Şanzelize Caddesi

Şanzelize Caddesi veya Şanzelize Bulvarı (Fransızca: Avenue des Champs-Élysées; kısaca Şanzelize, Champs-Élysées) (audio^ⓘ), Fransa'nın başkenti Paris'in ünlü bir caddesidir. Paris'in en güzel caddesi olarak gösterilmektedir ve Fransızlar aralarında dünyanın en güzel bulvarı diye hitap ederler. Adını Yunan mitolojisinde cennet olarak gösterilen Elysion ovalarından almıştır.

Şanzelize Paris'in kuzey batısında, 8. bölgesinde bulunmaktadır. Luksor Dikilitaşın bulunduğu Concorde Meydanından başlar ve Arc de Triomphe anıtının bulunduğu Charles de Gaulle Meydanında biter (eski adı Yıldız Meydanı). 1950 metre uzunluğundaki bulvarın ilk kilometresi düz, ikinci kilometresi ise yokuşludur. Genişliği ise 70 metredir.

Yol boyu düz çizgili olduğu için sırasıyla Louvre Sarayı, Arc de triomphe du Carrousel, Tuileries Bahçesi ve Luksor Dikilitaşı ve biraz batıda Paris dışında kalan Arche de la Défense dizilir. Fransız yetkililer bu düz çizgili yola Axe Historique adını vermişlerdir.

Yabancı ve yerli turistlerin akın ettiği bir yerdir. Bulvarın alt kısmında kenarında yeşillik (Marigny Parkı) ve az daha olsa binalar (théâtre Marigny, Petit Palais, Grand Palais, Palais de la découverte, Élysée Sarayı) mevcuttur. Bulvarın üst kısmında ise lüks butikler, sinemalar, Lido Kabaresi, tiyatrolar (Théâtre des Champs-Élysées..), restoranlar (Fouquet's) ve ünlü kafeler bulunmaktadır.

Şanzelize eskiden büyük bir tarla alanıydı. 1616 yılında Marie De Médisis bu alanı kenarı bol ağaçlı uzun bir cadde yapmaya karar vermiştir. 1667 yılında XIV. Louis'nin peyzaj mimarı olan André Le Nôtre, bu projeye katkı sağlayarak Tuileries Parkını modernleştirerek ve genişleterek bu uzun caddeye katmıştır. 17. yüzyılında bugünkü adıyla Şanzelize sade bir gezinti yeri olarak anılıyordu. 1709 yılında bu uzun cadde Avenue des Champs-Élysées (Şanzelize Caddesi) adını almıştır.

1724 yılındaki çizimi (bugünkü çizimiyle aynı) Tuileries Parkının yanından geçmektedir. Elli sene sonra, Paris'te Avenue de la Grande Armée (Büyük Ordu Caddesi) ve Neuilly-Sur-Seine'deki Avenue Charles de Gaulle ile Sen nehrine kadar batıya uzatılmıştır. Ancak az bir süre sonra Fermiers Généraux Duvarı eski çizim haline getirmiştir. 1828 yılında bulvarın onarımı Paris Belediyesi üstlenmiş ve yaya kaldırımı inşaat etmiştir.

1838 yılında ünlü Alman asıllı Fransız mimar Jacques Hittorff tarafından yaya kaldırımındaki sokak lambaları tertip edilmiştir. Daha hâlen Şanzelize'de o zamananınki sokak lambaları bulunmaktadır. III. Napolyon döneminde bazı yan sokakları ortadan kaldırarak, Şanzelize'deki parkları, o zamanınki ünlü kent tasarımcıları Bernard Huet, Jean-Michel Wilmotte ve Norman Foster sayesinde düzenlemişlerdir.

Şanzelize Caddesi, 1917 yılında Philadelphiadaki Benjamin Franklin Parkway ve 1860 yılında Meksiko'daki Paseo de la Reforma'nın çizimi için örnek alınmıştır.

II. Dünya Savaşı sırasında 26 Ağustos 1944 tarihinde Paris, Müttefikler'in eline geçmiş ve Alman işgalinden kurtarılmıştır. (Bakınız: Paris'in Kurtuluşu)

1950 yıllarına kadar, Şanzelize Caddesi genellikle lüks butiklerin hakimiyeti vardı. Ancak Réseau express régional (RER) adındaki Paris banliyölerine kadar giden metrolar üretilmiş ve bu sayede, az gelirli insanlar Şanzelizeye akın edebileceklerdi. Bununla beraber aşırı lüks butikler, her yerde bulabileceğimiz genç kesiminin gezdiği dükkânlara yerlerini bıraktılar.

