İçeriğe atla

Şanghay İşbirliği Örgütü

Şanghay İşbirliği Örgütü
上海合作组织
Шанхайская организация сотрудничества
(SCO / ShOS)
Kuruluş15 Haziran 2001
TürKarşılıklı-güvenlik örgütü
Yasal statüAnlaşmalı
MerkezPekin, Çin
Üyeler
9 Üye
3 Gözlemci
6 Diyalog Ortağı
3 Destekçi
Resmî dillerÇince ve Rusça
Genel SekreterZhang Ming
Genel Sekreter YardımcılarıMihail Alekseyeviç Konarovskiy
Enver Cemaleddinoviç Nasirov
Juyin Hong
Perviz Devlethocayeviç Dodov
Resmî sitesectsco.org

Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) (İngilizce: Shanghai Cooperation Organisation, SCO) veya bilinen adlarıyla Şanghay Beşlisi ve Şanghay Paktı, Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan'ın 1996 yılında oluşturdukları uluslararası bir örgüt. 2001 yılında Özbekistan'ın katılımıyla üye sayısını altıya çıkarttı. 9 Haziran 2017'de Astana'da gerçekleştiren zirvede Hindistan ve Pakistan'ın örgüte katılması ile üye sayısı sekize çıktı. Gözlemci statüsünde olan İran'ın 17 Eylül 2021'de Şanghay İşbirliği Örgütüne tam üye olarak kabul edilmesi ile üye sayısı dokuza çıktı.

Tarihçe

Çin'in Girişimleri

Şanghay İşbirliği Örgütü'nün (ŞİÖ) ortaya çıkmasının ardında, Çin Halk Cumhuriyeti'nin (ÇHC) girişimleri önemli rol oynamıştır. 1990'lı yılların başında Çin'in bölgeye olan ilgisinin ardındaki faktörler şunlardır:[1]

  • Sınır güvenliği: ÇHC sınır anlaşmazlıkları konusunda Sovyetler Birliği ile 1989 yılında görüşmelere başlamıştır. Sovyetler'in dağılması üzerine sınır bölgelerinde istikrarı sağlama amacıyla Orta Asya'da yeni kurulan cumhuriyetler ile diyaloglara devam edilmiştir.
  • Batı bölgelerinin gelişimi: Deng Xiaoping'in belirlediği reform ve dışa açılma ilkeleri doğrultusunda 1978'ten itibaren ülkenin doğu sahillerinde görülür bir gelişme kaydedilmesine rağmen, Sincan Uygur Özerk Bölgesi, İç Moğolistan, Tibet Özerk Bölgesi gibi batı bölgelerinde kayda değer bir gelişme elde edilememiştir. ÇHC Orta Asya ve Rusya ile karayolu, demiryolu bağlarını kurarak bölge ticaretini ve batı bölgelerinde ekonomik gelişiminin önünü açma çabasına girmiştir. Daha sonra 2000 yılında Devlet Konseyi tarafından resmen onaylanan Batı açılım projesi (西部大开发; pinyin: Xībù Dàkāifā) de bu doğrultuda hazırlanmıştır.
  • Büyüyen enerji ihtiyacı: Ekonominin hızla büyümesi ÇHC'nin petrole olan bağımlılığını artırmış; 1993 itibarıyla Çin petrol ithal eden ülke konumuna gelmiştir. Basra Körfezi bölgesine bağımlılığı azaltmak amacıyla arayışlara giren ÇHC, özellikle Rusya ve Kazakistan ile petrol boru hattı konusunda bir dizi anlaşmaya imza atmıştır.
  • Soğuk Savaş sonrası stratejik ortam: Soğuk savaşın ardından ABD'nin tek süper güç olarak sahneye çıkması üzerine ÇHC denge unsuru olarak stratejik ortaklık arayışlarına girişmiştir. 1992'de "iyi komşuluk" politikasıyla başlayan diyalog, Nisan 1996'da ilk Şanghay görüşmelerinde "Rus-Çin stratejik ortaklığının" ilanıyla gelişmiştir. 1997'de Jiang Zemin'in Moskova ziyareti sırasında ortak bir bildiri yayınlayan iki ülke liderleri, "dünyada çok kutupluluğun desteklenmesi" amacını taşıdıklarını belirtmişlerdir.[2]

Birliğin oluşumu ve gelişim

2018 Şanghay toplantısı

26 Nisan 1996'da Şanghay'da toplanan beş ülkenin Sınır Bölgelerinde Askeri Güvenin Derinleştirilmesi Anlaşmasını imzalamasıyla Şanghay Beşlisi kurulmuş oldu.

