniden teşkil edilen BnF, kamu kurum statüsüne sahiptir. Gallica adlı internet kütüphanesi vardır. Fransa'nın en önemli kütüphane olan BnF, aynı zamanda dünyanın en önemli kütüphanelerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Ragıp Paşa Kütüphanesi</span> İstanbul’un Laleli semtinde bulunan ve 18. yüzyılda hizmete girmiş kütüphane

Koca Ragıp Paşa Kütüphanesi, İstanbul'un Laleli semtinde bulunan 18. yüzyılda hizmete girmiş kütüphane. 1999'daki Marmara Depremi'nden bu yana geçici olarak kapalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Beyazıt Devlet Kütüphanesi</span> Osmanlı İmparatorluğu ulusal kütüphanesi

Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Bayezid Camii ve tarihî Sahaflar Çarşısı yakınında, Beyazıt Meydanı'na bakan iki tarihi binada 1884 yılından beri araştırmacılara hizmet veren kütüphanedir.

<span class="mw-page-title-main">Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi</span> İstanbulun Süleymaniye semtinde yer alan Süleymaniye Kütüphanesi, 1927de açılmıştır. Osmanlı döneminde kurulmuş olan kütüphane, önemli bir İslami koleksiyona sahiptir ve nadir eserler barındırır

Süleymaniye Kütüphanesi, İstanbul'daki Süleymaniye Camii medreselerinde, 1927 yılında kurulmuş olan kütüphane. I. Süleyman'ın oluşturmuş olduğu kütüphane bu kütüphanenin nüvesini oluşturdu.

Nuruosmaniye kütüphanesi İstanbul Eminönü Çemberlitaş'ta Kapalı Çarşı girişinde bulunan kütüphane. Yapımına 1749 yılında I. Mahmud döneminde başlandı, 1755'te III. Osman döneminde tamamlandı. Barok üslupta yapılan binanın mimarı Sinan Kalfa'dır.

Murat Molla Kütüphanesi İstanbul Fatih Çarşamba'da bulunan yazma eser kütüphanesidir. 18. yüzyılın son çeyreğinde Damatzade Şeyh Murat Molla tarafından yaptırılmıştır.

Ahmed Arif Hikmet Bey Efendi 1846 - 1854 doneminde Osmanlı Şeyhülislamı.

<span class="mw-page-title-main">Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi</span>

Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi; Ankara'nın Çankaya ilçesinde bulunan bir halk kütüphanesidir. Bugün, tarihi Saraçoğlu Mahallesi projesinde sosyal tesis ihtiyacını karşılamak adına inşa edilmiş olan binada hizmet vermekte olan kütüphane; Kızılay semtindeki Kumrular Sokak'ta yer alır. Ankara'daki halk kütüphaneleri arasında en çok ziyaret edilen ve 500 bini aşkın materyalle en geniş koleksiyona ev sahipliği yapan kütüphanedir.

<span class="mw-page-title-main">Hollanda Kraliyet Kütüphanesi</span> Hollandanın ulusal kütüphanesi

Hollanda Kraliyet Kütüphanesi, 1798 yılında kurulan Hollanda'nın Lahey merkezli ulusal kütüphanesidir. KB, Orta Çağ edebiyatından günümüz yayınlarına kadar Hollanda içinde yayımlanan ve hakkında olan her yayını koleksiyonunda toplamaktadır. Deposunda kitaplar, gazeteler ve dergiler dahil olmak üzere yaklaşık 7 milyon yayın saklanmaktadır. KB ayrıca ulusal çevrimiçi kütüphane ve Delpher gibi birçok dijital hizmet sunmaktadır. KB, 2015'ten bu yana halk kütüphanesinin ağının koordinasyonunu üstlenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü Necip Paşa Kütüphanesi</span> İzmir Tire Gürcü Necip Paşa Kütüphanesi

Gürcü Necip Paşa Kütüphanesi, İzmir ilinin Tire ilçesinde yer alan 19. yüzyılda hizmete girmiş, bağımsız bir binası olan bir kütüphanedir. Tire'nin en önemli kültür miraslarından biri olarak nitelendirilmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.