Şah&Sultan
| Yazar | İskender Pala |
|---|---|
| Ülke |  Türkiye |
| Dil | Türkçe |
| Konular | Tarih, dram |
| Tür | Tarihî roman |
| Yayım | Ekim 2010 |
| Yayımcı | Kapı Yayınları |
| Medya türü | Basılı |
| Sayfa | 390 |
Şah ve Sultan, İskender Pala tarafından 2010'da yazılmış tarihî bir romandır. Yayımlanmasının hemen ardından çok satanlar listesine girmiş ve 2010 yılının en çok satan kitabı olmuştur.[1] Kitapta, Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim ile Safevî hükümdarı Şah İsmail arasındaki ikili rekabete ve Sünni-Şii meselesine değinilmiştir.
Konusu
Yavuz Sultan Selim ile Şah İsmail arasındaki meşhur rekabet, kitapta çift taraflı olarak anlatılmıştır. Sünni ve Şii çatışmasının o dönemdeki izleri üzerine roman şekillenmiştir.
Özeti
Kitap, Kamber adındaki küçük bir çocuğu anlatarak başlamaktadır. Kamber, Babaydar adlı ihtiyar birisinin yanında kalmaktadır. Babaydar ona hem annelik, hem de babalık yapmıştır. Kamber her zaman kendi öz anne ve babasını merak etmiş, fakat Babaydar'a bir türlü soramamıştır. Babaydar bir gün çocuğu karşısına oturtup ilk kez ona nasihatler verir. Babaydar, Kamber'e Babacım diye hitap etmektedir. Babaydar, Safevî hükümdarı olan Şah İsmail'in çok iyi birisi olduğunu ve Kızılbaşlık'ı ona anlatır.
Bir gece Kamber, bir grup Kızılbaş tarafından kaçırılır ve Safevî sarayına götürülür. Orada Aka Hasan denilen birisiyle arkadaş olur. Onu neden kaçırdıklarını anlayamaz. Aka Hasan, babası gibi ona hep hikâyeler anlatır, onunla ilgilenir. Kamber gittiği sarayda Şah'ın gerçekten adaletli ve iyi biri olmadığını görür. Çünkü Şah İsmail, Sünni olan Müslümanları kaynar kazanlarda yakmakta, evlerinden sürgün etmekteymiş. Tebriz'den Sünniliği çekip atmak istiyor ve o yüzden acımasızca davranıyordu. Hatta Şah'ın kendi annesi de oğluna gelip kötü eleştirilerde bulunduğu için Şah onu da öldürtmüştür.
Şah'ın karısının adı Gülizar Begüm'dür. Bu kadın Şah'ı çok sever ve sayarmış. Gülizar Begüm ona Tahmasb adında bir erkek çocuğu doğurmuş. Şah, sonra yeni bir kadınla daha evlenmiş. Bu kadının adı da Taçlı'dır. Taçlı'nın güzelliği tüm Tebriz'de duyulur olmuş, herkes onun hakkında konuşurmuş. Şah da Taçlı'ya karşı çok büyük bir aşk besler ama Taçlı, çocukluk aşkı olan Ömer adlı birisini sevmekteymiş. Şah'ın sevgisine karşılık vermezmiş.
Diğer tarafta ise Osmanlı padişahı Sultan Selim vardır. O da aynı şekilde, ülkedeki Kızılbaşlar'ı öldürtmüştür. Selim'in babası Sultan II. Bayezid, Osmanlı tahtına diğer oğlunun geçmesini isterken, Selim kendi başarısını kanıtlamak adına babasının sözünü ezip geçer. Şehzade Selim, bir gün kılık değiştirerek ve yanına en yakın yardımcısı Hüseyin'i de alarak valisi olduğu Trabzon'dan Tebriz'e gider ve Şah İsmail'in sarayına kadar girmeyi başarır. Şah'a kendini bir derviş diye tanıtır ve onu kandırır. Sonra Şah ile satranç oynar ve Şah’ı yener. Şah da onun bu hadsizliğinden ötürü yüzüne birkaç tokat atarak onu huzurundan kovar. Böylece Selim, Şah'ın sarayının işleyişini görür ve bazı mühim bilgiler elde eder.