1994 yılında, o zamanınki Paris Belediye Başkanı Jacques Chirac, Roland Pozzo Di Borgo ile birlikte Şanzelize'ye yeni bir imaj vermek amacıyla yenileştirme projesine imza atmıştır.

Şanzelize'nin iki yaya kaldırımın arasında bazı farklılıklar vardır. Kuzey (çift sayılar) yaya kaldırımı güneşli ve RER'in Champs-Elysées istasyonun bulunduğu taraftır. Bu sayede kuzey yaya kaldırımı daha kalabalık ve daha çok dükkân bulunmaktadır : hafta içi her gün ortalama 500.000 ve hafta sonu ortalama 800.000 kişi bu yaya kaldırımını kullanmaktadır. Bulvarın öbür tarafında ise, Güney yaya kaldırımında, kalabalık kuzey yaya kaldırımına göre %40 daha azdır.

1970 yıllarında Şanzelize'den giden aşırı lüks butikler, yavaş yavaş geri dönmektedirler. Uçak acenteleri yok kadar azdır. Otomobil markalarının expozisyon alanları mevcuttur. Bulvarda yedi sinema ve çok sayıda restoran insan akımına katkı sağlamaktadır. Arsalar çok pahalıysa bile, bir marka için Şanzelise'de bulunmak hem reklamını hem de Fransızların ve turistlerin yoğun olarak gezdiği bir yer olması satışlarını artırır.

Şanzelise'deki markalar, 1860 yılında bir sendika kurarak bir araya gelmişlerdir. Bu sendika yeni ismini le Comité Champs-Elysées olarak 1980 yılında değitirmiştir. Bu derneğin amacı Şanzelize'nin imajını her zaman çekici, itibarlı ve saygın göstermekdir. Bu imajı yerine getirmek için, Şanzelize Caddesi Paris belediyesinden ayrıcalık görmektedir : dekorasyonlar, aydınlatma, kapatma saatleri (dükkânlar 00h00'a kadar açıktır), Pazar günlerinde dükkânların açık kalması bunun bir örneğidir.

Arsaların aşırı derecede pahalı olması, Şanzelize Caddesinde çok az sayıda insan oturmaktadır. Dükkânların üst katlarında genellikle şirketlerin büroları bulunmaktadır. Şanzelize'nin metrekaresi 10.000 avro olması caddeyi dünya sıralamasında üçüncü durumuna getirmektedir. Kuzey yaya kaldırımında bulunan dükkânların kirası, güney yaya kaldırımında bulunan dükkânların kirasından daha pahalıdır. Ancak 2000 yıllardan itibaren güney yaya kaldırımına yerleşen Lancel, Lacoste, Hugo Boss, Louis Vuitton, Nike, Omega, Eden Shoes ve le Fouquet's Barrière restoranı iki yaya kaldırımın kiralarını dengeleştirdi gibi gözüküyor. Kuzey yaya kaldırımın Cartier, Guerlain, Montblanc, McDonald's, Bulvarın tek oteli olan le Marriott, Adidas gibi ünlü markalar bulunmaktadır. Dükkânların %39'ini oluşturan tekstil satan markalar, yüksek kiraları karşılamaya biliyor. Ancak bazı şirketler kiraları karşılamayarak dükkânlarını kapatıyor. Bunun bir örneği, 1985 yılında 13 sineması bulunan Şanzelize'de, bugün sadece yedi tane bulunmasıdır.

Ayrıca kuzey yaya kaldırımında Türkiye Turizm Ofisi bulunmaktadır ve Şanzelize'de sadece Türk Bayrağı dalgalanmaktadır.

Şanzelize Fransız tarihinde önemli etkinliklere sahne olmuştur : 1944 yılında II. Dünya Savaşında Almanlardan kurtuluş zafer kutlamaları veya 1998 yılında Dünya kupasını kazanmış Fransa futbol Millî Takımını desteklemek amacıyla Şanzelize'de toplanmış bir milyon kişi bunun bir örneğidir. Ayrıca Euro 2008'de Türkiye Millî Takımının her galibiyetinden sonra Paris'te yaşayan binlerce Türk Şanzelize'ye akın etmiş ve trafiği kapatmıştır.