Bundan sonra Şanghay Beşlisi yıllık görüşmeleri sırasıyla 1998'de Almatı'da, 1999'da Bişkek'te, 2000'de ise Duşanbe'de yapıldı.

2001 yılında ise görüşmeler ŞİÖ’nün kuruluşu ile sonuçlandı. Beş devlet ile başlayan örgütün tam üye sayısı sonra altıya ulaştı: Rusya, Çin, Kazakistan, Tacikistan, Kırgızistan, Özbekistan.

Haziran 2001'de üye devletler Sankt-Peterburg Zirvesinde örgütün amaç, prensip, yapı ve işleyişini belirleyen ŞİÖ Beyannamesini imzaladı. Ayrıca zirvede bir "anti-terör ajansı"nın kurulmasını öngören bir anlaşma daha imzalandı.[3]

ABD karşıtı ilk ciddi adım, 2005’te atılmıştır. ŞİÖ zirve toplantısında, ABD’ye Orta Asya’daki askeri varlığına son verme çağrısı yapılmıştır. Bunun üzerine, Özbekistan’daki ABD askerleri ülkeyi terk etmişlerdir.

Ağustos 2007'de ŞİÖ'ye üye altı ülke, Rusya'nın Ural Dağları'nda 'Barış Misyonu 2007' adıyla ortak bir askeri tatbikat gerçekleştirdi.

Türkiye 2012'de, Şangay İşbirliği Örgütüne (ŞİÖ) Diyalog ortağı olarak katıldı. Katılım sonrası kararı değerlendiren Çin'deki akademisyenler ve Rus analistler bu kararın hem ŞİÖ hem de Türkiye açısından bir devrim niteliğinde olduğunu belirttiler.[4]

Amacı

Dünya petrol üretim ve kullanım pazarının yarısından fazlasını elinde bulunduran ve Afganistan, Belarus, Moğolistan'ın gözlemci olarak bulunduğu örgüt, ABD'ye karşı etkili bir kutup oluşturmaktadır. Dönemin Rusya Devlet Başkanı Putin, Şanghay İşbirliği Örgütü'nün Ağustos 2007 Bişkek Zirvesi’nde “Tek kutuplu dünya kabul edilemez.” diyerek bir anlamda birliğin misyonunu da belirtmiştir.

  • 2007 Bişkek Zirvesi’nde, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in “Tek kutuplu dünya kabul edilemez.” açıklaması, örgütün misyonunu özetlemektedir aslında. Çıkış noktasına baktığımızda, üye ülkelerin sınır bölgelerinde askeri güveni sağlamak gibi görünse de, birincil amaç ABD suretinde batıya karşı alternatif ve etkili blok oluşturmak, ikincil amaç ise dünya nüfusunun 1/4′ünün yaşadığı coğrafyada, en büyük güvenlik tehditleri olarak deklare ettikleri terör, ayrılıkçılık ve aşırıcılıkla mücadele adı altında bu coğrafyada yaşayan halk ve uygarlıkları dizginlemektir.[5]

Etkinlikleri

Güvenlikte İşbirliği

ŞİÖ öncelikli olarak üye ülkelerin Orta Asya güvenliği ile ilgili sorunlarına eğilme amacını taşımaktadır; başlıca tehditler olarak terörizm, ayrılıkçılık ve aşırılıkçılığı gösterir. Taşkent'te yapılan ŞİÖ 16-17 Haziran 2004 zirvesinde, Bölgesel Antiterörizm Yapısı (RATS) kuruldu. 21 Nisan 2006'da, ŞİÖ antiterörizm kapsamı altında uluslararası uyuşturucu suçlarıyla mücadele etme planını açıkladı.[6]