Şehzade Selim, bir süre sonra -1512 yılında- babasının tahtını elinden alır ve Osmanlı padişahı olur. Babası da bu yüzden ona, "Sen beni tahtımdan ettin, Allah da sana öyle bir dert versin ki, genç yaşta ölesin!" diye beddua eder.
Ayrıca hikâyede farklı olan bir konu ise, ikiz kardeşler olan Hasan ve Hüseyin'in farklı gruplarda yer almasıdır. Hasan, Şah'ın yanında; Hüseyin ise Sultan'ın yanındadır. Sultan Selim, Hüseyin'i de yanına alıp Tebriz yoluna çıkar. Fakat Erzincan taraflarına geldiklerinde, kimse Sultan'ın ordusuna yardım etmez. Sultan'ın ordusu su bulamaz iken, bölgedeki Kızılbaşlar onlara bir yudum su vermez. Bu meşakkatli yolculuğun ardından Osmanlı askerlerinin gücü tükenir. Şah ise, onlar kendini yıpratırken yerinden kalkmaz, onun yerine Sultan Selim ile mektuplaşmaya ve birbirlerine ağır laflar göndermeye devam ederler. Bazen iğrenç hediyeleri bile birbirlerine yollarlar. Örneğin Şah bir keresinde Sultan Selim'e içerisinde bir at pisliği olan bir hediye gönderir ve onunla dalga geçer. Sultan ise buna karşılık Şah'a, içerisinde bir kavanoz bal bulunan bir hediye gönderir ve Şah'a bir de not yazar: "Ne de olsa herkes, karşısındakine yediğinden ikram eder."
Günler geçer ve Şah ile Sultan, günün birinde Çaldıran Sahrası'nda karşılaşırlar. Sultan'ın elinde çok güçlü top ve tüfekler vardır. Kızılbaşlarda ise kılıç ve tüfek vardır. İki ordu çarpışmaya başlar. Savaş sırasında Hüseyin, yanlışlıkla kardeşi Hasan'ı öldürür. Ona arkadan vurduğu için yüzünü görememiştir. Hüseyin savaş sırasında çok üzülür ve kardeşinin elbiselerini giyerek karşı tarafa, Şah'ın tarafına geçer. Böyle yaparak vicdanını rahatlatacağını düşünür. En nihayetinde savaşı Sultan Selim komutasındaki Osmanlı ordusu kazanır.
Şah, Gülizar'ı da yanına alıp savaş meydanından kaçar, fakat diğer karısı Taçlı'yı alamadan kaçmak zorunda kalır. Taçlı, savaş ortasında Kamber ile kalır. Savaştan sonra Sultan Selim Taçlı'yı yanına çağırır ve onu Cafer Çelebi adında çirkin ve yaşlı bir adamla evlendirir. Taçlı, onun bunu neden yaptığını anlayamaz. Bir süre sonra Cafer Çelebi ölür. Taçlı ve Kamber buna çok üzülür, çünkü Çelebi çok iyi bir insandı ve onlara çok değer veriyordu. Şah ise Taçlı'nın aşkından derbeder olur. Yanında Hüseyin vardır ve onu teselli ediyordur.
Yıllar böyle hırsla, hasetle, hasretle, intikam duygusuyla ve aşkla geçer, lâkin Sultan Selim fetihlerine fetihler katmaya devam eder. Çaldıran Savaşı'ndan sonra "Yavuz" lakabıyla anılmaya başlar. Yavuz Sultan Selim, 1517 yılına gelindiğinde Memlûk ordularını aralıklarla mağlup ederek başkentleri Mısır'ı ele geçirir ve Memlûk Devleti'ni ortadan kaldırır. Ve Kutsal Topraklar'ın sahibi ve İslam dünyasının yegâne lideri olur. Yavuz Selim, artık çok güçlü birisidir.