Her sene 14 Temmuz tarihinde Fransız Millî Bayramı nedeniyle, Fransız Ordusunun defilesi yapılmaktadır. Üç ana bölümden oluşan ordu, Kara Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri ve Hava Kuvvetlerinin Sahil Koruma, Jandarma ve Deniz Piyadeleri, bunun yanı sıra Polis ve İtfaiyecilerin de defileye katılarak Şanzelize Caddesini inerler ve Concorde Meydanında bulunan Fransız cumhurbaşkanı, Fransız Bakanları ve çok sayıda yabancı siyasetçilerin önünden geçerler.

1975 yılından beri Fransa Bisiklet Turu’nun final etabı Şanzelize Caddesi’de finiş yapmakta ve kapanış seremonileri de burada gerçekleştirilmektedir.

Her sene Aralık ayında Şanzelize'de ışıkladırma etkinlikleri yapılmaktadır. Bu etkinliğin açılışını Alain Delon, Catherine Deneuve, Johnny Hallyday, Patrick Bruel, Florent Pagny, Lara Fabian, Monica Belucci veya Vanessa Paradis gibi Fransız ünlüler yapmaktadır. 2008 yılında Marion Cotillard yapmıştır.

31 Aralık'ta yeni yıl etkinliklerinde Şanzelize arabalara yasaktır.

• 24 Haziran 1990 : La Grande moisson des Champs-Élysées adındaki gösteri genç tarımcılar derneği tarafından organize edilmiştir. Şanzelize tamamıyla buğdayla kaplanmış, tarımcılar biçerdöverlerini getirip gösteri yapmışlardır.
• 11 Nisan ile 9 Haziran 1996 ve 15 Eylül ile 14 Kasım 1999 tarihler arasında artistler heykel sergilemesi yapmışlardır.
• 15 Mayıs ile 17 Haziran 2003 tarihler arasında SNCF'in (Fransız Millî Tren şirketi) eski ve modern demir Tren malzemelerini sergilenmiştir ve 1 Haziran tarihinde saat 9h30'dan 20h00'ye kadar Concorde Meydanından Avenue George V caddesine kadar bir tren yolu inşa edilmiştir.
• 5 Haziran 2005 tarihinde 2012 Yaz Olimpiyatları için düzenlene promosyonda, Şanzelize arabalara kapanmış ve çok sayıda sporlarla ilgili etkinlikler yapılmıştır. Paris Belediyesine göre 700.000 kişi etkinliğe katılmıştır.

Şanzelize'de çok sayıda film çekilmiştir.

Bunun bir örneği Jean Seberg'in oynadığı Serseri Aşıklar filminin mitik bir sahnesidir.

2007 Temmuz ayında binlerce kişinin gezdiği Şanzelize Seuls two adında Fransız filmi için tamamen boşaltılmıştır.

Bulvar otobüslere kapalıdır ; ancak beş Metro istasyonu Şanzelize'de durmaktadır :

• Concorde
• Charles de Gaulle - Étoile
• Champs-Élysées - Clemenceau
• Franklin D. Roosevelt
• George V

• Jean Casimir-Perier : Fransa Cumhurbaşkanı (1847 yılında Şanzelizedeki apartmanda doğmuştur)
• Thomas Jefferson : ABD'nin 3. Başkanı
• Morny Dükü : III. Napolyonun üvey kardeşidir
• Émile de Girardin ve eşi Delphine Gay : gazeteci, reklamcı ve siyasetçi.
• Delphine Gay : yazar, Émile de Girardinin eşi
• Julie-Victoire Daubié : gazeteci.
• Sarah Bernhardt : Ünlü tiyatro sanatçısı.
• Raymond Poincaré : Fransa Cumhurbaşkanı.
• Uzès Dükü : 1897 yılında Fransa'nın ilk kadın araba sürücüsü ve heykel sanatçısı.
• Henry de La Vaulx

Wikimedia Commons'ta Şanzelize Caddesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Şanzelize Bölgesi'nin 90'lı yıllardaki fotoğrafları 1 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Google Maps'tan Satellite görüntüsü

48°52′11″K 2°18′27″D / 48.86972°K 2.30750°D / 48.86972; 2.30750