ŞİÖ genel sekreteri Grigory Logninov Nisan 2006'da ŞİÖ'nün askeri bir blok olma niyetinin bulunmadığını açıkladı; bununla birlikte "terör, aşırılıkçılık, ayrılıkçılık" tehdidinin artışının kapsamlı bir askeri müdahaleyi zorunlu kıldığını da belirtti.[7]

ŞİÖ birkaç defa ortak askeri tatbikat düzenlemiştir. İlki 2003 yılında tatbikatın ilk aşaması Kazakistan'da, ikinci aşaması ise Çin'de gerçekleştirildi.[8]

Daha büyük kapsamlı olan Çin-Rus ortak Peace Mission 2005 tatbikatı ise, 19 Ağustos 2005'te ŞİÖ çerçevesi dışında düzenlendi.[9] Tatbikatların başarıyla tamamlanmasının ardından Rus yetkililer bu tür tatbikatlara gelecekte Hindistan'ın da katılacağı ve ŞİÖ'nün askeri bir nitelik kazanacağını dile getirmeye başlamıştır.

2006 ŞİÖ savunma bakanları toplantısında belirlendiği üzere, 2007'de Rusya'nın Ural Dağları yakınlarındaki Çelyabinsk bölgesinde ortak askeri tatbikat düzenlenmiştir. Ekim 2007'de Tacikistan başkenti Duşanbe'de güvenlik, suç ve uyuşturucu trafiği konularında kapsamlı iş birliğine gidilmesi amacıyla ŞİÖ ile Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü arasında bir anlaşma imzalanmıştır.[10]

Ekonomik İşbirliği

ŞİÖ'ne devletler 2003 yılında ekonomik iş birliğini genişletme amacıyla bir çerçeve anlaşması imzalamıştır. Aynı toplantıda Çin başbakanı Wen Jiabao, bölgede ticaretin geliştirilmesi için bir an önce tedbirlerin alınmasıyla birlikte, ŞİÖ'de uzun vadede bir serbest ticaret bölgesi oluşturulması hedeflenmesini önerdi. Ardından bir yıl sonra 23 Eylül 2004'te 100 maddelik bir plan imzalanmıştır.[11]

25 Ekim 2005, ŞİÖ Moskova zirvesinde, ŞİÖ'nün ortak enerji projelerine öncelik tanıyacağı açıklanmış, özellikle de petrol ve gaz sektörüyle ve su kaynaklarının ortak kullanımı üzerinde durulacağı belirtilmiştir. Ortak projelerin finansmanı için bir ŞİÖ Interbank'ının kurulması kabul edilmiştir. ŞİÖ İnterbank kurumunun ilk toplantısı Şubat 2006'da Pekin'de yapıldı.[12][13] 30 Kasım 2006'da, Almatı'da düzenlenen ŞİÖ konferansında Rus Dışişleri bakanı ŞİÖ'nün bir "Enerji Kulübü" kurulması konusunda planlar yaptığını belirtmiştir.[14] Bu kulüp ihtiyacı Kasım 2007 ŞİÖ zirvesinde yinelenmiş, ancak diğer üyeler tarafından pek ilgi görmemiştir.[15]

Kültürel İşbirliği

Kültürel iş birliği de ŞİÖ çerçevesine dahil edilmiştir. 12 Nisan 2002'de Pekin'de ŞİÖ kültür bakanları buluşması düzenlenmiş, sürekli kültürel iş birliği konusunda ortak bildiri imzalanmıştır. Kültür bakanlarının üçüncü buluşması 27-28 Nisan 2006'da Taşkent'te düzenlenmiştir.[16][17] İlk defa 2005 Astana zirvesi sırasında bir ŞİÖ Sanat Festivali ve bir sergi düzenlenmiştir. Kazakistan aynı zamanda 2008 yılında bir halk dansları festivali düzenlenmesini önermiştir.[18]

Örgüt Yapısı

Güvenlik, ekonomi ve kültür alanlarında iş birliği öngören Şanghay İşbirliği Örgütü’nde 7 ana organ faaliyet göstermekte ve örgütün işleyişini sağlamaktadır. Bunlar;

Devlet Başkanları Konseyi,Hükûmet Başkanları Konseyi,Dışişleri Bakanları Konseyi,Ulusal Koordinatörler Konseyi,Temsilcilikler Konseyi,Sekretarya,Bölgesel Anti-Terör Ajansı olarak sıralanabilir.

