İçeriğe atla

Şatberdi Manastırı

Koordinatlar: 41°05′42″K 41°55′12″D / 41.09500°K 41.92000°D / 41.09500; 41.92000
Şatberdi Manastırı
Şatberdi Manastırı'nda hazırlanmış bir elyazması, 973-976. 286 yaprak, 28 × 22 cm. Keşiş İovane, Mikaeli ve Daviti tarafından kopyalanmış.
Harita
Temel bilgiler
KonumOkumuşlar, Artvin
Koordinatlar41°05′42″K 41°55′12″D / 41.09500°K 41.92000°D / 41.09500; 41.92000
İnançDoğu Ortodoks Kilisesi
MezhepGürcü Ortodoks Kilisesi
Açılış820-830
DurumYıkılmış
Mimari
Mimari türManastır
Mimari biçimGürcü mimarisi
Özellikler
MalzemelerTaş

Şatberdi Manastırı (Gürcüce: შატბერდი; okunuşu.: "şat'berdi"), tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eki adı Boselta olan Okumuşlar köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü manastırıdır.

Tarihçe

Şatberdi Manastırı, Rahip Grigol Hantsteli'nin öncülüğünde 820-830’larda kuruldu. Eskiden Şatberdi ile Longothevi köyündeki Ahaldaba Manastırı'nın aynı manastır olduğu sanılıyordu. Şatberdi Manastırı'nın kurulmasına Klarceti prensi I. Bagrat Kurapalati destek vermiştir. Manastır “Büyük Lavra” olarak adlandırılıyordu. İona Zoisdze, Mikael Modrekili, Giorgi Mtatsmindeli gibi ünlü din adamları bu manastırda hizmet etmiştir. “Şatberdi Koleksiyonu” adlı elyazması burada meydana getirildi. Adişi İncili (897), Cruçi İncili (936) ve Parhali İncili (973), bu manastırda kopyalanmıştır.[1] Manastırın bulunduğu köyde yapılan yüzey araştırmaları sırasında Şatberdi Manastırı'ndan alınmış ve süslemeleri olan bir taş tespit edilmiştir. Bitkisel motifli taş (25 × 26 m) günümüzde bir evin duvarında bulunmaktadır. Manastırın yıkılan yapılarının taşlarının evlerin inşasında kullanıldığı bu örnekten de anlaşılmaktadır.[2] Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, Şatberdi adını Gürcü aile adı Şatberaşvili (მატბერაშვილი) ile ilişkilendirmiş, Kartli bölgesindeki bu ailenin 17. yüzyılda Şatberdi'den göç ettiğini yazmıştır.[3]

Şatberdi Manastırı elyazmaları albümü.

Mimari

Şatberdi Manastırı, kilise, yemekhane ve diğer yapılardan oluşuyordu. Meryem Ana'ya atfedilmiş olan manastırın ana kilisesi, kubbeli bir yapıydı. Bu kilisenden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır. Doğu, güney ve kuzeydeki duvar kalıntılarından kilisenin ebatlarının dıştan yaklaşık 27x18 metre olduğu saptanmıştır. Duvar tekniğinden de kilisenin 9. yüzyılın ilk yarısında inşa edildiği anlaşılmaktadır. Yarım daire biçimindeki apsis ve iki yanındaki hücre odaları doğudan düz bir duvarla sınırlandırılmıştır. Batı haç kolu diğerlerinden yaklaşık iki kat daha derindir. Kilisenin kuzeyine sonraki dönemde bir yapının eklendiği fark edilmektedir.[4]

Manastırın hemen yanında yer alan Şatberdi Kalesi’nin işlevlerinden birinin manastırın korunması olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca kalenin de bir kilisesi bulunuyordu ve bu yapı da tamamen yıkılmıştır.[5]

Kaynakça

  1. ^ ""Şatberdi mi yoksa Yeni Rabat mı " (Gürcüce)". 10 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2019. 
  2. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 127 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
  3. ^ "Zaka Çiçinadze, „ისტორია ოსმალეთის ყოფილ მუსულმან ქართველთ საქართველოსი" (Osmanlı Devleti'de Bulunan Eski Müslüman Gürcistan'ın Tarihi), Batum, 1911, s. 9". 7 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2024. 
  4. ^ Mine Kadiroğlu - Bülent İşler, Gürcü Sanatının Ortaçağı, 2010, Ankara, s. 68, ISBN 9789944579216.
  5. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 44, ISBN 9789941478178.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İbrikli, Borçka</span>

İbrikli, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Parhali Manastırı</span> Gürcü Ortodoks Manastırı

Parhali Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, Türkiye'nin Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı Altıparmak köyünde bulunan Gürcü Ortodoks manastırıdır. 9-10. yüzyıllarda inşa edilen manastır yapı topluluğundan ana kilise ile iki şapel günümüze ulaşmıştır. Parhali kelimesi Türkçede Barhal biçimini almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Doliskana Manastırı</span>

Doliskana Manastırı, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, tarihsel Klarceti bölgesinde, Doliskana köyünde orta çağ Gürcü manastırıdır. Günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Hamamlı köyünde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">İşhani Manastırı</span>

İşhani Manastırı, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde orta çağ Gürcü Ortodoks manastırıdır. Bugün Türkiye’nin sınırları içinde, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı İşhan köyündedir.

