İçeriğe atla

Şırdan

Şırdan

Şırdan dolması, kısaca şırdan, gevişgetiren hayvanların midelerinin son ve dördüncü bölümü olan şırdanın temizlenip içine baharatlı pirinç doldurulup dikilmesi ve salçalı suda pişirilmesi suretiyle hazırlanan Türk mutfağına özgü bir sakatat yiyeceğidir.[1]

Adana'da sıkça tüketilen yemek, Adana'nın yöresel nitelikteki yiyeceği olarak kabul edilmektedir. Şırdan dolması hazırlanırken genellikle kuzunun şırdanı tercih edilir. Şırdan, Adana'da, adana kebap ve şalgam kadar yaygın olsa da Adana dışında pek bilinmeyen bir yiyecektir.

Şırdan şekil olarak biraz sıra dışıdır. Yenilirken üzerine tuzlu kimyon ve pul biber serpilir. Şırdancılık Adana'da neredeyse başlı başına bir sektördür. Adana'da kesilen koyunların şırdan ihtiyacını karşılamadığı için başka şehirlerden çiğ şırdan getirtilmektedir. Her mevsim tüketilen bir yiyecektir.

Adana Şırdan Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[2][3]

Etimoloji

Şırdan veya şirden, Farsça aynı anlama gelen شيردان (şīrdān)  kelimesinden alıntıdır. Bu kelime Farsçada süt anlamına gelen شير (şīr)  ile kap veya taşıyan manasındaki دان (dān)  sözcüklerinin bileştirilmesinden türetilmiştir. Bir Türk dilinde en eski tespit edildiği kaynak 1501 yılına tarihlenen Farsça-Türkçe Câmiü'l-Fürs sözlüğüdür. Ayrıca Meninski'nin 1680 tarihli Thesaurus'unda da kaydedilmiştir.[4]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Şırdan nedir? Evde şırdan dolması nasıl yapılır?". Hürriyet. 12 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020. 
  2. ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/1217[]
  3. ^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/ae0033e7-e8db-458e-90fd-08e5e08a0051.pdf[]
  4. ^ "şirden". Nişanyan Sözlük. 23 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Samsa</span>

Samsa veya samsa böreği Güney Asya ülkeleri Hindistan, Pakistan ve Nepal'de çokça tüketilen, Portekiz (chambuça) ve Doğu Afrika'ya da yayılmış bir börek çeşididir. Tarihi kayıtlardan Eski Pers İmparatorlarının da sevdiği bir yiyecek olduğu anlaşılmış ve bu nedenle geçmişinin en azından MÖ 500'lerden daha eskiye uzandığı tahmin edilmiştir. 1980'lerden itibaren Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerinde de tanınmış ve tüketilmeye başlanmıştır. Tatlı veya tuzlu olabilir. Genelde çok baharatlı yapılır. İran'da Farsça sanbosag (سنبوساگ) olarak bilinir. Arapça konuşulan ülkelerde sambusak olarak söylenirken, Orta Çağ Arapça tarif kitaplarında bazen sambusaj yazılır. Kitâb-ı Me’kûlât'da Senbuse olarak tarifi verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tarhana çorbası</span>

Tarhana çorbası, Anadolu, Balkanlar ve Orta Asya gibi geniş bir coğrafyada çeşitli yapım şekilleriyle görülen çorba çeşididir. Önemli bölümü yoğurttan oluşan Tarhana çorbası besleyici olduğu kadar kuru toz şeklinde olduğu için uzun süre saklanabilir.Mecmuâ-i Fevâid, Ali Eşref Dede'nin Yemek Risalesi, Melceü’t-Tabbâhînde tarifi verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Pastırma</span> Türk mutfağından kurutulmuş et

Pastırma, Türk mutfağında çiğ etin çeşitli baharatlar ve tuzla kurutulması ile yapılan bir yiyecektir.

<span class="mw-page-title-main">Kaymak</span> krema türü

Kaymak, sütün yağını yoğunlaştırarak elde edilen bir krema ürünüdür. Sütü hafif ateşte çalkalayarak veya belli bir soğuklukta bırakarak elde edilen koyu ve yağlı özdür.

<span class="mw-page-title-main">Cezerye</span>

Cezerye veya cezeriye, özellikle Mersin ve Adana bölgesinde yaygın tatlı türü. Osmanlı mutfağında yer alır. Havuç, toz şeker, ceviz ve hindistan cevizinden yapılır. Adını, Arapçada havuç anlamına gelen kelimesinden alır. Rendelenen havuç önce haşlanır haşlandıktan sonra şekerle kavrulur. Üzerine hindistan cevizi; içine antep fıstığı, fındık, yer fıstığı ya da ceviz koyulur. Mersin Cezeryesi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tire köftesi</span>

Tire köftesi, İzmir'in Tire ilçesinde yapılan, yöreye özgü bir köfte türüdür. Geçmişi 1900’lü yıllara kadar uzanan Tire Şiş Köfte, yağ oranı en fazla %20, toplam et protein oranı kütlede en fazla %16 civarında olan dana veya sığır etinden üretilen ince uzun köftelerdir. Etler eskiden sadece zırhlama yöntemiyle kıyma haline getirilirken günümüzde, kıyma makinası kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kestane şekeri</span>

Kestane şekeri, kestane ve şekerli şerbet karışımı bir tatlı. Bursa'nın meşhur tatlılarından bir tanesidir. Kestane şekeri Bursa ili sınırları içindeki Uludağ'da yetişen kestanelerden yapılmaktadır. Kestane şekeri haşlanmış kestane soyulduktan sonra tülbentlere bağlanarak kaynayan şerbet içine batırılarak yapılır. Kestane şekerinin çikolata vb tatlarla kaplı türleri de vardır.

