İçeriğe atla

Şadıllı

Şadıllı[1] Aşireti Türkiye'nin Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Akdeniz bölgelerinde, İran ve Azerbaycan'da mensupları bulunan, Kürt[2][3] asıllı bir aşirettir.[4][5][6] Bazı araştırmacılar ise Türk kökenli olduğu iddiasında bulunmuştur.[7]

Göçler

Şadililerin Anadolu'ya olan göçleri, farklı tarihi olaylar sonucu olmuştur. Bunlardan ilki, Selçuklu birliklerinde yer alanlardır. İkinci bir göç, Moğol istilaları sonucunda (1230′lu yıllarda ve sonrasında) olmuştur. Üçüncü bir göç, Şadıllı aşiretinin Alevi mensupları, Safevi devletinin kuruluşunda önemli bir rol oynamıştır. Böylece İran'a göç edenler olmuştur. Safevi şahları, muhafız alaylarına bu aşiretlerden asker alımı yapmıştır. Şah İsmail, Şah Tahmasp ve Şah Abbas zamanında İran içlerine ve Horasan bölgesine göçler olmuştur.

Bilinen son göç, 1829 yılında Kafkasya'nın bütünüyle Rus işgaline girmesinde ve sonrasında yapılan reformlar neticesinde yerlerinde edilenlerin zamanla Osmanlı Ülkesi'ne sığınmaları ile olmuştur. Günümüzde Erzincan, Tunceli, Erzurum, Sivas, Gümüşhane, Bingöl, Elazığ ve Maraş kentlerinde yerleşik olan Şadililer, yoğunluklu olarak bu son göç dalgası ile Anadolu'ya göç etmiş olanlardır. Daha önceki yüzyıllarda gelenler, Batı Anadolu'nun farklı kentleri dahilinde iskan etmektedirler; ancak bunlardan çok azı, tarihleri ile kendilerini özdeşleştirmektedirler.

Din

Şadıllılar Sünni, Alevi ve Caferi mezhebine mensupturlar. Sünni mezhebinden olanların çoğunluğu Şafii'dir. Belirli bir kısmı ise Hanefi'dir. Örneğin, Karakoçan ilçesi'nde yaşayan Şadıllılar'ın bir kısmı Hanefi mezhebindendir. Tunceli, Bingöl, Adana(Tufanbeyli), Maraş(Göksun ve Afşin), Sivas ve Erzincan illerindeki Şadıllıların tamamı ve Erzurum ve Elazığ'da bulunan Şadıllıların bir kısmı ise Alevidirler. Ermenistan' da Ezidi inançlarına bağlı üyeler bulunduran Kürt aşiretidir.[8]

Kaynakça

  1. ^ Kennedy, Hugh (2015). "The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the Sixth to the Eleventh Century". Routledge. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından "The%20Kurdish%20dynasties%20which%20emerged%20in%20the%20second%20half"&f=false arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2020. 
  2. ^ "Şadıllı". Kennedy, Hugh (2015). "The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the Sixth to the Eleventh Century". Routledge. 2015. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Kürt aşireti. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
  4. ^ Bulut, Faik (22 Ağustos 2019). "Malazgirt Savaşı ve Kürtlerin tartışmalı rolü". Malazgirt Savaşı’nda diğer etnik unsurların yanında Kürtler de vardı. Kürt beyleri, gönüllülük temelinde savaşa girmiş değillerdi. Anlaşma gereğince alt kademedeki Kürt beyleri de, daha üst kademede bulunan Selçuklu Sultanlarına bağlanmışlar; onları yıllık vergi ve savaş zamanında onlara asker vermeye mecbur edilmişlerdi. Yani din kardeşliği, işin süslü vitriniydi. Gazete Duvar. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020. 
  5. ^ "Eski Bir Haritada Kürt Aşiretleri". ŞADİLLİ AŞİRETİ Yerleşim Alanı Güneyi ve Karkaşan Gediği Güneydoğusundan İç Kesimler Boyunca KASKANLI AŞİRETİ (Toprakkale’den Daha da İç Kesimlere). 30 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020. 
  6. ^ Faik Bulut (Kasım 2013). "Dersim Raporları" (PDF). AŞİRETLER, VAZİYETLERİ, ÖRFÜ ADETLERİ. Evrensel Basım Yayın. s. 142. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Eylül 2020. 
  7. ^ "Musa Anter ve Kemal Burkay Kürt değil, Türkmen çıktı". Hürriyet. 23 Ağustos 2009. 6 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2024. 
  8. ^ "Şadıllı Kürt aşireti". 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2023. 
  • İoannis Skilicis, Tarihin Özeti (Σύνοψις Ἱστοριῶν) (Abul-Aswar ile Bizans İmparatorluğu arasındaki ilişkilere dair)
  • Ahmad bin Lütfullah (Münnecimbaşı), Cema al-Duwal (daha önceki tarihi kaynaklara dayalı, 17. yy.da Arapça yazılı bir kitap)
  • Osmanlı Tahrir Defteri