Organizasyonun en üstünde yer alan Devlet Başkanları Konseyi yılda bir kez toplanan ve devlet başkanlarının katıldığı en üst düzeyli ve nihai karar mekanizmasıdır. Diğer konseyler önceden istişare ettikleri önemli meseleleri karara bağlanması için Devlet Başkanları Konseyi’ne havale etmektedirler.[19]

Kaynakça

  1. ^ Mark Burles, Chinese Policy Toward Russia and the Central Asian Republics, Rand Corporation, 1999, sayfa 5.
  2. ^ Burles, a.g.e, s. 34
  3. ^ Ahmet İnsel, Rusya'dan Çin'e bir örgüt, Radikal2, 12/08/2007 http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=r2&haberno=7341 17 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2022. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2013. 
  6. ^ SCO to intensify fight against cross-border drug crimes 15 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Xinhua.net
  7. ^ SCO gets ready for joint military exercise 11 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. World Student Press Agency
  8. ^ SCO to stage joint anti-terror military exercise in 2007 17 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Xinhua.net
  9. ^ Enrico Fels, Assessing Eurasia's Powerhouse. An Inquiry into the Nature of the Shanghai Cooperation Organisation, Winkler Verlag: Bochum, 2009, sayfa 73.
  10. ^ Security alliances led by Russia, China link up 11 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Daily Times
  11. ^ Joint Communique of the Council of the Governmental Heads (Prime Ministers) of Shanghai Cooperation Organization Member States 30 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. University of Hawaii
  12. ^ Shanghai Cooperation Organization Eyes Economic, Security Cooperation 1 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Jamestown Vakfı
  13. ^ SCO Ministers of Foreign Economic Activity and Trade to meet in Tashkent 15 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. National Bank of Uzbekistan
  14. ^ Russia's Foreign Ministry develops concept of SCO energy club 7 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gazeta.kz
  15. ^ Russia Urges Formation of Central Asian Energy Club 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Eurasianet
  16. ^ Culture Ministers of SCO Member States Meet in Beijing 26 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. People's Daily
  17. ^ SCO Culture Ministers to Meet in Tashkent 18 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gazeta.kz
  18. ^ Kazakhstan Backs Promotion of SCO Cultural Ties 26 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Embassy of Kazakhstan in India
  19. ^ Yüksel, Okan. "Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ)". Politik Akademi. 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2013. 

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">OECD</span> Uluslarası bir ekonomi örgütü

Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü bazen de İktisadi İş Birliği ve Gelişme Teşkilatı uluslararası bir ekonomi örgütüdür.

<span class="mw-page-title-main">Karadeniz Ekonomik İşbirliği</span> uluslararası bir kuruluş

Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİÖ), 25 Haziran 1992 tarihinde İstanbul'da düzenlenen zirvede imzalanan anlaşma ile kurulan ve Karadeniz havzasındaki ülkelerin ekonomik iş birliğini amaçlayan uluslararası kuruluştur.

<span class="mw-page-title-main">Şanghay</span> Çin Halk Cumhuriyetinde bir şehir

Şanghay (Çince: 上海; Hanyu Pinyin: Shànghǎi; Putonghua telaffuzu:

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi</span> BMnin uluslararası güvenliği sağlamakla görevli altı ana organından biri

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), Birleşmiş Milletler'in üye ülkeler arasında güvenlik ve barışı korumakla yükümlü en güçlü organı. Birleşmiş Milletler'in diğer organları sadece tavsiye kararı alabilirken, Uluslararası Adalet Divanı ile birlikte bağlayıcı karar alma yetkisine sahip iki Birleşmiş Milletler organından biridir. Bu bağlayıcılık, üye ülkelerin tamamına yakını tarafından imzalanmış olan Birleşmiş Milletler Antlaşması'nda açık bir şekilde belirtilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi</span> Basra Körfezine kıyısı bulunan altı Arap ülkesinin oluşturduğu ülkeler topluluğu

Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi, kısaca Körfez İşbirliği Konseyi resmi adı ile Arapça: مجلس التعاون لدول الخليج العربیه, Basra Körfezi'ne kıyısı bulunan altı Arap ülkesinin ekonomik, siyasal ve sosyal hedefler ile bir araya gelmesiyle oluşturduğu bir ülkeler topluluğudur.

<span class="mw-page-title-main">Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği</span> Asya-Pasifik ülkeleri ekonomik forumu

Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği ya da APEC Büyük Okyanus kıyısındaki 21 ülkenin katıldığı, dünya ekonomisinin %60'ını temsil eden ve bölgesel ekonomik, iş birliği, ticaret ve yatırım konularının paylaşıldığı uluslararası bir örgüttür. Üye ülkelerin bakanlarının yıllık toplantıları da dahil olmak üzere örgütün tüm eylemleri APEC Sekreterliği tarafından yürütülür.

<span class="mw-page-title-main">Asya İşbirliği Diyaloğu</span> Hükûmetlerarası kuruluş

Asya Birliği ya da Asya Dayanışma Birliği, Asya ülkeleri arasında iş birliği sağlamak ve ASEAN, SAARC ve Körfez İşbirliği Konseyi gibi ayrı bölgesel örgütlerin entegrasyonuna yardımcı olmak amacıyla 2002 yılında kurulan uluslararası örgüttür.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Türkiye ilişkileri</span>

Çin-Türkiye ilişkileri, Çin ile Türkiye arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ilişkileri içerir. Çin Komünist Partisi'nin Çin İç Savaşı'nı kazanması ve Çin Halk Cumhuriyeti devletinin 1 Ekim 1949 tarihinde kurulmasından sonra bile Türkiye, İç Savaş'ı kaybetmenin sonucu olarak Tayvan adasına çekilmeye zorunda kalmış Çin Cumhuriyeti devletini "Çin" ülkesinin tek meşru temsilcisi olarak tanımaya devam etti, ancak 4 Ağustos 1971 tarihinde Türkiye, Çin Halk Cumhuriyeti'yle diplomatik ilişkiler kurup "Tek Çin politikası"na uyarınca Çin Cumhuriyeti'yle olan resmî ilişkilerini askıya aldı ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin Tayvan dahil tüm Çin toprakları üzerindeki egemenliğini tanıdı. Buna rağmen, Türkiye, Çin Cumhuriyeti'yle (Tayvan) yine gayrıresmî, hükümet dışı seviyede ilişkiler sürdürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türk Devletleri Teşkilatı</span> uluslararası Türk birliği

Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) veya eski adıyla Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye'nin üye; Macaristan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Türkmenistan'ın gözlemci statüsünde yer aldığı Türk devletlerinden oluşan bir uluslararası kuruluştur. Genel amacı, Türk dilleri konuşan devletler arasında kapsamlı iş birliğini teşvik etmek olan bir hükûmetlerarası kuruluştur.

<span class="mw-page-title-main">Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü</span> Bağımsız Devletler Topluluğu tarafından kurulan askerî ittifak

| resim2 = [[Dosya:{|frameless]] Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ), 7 Ekim 2002 tarihinde altı Bağımsız Devletler Topluluğu ülkesi tarafından kurulan hükûmetlerarası askerî ittifaktır.

İstanbul İş Birliği Girişimi NATO'nun ittifakı büyütmek ve Ortadoğu'daki diğer ülkelerle diyaloğunu artırmak için 2004 yılından itibaren birliğin nüfusu en çok Müslümanlardan oluşan tek ülkesi Türkiye'nin İstanbul şehrinde düzenlenmesi kararlaşıtırılan zirve.