Diğer tarafta Şah, içkide teselli bulmaktadır. Bir gün Hüseyin'den gidip Taçlı'yı öldürmesini ister. Hüseyin bu görevi üstlenir ve İstanbul'a gidip Taçlı'nın evini takip eder. Onu öldürmek isterken bir de duyar ki, Yavuz Sultan Selim ölmüştür. Şah, Taçlı'nın Sultan'a karşı bir şey hissedeceğini düşündüğü için Hüseyin'i göndermiştir, ama artık Sultan öldüğüne göre Taçlı'yı da öldürmesine gerek yoktur. Sultan ölmüştü, babasının yıllar önce ona ettiği beddua tutmuş ve Batı'ya doğru sefere çıkacakken, sırtında çıkan bir çıban (şirpençe) yüzünden ölmüştü.
Taçlı bu haberi duyduğunda Kamber'in kollarında ağlar. Çünkü Taçlı, Sultan Selim'e karşı bir şeyler hissediyordur. Aradan birkaç yıl geçtikten sonra Şah İsmail de ölür.
Artık geriye bir tek Taçlı ve Kamber kalır. Kamber, Taçlı'ya öyle bir aşkla ve sevgiyle bağlıdır ki, onun hizmetini etmekten bile gurur duyuyordur. Taçlı gün gelince Kamber'e aslında onu herkesten çok sevdiğini ve ölme vaktinin geldiğini söyler. O an Kamber kendinden geçmiş bir şekilde Taçlı'nın ellerinden tutar. Taçlı ona, öldüğünde kimseye yerini söylememesini, onu kimsenin bilmemesini istediğini söyler. Ve o an Taçlı, Kamber'in yanında can verir. Kamber onun sözünü tutup mezarının yerini kimseye söylemez.
Kamber, romanın en sonunda asıl babasının kim olduğunu öğrenir. Asıl babası, Ali adında biridir, yani Şah'ın kardeşidir. Kamber, Şah İsmail'in yeğenidir. Bunun kendisinden saklanma sebebi ise, Kamber'in bunu öğrendikten sonra gelip Şah'ın tahtına göz koymasına engel olmakmış.
Bir gün Kamber, mezarlıkta genç bir adam görür. Orada oturmuş, Taçlı'nın mezarı başında Kur'an okuyordur. Adamın yanına gidip ona adını sorar. Mezarın başındaki genç adam, Taçlı'nın küçüklük aşkı olan Ömer'dir.[2][3]
Eleştiriler
İskender Pala'nın, kitabının 150. sayfasında şöyle bir cümle kullanması bazı tarihçileri son derece rahatsız etmiştir:
''Sultan Selim'in -bundan sonra O'na Sultan diyeceğim, çünkü bir buçuk yıldır ona herkes Sultan diyor-, sağ elini bir kartal pençesi gibi açıp Sultan Bayezid'in göğsünü şiddetle ittirmesi ve o yaşlı babanın oturduğu minderde yıkılacak gibi sendelemesi gözümün önünden hiç gitmiyor.''
Osmanlı tarihçisi Ahmet Şimşirgil, özellikle bu kullanımdan dolayı İskender Pala'ya ağır sözler söylemiş, bunların gerçeği yansıtmasını iddia etmiş, Yavuz Sultan Selim'in babasına el uzatmayacak birisi olduğunu belirtmiştir. Buna ek olarak, kitapta geçen bazı paragrafların ve anlatıların Sultan Selim'in karakterine katiyen uymadığını ifade etmiştir.[4][5]
Kaynakça
- ^ "2010 yılı en çok satan kitaplar listesi". Pudra.com. 6 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2022.
- ^ Şah ve Sultan - İskender Pala. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Pala, İskender, Şah&Sultan, Kapı Yayınları
- ^ "Prof. Dr. Şimşirgil'den Çarpıcı Açıklamalar". Haberler.com. 30 Mart 2013. 3 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
- ^ "Akşam Raporu - İskender Pala - YouTube". www.youtube.com. 15 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2022.