Bibliografya

  • V. Minorsky: Studies in Caucasian History (London 1953)(oldukça ayrıntılı)

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karapapaklar</span> Azerbaycan Türklerini oluşturan etnik boylardan birisi

Karapapaklar veya Terekemeler, Kuzey Kafkasya'da Derbent, Gürcistan'da Kvemo Kartli, Azerbaycan'da Kazah, İran'da Sulduz ve Türkiye'de de genel olarak Kuzeydoğu Anadolu'da yaşayan Azerbaycan Türklerini oluşturan etnik boylardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Safevîler</span> 1501–1736 arasında İranda varlığını sürdürmüş devlet

Safevî İmparatorluğu, Safevîler veya Safevî Devleti, 1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça modern İran tarihinin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biri olan Türk kökenli Safevi Hanedanı tarafından yönetilmiş devlet. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, Şiî Onikiciliği resmî mezhep olarak kabul etmiş ve İran'ın varisi olduğu Safevî Hanedanı'nın devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Afşar boyu</span> Oğuz Türklerinin yirmidört boyundan biri

Afşar boyu veya Avşar boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden diye tanımladığı altıncısıdır. Bu boyların Bozoklar kolundan Oğuz Kağan'ın oğlu Yıldız Han'ın dört oğlundan en büyüğü olan Afşar'ın soyundan gelir.

Barak Türkmenleri ya da Baraklar, esas olarak Türkiye'nin güneyindeki Gaziantep ilinin güneydoğu kesiminde bulunan Barak Ovası'nda yaşayan bir Türkmen boyudur. Barak aşiretleri Gaziantep, Nizip, Kargamış üç- geninde yoğun olarak yaşamıştır. Bu aşiret, se- bebini bilemediğimiz bir göç hareketi ile Teke yöresi -Antalya- Kaş,çevresine yerleşmiştir. İlk defa Sahil Barak Köyü'ne gelen Baraklar, birkaç yüz yıldan beri Kaş bölgesinde yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hamidiye Alayları</span> Osmanlı İmparatorluğu döneminde süvari alayı

Hamidiye Alayları ya da Hamidiye Hafif Süvari Alayları, Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid'in Doğu Anadolu Bölgesi'nde oluşturduğu çalışmalarına 1890 yılında başlanılmış, 1891 yılında fiilen kurulmuş Osmanlı birlikleridir. Birlikler çoğunlukla Sünni Kürtlerden oluşmuş ancak Doğu Anadolu'da yaşayan Karapapak (Terekeme) Türkleri, Çerkesler, Türkler, Türkmenler ve Yörükleri de içermiştir.

<span class="mw-page-title-main">İran-Osmanlı savaşları</span> 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar İran ve Osmanlı arasında süren bir dizi savaş

İran-Osmanlı Savaşları, 16 ilâ 19. yüzyıl arasında Osmanlı İmparatorluğu ile İran'da otoriteyi elinde bulunduran birbirinin devamı niteliğindeki çeşitli hanedanlar arasında gerçekleşmiştir. Osmanlılar ile İran arasındaki ilk savaş 1514 Çaldıran Muharebesi'dir. Son savaş ise 1821-1823 Osmanlı-İran Savaşı'dır.

Dirijan aşireti, Türkiye'nin Doğu ve Güneydoğu bölgesinde ve İran'da bulunan bir Kürt aşiretidir.

<span class="mw-page-title-main">Pusatlı, Tomarza</span> Tomarza´nın mahallesi, Kayseri, Türkiye

Pusatlı, Kayseri ilinin Tomarza ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">I. Abbas</span> 5. Safevi hükümdarı

I. Abbas veya Büyük Abbas, Safevi Hanedanlığının beşinci hükümdarı olan Şah Abbas, Safevi Hanedanı'nın en güçlü hükümdarı olarak gösterilir. Şah Muhammed Hüdabende'nin üçüncü oğludur. 3 Ekim 1587 tarihinde Türkmen şeflerinin desteklediği bir askerî darbe ile 17 yaşında tahta geçip 1629 yılına kadar 42 yıl hükümdar olarak kalmıştır. Hükümdar olduğu tarih Safevi Devleti açısından zorlu bir dönemdir. İçeride Türkmen aşiretleri arasındaki kanlı çatışmalar, doğuda Özbek akınları, batıda ise Osmanlı İmparatorluğu'nun baskısı altındaydı. Bu durumun kaçınılmaz sonucu olarak ülke ekonomik olarak da çözülmektedir. Tarımsal ve endüstüriyel üretim düşerken ticaret de çökmüştür.