<span class="mw-page-title-main">2004 İstanbul zirvesi</span> 20. NATO zirvesi

2004 NATO İstanbul zirvesi, 28-29 Haziran 2004 tarihleri arasında Türkiye'nin İstanbul şehrinde düzenlendi. NATO'nun Devlet ve Hükûmet Başkanları'nın güvenlik konuları hakkında resmi kararlar aldığı 17. NATO zirvesi olarak kabul edilir. Genel olarak, zirve, Soğuk Savaş döneminde Sovyet saldırganlığına karşı bir ittifaktan, 21. yüzyılın yeni ve bölge dışı güvenlik tehditlerine karşı bir koalisyona dönüşü uman 2002 Prag zirvesinde başlayan dönüşüm sürecinin bir devamı olarak görülmektedir. Zirve dört toplantıdan oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Çin Normal Üniversitesi</span>

,

<span class="mw-page-title-main">Çin Halk Cumhuriyeti tarihi</span>

Çin Halk Cumhuriyeti tarihi, 1 Ekim 1949 tarihinde Çin İç Savaşı'nın Çin Komünist Partisi tarafından kazanılmasının ardından Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunun ilan edilmesiyle itibaren başlamaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti birkaç on yıl boyunca "Çin" ile eşanlamlıydı, ancak Çin Cumhuriyeti'ni ve öncesinde binlerce yıllık imparatorluk hanedanlıkları tarafından yönetilen Çin anakarasını yöneten son siyasi varlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Çin Yüzyılı</span>

Amerikan Yüzyılı'nın 20. yüzyıla ve "Pax Britannica"'nın 19. yüzyıla değinmesine benzer şekilde "Çin Yüzyılı" terimi, 21. yüzyıl jeopolitiğin Çin tarafından hakim olacağını ileri süren bir ihtira. Bu terim, özellikle Çin ekonomisinin Amerika Birleşik Devletleri ekonomisini geçip dünyanın en büyük ulusal ekonomisini oluşturacağı iddiasına ilişkin kullanılır. BM Dünya Bankası'na göre Çin, son iki binyılın büyük kısmı boyunca bu statüyü zaten tutmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Pakistan ilişkileri</span>

Çin-Pakistan ilişkileri, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ile Pakistan İslam Cumhuriyeti arasındaki tarihi ve mevcut ilişkileri kapsar. 1951 yılında Pakistan'ın Çin Cumhuriyeti (Tayvan)'ni tanımaya son verip ÇHC'ni resmen tanıyan ilk ülkelerden biri oldu ve her iki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler aynı senede kuruldu. Bu zamandan beri her iki ülke, pek yakın ve destekleyici bir özel ilişkinin muhafaza edilmesine büyük önem vermektedir. İki ülke düzenli olarak üst düzey ziyaretlerde bulunarak çeşitli anlaşmalar yapmıştır. ÇHC, Pakistan'a ekonomik, askeri ve teknik yardım sağlamıştır ve iki ülke birbirini yakın stratejik müttefik olarak algılamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Comac</span>

Çin Ticari Uçak Şirketi (Comac) 11 Mayıs 2008 tarihinde Çin'in Airbus ve Boeing firmalarına olan bağımlılıklarını azaltmak amacıyla Şanghay'da kurulmuş devlete ait hava araçları üreticisidir. şirketin merkezi Şangay, Pudong'dadır. Comac; 150'den fazla yolcu kapasitesine sahip büyük yolcu uçaklarının tasarımcısıdır.

China Cargo Airlines, merkezi Çin Halk Cumhuriyeti, Şangay'daki Hongqiao Uluslararası Havaalanı'nda bulunan bir kargo havayolu şirketidir. Çin'in sadece kargo hizmeti veren ilk havayolu şirketidir; China Eastern Airlines rotalarını kullanarak özel nakliye hizmetleri sunmaktadır. Şanghay Hongqiao Uluslararası Havaalanı'nda merkezi, Şanghay Pudong Uluslararası Havaalanı'nda ise bir üssü bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Tacikistan ilişkileri</span>

Çin Halk Cumhuriyeti ile Tacikistan Cumhuriyeti, birbiriyle ikili ve çok yönlü işbirlikleri ile karakterize edilen dostane ilişkiler sürdürmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.