Şalvar

Şalvar, genellikle ağı çok bol olan, bele bir uçkurla bağlanan geniş bir tür pantolondur. Özellikle Adana'dan başlayıp Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ne kadar olan bölgede sıkça giyilen yöresel giysi türüdür. Şalvar bol olduğundan bağ bahçe ve tarlada çalışanlar için uygundur. Bu özelliği nedeniyle şalvarı hâlâ kırsal alanda tarım ve hayvancılık yapan insanlar kullanmaktadır.

Şalvar, Güney Asya'da en çok şalvar kamiz adıyla bilinmekte, ayrıca salvar kamiz olarak da söylenmekte olup Güney Asya, Orta Asya'da özellikle Pakistan ve Afganistan'da hem erkekler hem de kadınlar tarafından geleneksel olarak giyilen bir giysi biçimidir. Kamiz, şalvarla birlikte giyilerek bir takım oluşturulan gömlek türü üst giyimidir. Hindistan'da daha çok kadınlar tarafından giyilmektedir. Bangladeş kadınları tarafından da giyilir. Ayak kısmı üstlerden geniş olup diz kapağında daralmaktadır. Şalvarlar bol pijamalar olup pantolon benzeridir. Kamiz, uzun veya bol tişört biçimli; şalvarı tamamlayan üst giysiye denir ve genellikle batı tipi yakalı olmakla birlikte kadınlarda gevşek yakasız veya mandarin yakalı biçimlerde kullanılmaktadır.^[1]

Şalvar sözcüğü Farsça dilinde pantolon için kullanılan 'shælva:r'dan gelmektedir.^[2] Şalvar bel kısmında büzülerek toplanır ve elastik bir kuşak veya uçkur adı verilen bir büzme ipi ile bağlanır; geniş, aşağıya doğru dökümlü veya daha dar olabilir.

Kamiz genellikle düz ve yassı olarak kesilir; eski kamizlerin kesimleri aşağıdaki 1870 tarihli görsellerde olduğu gibidir. Güncel kamizin kolları daha çok Avrupa esinli düzenlenmektedir. Terzinin tarzı ve hüneri bütün bir kesim içinde değil ancak boyun ve nakış işlemelerinde görülebilir. Bayanların giydikleri kamizlerin güncel biçimleri geleneksel olan biçimlerden daha az mütevazı yapıdadır. Kamiz kumaşı derin bir boyun etrafı bırakılarak ayarlanabilir, yarı saydam kumaşlardan dikilebilir veya bilekçe kollu veya kolsuz tasarımları olabilir. Kamiz bel hattından veya uyluk bölgesine kadar bölünük olabilir ve giyilen şalvarın kalça bölümünü kapatacak kadar uzunlukta da olabilir. Bir kadın yarı şeffaf bir kamiz giydiğinde bunun için choli veya kırpılmış bir camisole'yi iç giyim olarak kullanır.

Kadınlar şalvar kamiz giydiklerinde genellikle dupatta adı verilen uzun bir şalı baş veya boyunlarının etrafına yerleştirirler. Müslümanlar için dupatta çadur ve burkaya göre daha az zorlayıcı bir alternatiftir. Sih ve özellikle Kuzey Hindistan'dan olan Hindu kadınları için şalvar kamiz daha popüler bir giyimdir. Başlarını bir Gurdvara, tapınak veya yaşlıların yanında kapatmaları gerektiğinde dupatta bunun için kullanışlıdır. Dupatta diğer kadınlar için ise bir omuzun üzerinden bırakılan veya göğsün ve her iki omuzun etrafından dolanan bir şık giyim aksesuarından ibarettir.

Şalvar kamiz İngiltere ve Kanada'da bazen "puncabi takımı" olarak bilinir.^[3][4] İngiltere'de özellikle son yirmi yıldır Güney Asya ve Pencap'tan gelen kadınların kullandığı bu giysi yeniden biçimlendirilerek gündelik bir giyim hatta çekici bir moda giysisi olarak kullanılmaya başlamıştır.^[5] Güney ve Orta Asya'da Şalvar, Kabul adı verilen sandaletlerle birlikte giyilmektedir.

Hindistan'da, bu giysi orijinal olarak Kuzey bölgesine atfedilir. Ancak sariye göre daha mütevazı, kullanışlı ve her beden yapısına kolayca uyum sağlayan yapısıyla bütün bir ülke içinde popüler bir giyim olmaya başlamıştır. Çeşitli kumaş, renk ve nakış ve tasarım biçimleriyle şalvar kamiz resmi, gündelik, özel günlük veya sade bir tarzda imal edilebilmekte ve her türlü iklimde giyilebilmektedir.