Pazuki, farklı bölgelerde harflerle telaffuz edilen bir Türk kabilesinin adıdır. Pazuki, zamanla farklı kelimeler haline gelen Türkçe kelimeleri Bezuki, Bozuk, Bozuki, Pizuk, Bizik'e benzer, ancak genel olarak fonetik kökenleri Türkçedir. Türkçe Buzuk kelimesi aynı zamanda kabile bölünmelerinden biri olan Oğuz Türklerinin adıdır. Tarihin iniş ve çıkışları nedeniyle, bu kabile farklı bölgelere göç etmiş ve birçok dili kabul etmiştir ve uzak iklim ve topraklardaki bu göçler bu insanların zaman içinde birçok farklı kültür ve dili kabul etmesine neden olmuştur. Ve zamanla, bu insanların orijinal kimlikleri bir belirsizlik döneminde kalıyor, ancak bu kabilenin ana dili bu insanların çoğunun bu dili unuttuğu Türkçe idi.

Kızılbaş, eski dinî inanış ve kültürleri ile İslamiyeti kendilerine has bir şekilde birleştirip Şiilik'ten etkilenen Safevi Tarikatı müridleri için kullanılan terim.

Şeyhbızınlar veya Şıhbızınlar, Irak ve Türkiye'de dağınık küçük topluluklara sahip bir Kürt aşiretidir. Ana yurtları Irak'ın Süleymaniye şehrinin Bâzân ilçesi ve çevresidir. Aşiretin Yemen valisi Bâzân ile ilişkisi olduğu düşünülmektedir. Vali Bâzân'ın, Emeviler döneminde Yemen'den, kendi ismiyle anılan Irak'ın Bâzân bölgesine sürüldüğü iddia edilmektedir. Aşiretin isminin Vali Bâzân ile ilişkili olarak "Şeyhbâzân"dan veya keçi anlamına gelen "bızın"dan geldiği düşünülmektedir. Bu, aşiretin geçimini hayvancılık yaparak sağlaması ile ilişkilidir.

Türkmenistan Kürtleri, Türkmenistan'da yaşayan Kürtlerdir.

Karakeçili aşireti, Oğuzların Bozok kolunun Kayı boyuna mensup olan ve 1071'deki Malazgirt Meydan Muharebesi'nin ardından günümüzdeki Türkiye topraklarına yerleşen aşiret. Günümüzde, İç ve Batı Anadolu ile Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yoğunlaşmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Kürtleştirme</span> Kürt kültürünün veya dilinin benimsenmesi

Kürtleştirme veya Kürtleşme, Kürt olmayan bir kişi veya topluluğa Kürt kimliği kazandırma. Saddam Hüseyin döneminde yürütülen Araplaştırmaya karşı ortaya çıkmıştır.

Kalender Çelebi İsyanı ya da Kalender Şah İsyanı, 1527'de Kalender Çelebi liderliğinde başlayan ayaklanmadır. Kalender Çelebi İsyanı 1527 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Anadolu'da çıkan dini içerikli büyük bir isyandır.

Timur İmparatorluğu devrinde Alevîler

Safevî-Kızılbaş tarihi; Safevîler adlarını bir Sünnî olan Sultân’ûl-Halvetî Zahid Gilani’nin kızı “Bibi Fâtıma” ile evlenen ve böylece Gilani’nin vefâtından sonra da kendi adıyla anılan Safevî Tarikâtı kuran Safiyüddin Erdebilî’den almaktadır. Şeyh Cüneyd devrinde Şiîliğin “İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye/Onikicilik” mezhebini resmen benimseyen Safevî’îyye Tarikâtı, Cüneyd’in torunu İsmâ‘il zamanında kurulan Safevî Devleti’nin de altyapısını oluşturdu.

<span class="mw-page-title-main">Revvâdîler</span> Azerbaycanda kurulmuş Müslüman bir hanedanlık

Revvadiler, 1071-955 yılları arasında Azerbaycan'ın kuzeybatı bölgesinde bulunmuş Sünni Müslüman bir Kürtleşmiş Arap hanedanıydı. Revvadiler 8. yüzyılın sonlarında ve 9. yüzyılın başlarında Tebriz ve güneydoğu Azerbaycan'ı yönetti. Aile, 10. yüzyılın başlarında Kürtleşerek Tebriz ve Meraga merkezli hale geldi.

Ermenistan'da İslam, yedinci yüzyılda Ermeni Yaylası'na girmeye başladı. Arap ve daha sonra Kürt aşiretler, ilk Arap istilalarının ardından Ermenistan'a yerleşmeye başladı ve Ermenistan'ın siyasi ve sosyal tarihinde önemli bir rol oynadı. On birinci ve on ikinci yüzyıldaki Selçuklu istilaları ile Türk unsuru Arap ve Kürt unsurlarının yerini almıştır. İranlı Safevi Hanedanı, Afşar Hanedanı, Zend Hanedanı ve Kaçar Hanedanlığı'nın kurulmasıyla Ermenistan, nispeten bağımsız bir Hristiyan kimliğini korurken Şii dünyasının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.