<span class="mw-page-title-main">Ança Manastırı</span>

Ança Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Anca olan İncilli köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü Ortodoks manastırıdır. Ança Manastırı, Tao-Klarceti bölgesindeki beş Gürcü piskoposluğundan biri olan Ança Piskoposluğu'nun da merkeziydi.

<span class="mw-page-title-main">Berta Manastırı</span> Artvinde ortaçağa ait bir manastır

Berta Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ili merkez ilçesine bağlı Ortaköy’de bulunan eski bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. 8. veya 9. yüzyılda inşa edilmiştir. Yapının ayakta kalan kısmı günümüzde cami olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Opiza Manastırı</span>

Opiza Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Opiza olan Bağcılar köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Parehi Manastırı</span>

Parehi Manastırı, Parehta Manastırı olarak da bilinir, tarihi Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Ortaköy'de Orta Çağ'dan kalma Gürcü Ortodoks manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Nuka Kilisesi</span>

Nuka Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesindeki Alabalık köyündedir. Kilisenin son rahibi Nuka'dan dolayı bu isimle anılıyor hale gelmiş ve kilisenin eski adının da unutulmuş olabileciğine dair görüş bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Esbeki</span>

Esbeki, tarihsel Tao-Klarceti'nin bir parçası olan Tao bölgesinde yer alan yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı Darıca köyünün bir mahallesidir. Türkçede Esbek ya da Espek olarak yerleşmiştir. Esbeki, adını Esbeki Manastırı ile Esbeki Kalesi'nden almış ya da bu tarihsel yapılara adını vermiş olabilir.

Şatberdi Kalesi, tarihsel Klarceti bölgesinde 9. yüzyılda inşa edilmiş Gürcü kalesidir. Bugün Türkiye sınırları içinde yer alan kale, Artvin ilinin merkez ilçesindeki Boselta köyünde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Othta Eklesia</span>

Othta Eklesia, tarihsel Klarceti bölgesinde Gürcü Ortodoks manastırı. 10. yüzyılda kurulmuş olan manastır bugün Türkiye sınırları içinde, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı Tekkale köyünde yer alır. Othta Eklesia Manastırı Tekkale Manastırı, Dört Kilise Manastırı olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Hahuli Manastırı</span> tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, Tao bölgesinde orta çağ Gürcü Ortodoks manastırı

Hahuli Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Hahuli olan Bağbaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü dinsel yapılar topluluğudur. 10. yüzyılda kurulmuş olan manastırın ana kilisesi 19. yüzyılda camiye dönüştürülmüş ve adına da "Taş Cami" denmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Daba Manastırı</span> Artvin, Çimenli köyünde bulunan 9. yüzyıl yapımı Gürcü manastırı

Daba Manastırı, eski Klarceti bölgesindeki Cmerki köyünde, günümüzde ise Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Çimenli köyünde bulunan 9. yüzyıla ait Gürcü manastırıdır. Manastır yapı topluğundan sadece ana kilise ile küçük kilisenin varlığı bilinmektedir. Köyün adından dolayı manastır Cmerki Manastırı olarak da bilinir. Ancak Cmerki'de Meryem Ana'ya adanmış olan Cmerki Manastırı ile Aziz Giorgi'ye adanmış Daba Manastırı'nı birbirine karıştırmamak gerekir.

<span class="mw-page-title-main">Cmerki Manastırı</span>

Cmerki Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Cmerki olan Çimenli köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Rabat Kilisesi</span>

Yeni Rabat Kilisesi veya Ahaldaba Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bugün Bulanık köyünün Çamlık mahallesinde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü kilisesidir. Kaynakların çoğunda “Yeni Rabat Kilisesi” olarak geçmesine rağmen eski bir kaynakta Ahaldaba olarak anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ali Manastırı</span>

Ali Manastırı, tam adı Ali Aziz Giorgi Manastırı,, tarihsel Samtshe bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı Alköy'de bulunan Gürcü Ortodoks manastırıdır. Manastırın 10-11. yüzyılda Aziz Giorgi adına inşa edilmiş olduğu yazılı kaynaklardan anlaşılmaktadır.

Gunatle Manastırı veya Gunatle Vani Manastırı, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Şavşat ilçesine bağlı Susuz köyünde eski Gürcü manastırıdır. Gurnateli köyünde bulunduğu için Gurnateli Manastırı olarak da bilinir.

Şindoba Kilisesi veya Şindobani Kilisesi, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Dalkırmaz köyünün sınırları içinde erken Orta Çağ'dan kalma ve eski Şindobani köyüne ait Gürcü kilisesidir.

Ahoti Klisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı ve eski adı Ahoti olan Kömürlü köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.