Hindistan'da 'salvar' olarak kullanılan terim ile Sindhi suthan'ı, Pencabi suthan'ı, dogri pacama ve Keşmir suthan'ı gibi ayrı versiyonları kastedilmektedir. Salvar kamiz terimi aynı zamanda Keşmir feran/şalvar gereçlerini ifade eden bir terimdir.

Pantolon ya da salvar; Pencapça: ਸਲਵਾਰ ਕਮੀਜ salvar, Gucaratça શલવાર કમીઝ salvaar ya da shalvaar, Hintçe'de शलवार क़मीज़ salvaar ya da shalvar ve Urduca: شلوار قمیض şalvar kamiz olarak bilinmektedir. Farsça شلوار şalvar biçiminde söylenmekte olup 'pantolon' anlamına gelmektedir.

Şalvarın üzerinde tişört benzeri bir kıyafet olarak kombine edilmek üzere giyilen üstlük giysiyi ifade eden 'kamiz' Orta Çağ Latince camisa sözcüğünden gelmektedir. Arapçadaki 'kamis' sözcüğünün kökeni bakımından iki temel hipotez bulunmaktadır:

1. Arapça 'kamis' Latincedeki camisia (gömlek) sözcüğünden elde edilmiş bir biçimdir ki bu sözcük ön Hint Avrupa dillerindeki 'kem' (pelerin/palto) sözcüğünden dönüşmüştür.^[6]
2. İkincisi; Orta Çağ Latincesindeki 'camisia', Helenistik Yunan dilindeki 'kamision' sözcüğünden alınmış ve sözcük aslında merkezi semitik dillerdeki kökü olan 'kms'den bu dile geçmiştir, ugaritic dilinde 'kms' olarak gösterilir. ('giysi'. Bu sözcük Arapça gibi bir başka semitik dil olan İbranice dilindeki 'kms' fiili ile bağlantılıdır. ('kavramak/sıkıca tutmak' ya da 'birinin elini sıkıca tutmak')^[7]

Kamiz biçiminde kesilen giysiler birçok kültürde bilinmektedir; Royal Ontario Müzesinden Dorothy Burnham'a göre 'dikişsiz gömlek'; çözgü-ağırlıklı dokuma tezgâhında tek parça olarak dokunurdu, Antik Roma dönemindeki bez dokumalarının yapıldığı dikey dokuma tezgâhları ile değiştirildi. 10. yüzyılda Mısır'dan elde edilen pamuk dokuma gömlekler geleneksel kamize veya günümüz Mısır'ındaki jellabah'a veya celebiye (galabia)'ye daha benzer biçimde kesilirdi.^[8]

Hindistan, Pencapça dilindeki söyleniş biçimlerinde sözcük 's' harfiyle başlar. Urduca, Lahnda dili, Farsça, Peştuca ve Türkçe dillerinde ise 'ş' sesiyle başlar. İngilizcede iki söyleniş biçimi de yaygın olarak kullanılmakla birlikte şalvar biçiminde söylenimi Kanada ve İngiltere'de daha yaygındır ve bu biçim Oxford İngilizce Sözlüğünde tercih edilen kullanımıdır. 'Salvar' biçiminde söylenimi en çok Hindistan'da yaygındır. Kamiz sözcüğü sıkılıkla k'den sonra getirilen bir h harfi ile birlikte 'khameez' olarak da kullanılır.

Pencabi 'salvar' takımı Pencap bölgesinde geliştirilmiştir,^[9] ardından bütün alt kıtada ve hatta çevrsesinde popüler hale gelmiştir.

Pencabi adı verilen şalvar takımı Hindistan ve Pakistan'da kullanılmaktadır. jhagga adı verilen kamiz ve şalvar kadınlar tarafından giyilmektedir. Jhagga, dikdörgen biçiminde kesimli iki parçanın yanlarında uzunca bir yırtmaç bırakılarak dikilmesiyle yapılır ve tunik biçimlidir. Şalvar, pijama veya pantolon biçimlidir. Üst kısımda geniş ve dizlerde pauchay adı verilen malzemeyle gerginleştirilmiştir.

Pencabi şalvar takımının geliştirilmesinden önce Pencap kadınları geleneksel olarak Pencabi Ghagra ve choli/kurti/kamiz adı verilen giysiyi kullanmaktaydılar.^[10][11]

Şalvar, değişik bölgelerde giyilen bir tür alt giyimine verilen cins isimdir. Şalvarın en erken modelleri Orta Asya'da Türkler arasında kullanılıyordu ve Afganistan, Hindistan, İran, bazı Arap ülkeleri, Türkiye ve Türklerin imparatorluk kurdukları bölgelerde yaygınlaştı.^[12] Osmanlı İmparatorluğu döneminde şalvar kullanımı bütün imparatorluk bölgelerinde yaygınlaştı.

Hindistan'da şalvarın biçimlerine Sind suthanı, dogri pacama ve Keşmir suthan'ı adları verilmektedir. Şalvar kamizin Keşmir feran/salvar terimlerini içermektedir.

Orta Asya Türklerinde şalvar bir tunikle kombine olarak giyilir. Hindistan'da üst giysisi olarak giyilen kamize jhagga adı verilir. Gazneli Türkleri döneminde Afganistan ve Hindistan'ın kuzey bölgelerinde özellikle de Pencap'ta şalvar giyimi yaygınlaşmıştır. Ukrayna'da geleneksel erkek giyimi Kozhukh, Kontusz, Zupan ve Şarovary (şalvar) şalvar/tunik kombinasyon biçimleri olarak giyilmektedir.

Sind'de geleneksel kadın giysisi olarak lehnga choli; Keşmir kadınları tarafından diz kapaklarına kadar dökülen pheran kullanılmakta idi. Jammu'daki kadınlar yine diz kapaklarına kadar dökümlü peşvac kullanmaktaydı.^[13]

Hindistan, Jammu'da yaşayanlar geleneksel giyimlerini peshvajdan uzun bir kadın ve erkek üst giysisi olan kurta ve dogri pacama olarak değiştirdiler.^[14]

Keşmir'de phiran suthan ile birlikte kombine edilir ve diz kapağı altına kadar uzunlukta olanı da kullanılır.

Pakistan, Sind'de geleneksel lengha choli adı verilen giysi cholo, paro ve suthan ile birlikte kullanılmaktadır.^[15][16] Sind'de şalvar kamiz de giyilmektedir.

Afganistan'da, geleneksel erkek giysisi olan khet partug kullanılmaktadır. Khet, cüppeye benzer. Partoog ise şalvarın Afganistan'daki çok sayılı pli'si bulunan bir biçimidir. Bununla birlikte şalvar kamizin peran tomban veya pathani takımı olarak bilinen değişik türleri de bulunmaktadır.^[17] Şalvar Kamiz, khet partuga alternatif olarak giyilmekte ve 1990'lardan bu yana oldukça tutulmaktadır.^[18]

Bangladeş geleneksel erkek giysisine lungi ve kurta adı verilmekte kimi zaman Pencabi de denilmektedir. Erkekler şalvar kamizden geldiği belirtilen Fencabi veya kabuli de giyerler. Bangladeş'te geleneksel kadın giysisine sari adı verilmektedir. Kadınlar tarafından şalvar kamiz de giyilen kıyafetlerdendir.

Hindistan ve Pakistan'da müslümanlar geleneksel olarak giydikleri şalvarı, aynı zamanda bir Moğol devleti olan Babür'de üst giyimi olarak kullanılmış bulunan jamma ile kombine ederler. Bunun yanı sıra Hindistan ve Pakistan'da diğer farklı topluluklar tarafından da salvar takımı adı verilen giysi kullanılmaktadır.

• Bachu, Parminder (2004), Dangerous Designs: Asian Women Fashion the Diaspora Economies, London: Routledge. Pp. xii, 196, ISBN 0415072212, 31 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 30 Kasım 2013 
• Breidenbach, Joana; Pál, Nyíri; Zcaronupanov, Ines (2004), "Fashionable Books", Identities: Global Studies in Power and Culture, 11 (4), ss. 619-628 
• Walton-Roberts, Margaret; Pratt, Geraldine (2005), "Mobile Modernities: One South Asian Family Negotiates Immigration, Gender and Class in Canada", Gender, Place and Culture, 12 (2), ss. 173-195 .

Wikimedia Commons'ta Şalvar ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Fatma Cinnah Şalvar Kamiz Giyiyor 18 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Pakistan Kültür Bakanlığı, Pakistan Ulusal Giyimi.
• Himal: The Salwar Revolution
• Hindu Gazetesi: Şalvarın yaygınlaşması (İngilizce) 10 Aralık 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.