<span class="mw-page-title-main">Simit</span> geleneksel Türk susamlı halka ekmeği

Simit veya İzmir'de kullanılan ismiyle gevrek, susamla kaplı yuvarlak biçimli ekmeklere verilen genel addır. Türkiye dahil olmak üzere Orta Doğu ve Balkanlar'da yaygın olarak tüketilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çeçil</span> Doğu Anadolu (Erzurum) ve Doğu Karadeniz (Trabzon) yörelerine özgü peynir

Çeçil veya civil peynir, Erzurum, Kars, Ardahan ve Iğdır genelinde üretilen yağı alınmış sütten yapılan ve iplik şeklinde olmasından dolayı tel peynir de denilen yumuşak, tuzlu bir peynir çeşididir. Bazı yörelerde "Çeçil, Sacak, Tel, Dil ve Örgü" Peynir olarak da anılır. Yağlı bir peynirdir. Sodyum oranı diğer peynirlere oranla daha yüksektir, küflendikten sonra da yenilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Büryan</span> Etli bir pilav yemeği (Bkz. TDK)

Büryan, püryan ya da biran olarak da adlandırılan, Türkiye'nin birçok yerinde yapılan fakat daha çok Siirt ve Bitlis yöresine ait bir et yemeğidir. Arapçada Perive olarak da adlandırılır. Sonuç olarak kuyu kebabının bir türevidir. Yemeğin adı Türkçeye "pişirilmeden önce kızartılmış" anlamanına gelen Farsça'da biryani sözcüğünden girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sucuk</span> Türk mutfağından kurutulmuş et

Sucuk, başlıca Balkanlar, Orta Doğu ve Orta Asya'da tüketilen, şişirilip kurutulmuş bağırsak içine baharatlı et kıyması doldurularak yapılan bir tür fermante et ürünüdür. Uzun raf ömrüne sahip bir tüketim malzemesidir. Ekonomik olarak satın alınmasını kolaylaştırmak üzere küçükbaş hayvan eti de sıkça karıştırılır. Yapımında sakatat kullanılmayan sucuğun Orta Çağ'dan beri farklı şekillerde yapıldığı bilinmektedir. Sucuk, Kazakistan ve Kırgızistan'da at eti kullanılarak da yapılmaktadır. Afyonkarahisar’a ait olmasıyla bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Pide</span> fırında yapılan geleneksel bir ekmek

Pide, Türk ve Orta Doğu mutfaklarında yaygın olan, Balkan mutfaklarında da görülebilen yassı bir ekmek çeşididir.

<span class="mw-page-title-main">Gözleme</span> Türk mutfağından hamur işi

Gözleme ince olarak açılmış yufkanın çeşitli iç malzemelerle doldurulduktan sonra, sac üzerinde odun ateşinde pişirilmesiyle hazırlanan bir çeşit aperatif Türk böreğidir. Abhaz mutfağında velibah olan çeşidi vardır.Gjomleze olan bir çeşidi Kuzey Makedonya'da yapılmaktadır.Zuraced ve chudu çeşidi Osmanlı mutfağında ve Dağistan mutfağında yapılmaktadır. Kırım Tatar mutfağında cantık çeşidi yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tekirdağ köftesi</span>

Tekirdağ köftesi, Tekirdağ'a özgü bir köfte türü.

<span class="mw-page-title-main">Kol böreği</span> Börek çeşidi

Kol böreği, Türk mutfağına özgü bir tepsi böreği çeşididir. Peynirli, kıymalı, ıspanaklı, patatesli çeşitleri vardır. Hazır yufka kullanıldığı gibi, elle açılan yufka da kullanılır. Bosna-Hersek'in milli yemeklerindendir. Kırım'da kıymalı yapılan çeşidine sarburma denir. "Sarmak" ve "burmak" kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ekmek kadayıfı</span> şerbetli Türk tatlısı

Ekmek kadayıfı veya kaymaklı saray ekmeği, Türk mutfağında yer alan, Afyonkarahisar kökenli bir tatlı. Yapılan hamurun arasına, fıstık veya ceviz konularak hazırlanır. Daha sonra üzerine şerbet dökülerek pişirilir. Genellikle üzerine kaymak veya dondurma konulur. Afyon Kaymaklı Ekmek Kadayıfı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

Aşlama Adana yöresine özgü meyan kökünden yapılan bir içecek türüdür. Adana Aşlama, meyan bitkisinin kökünün dövülerek terbiye edilmiş lifli halinin içme suyu ve buz ile birlikte soğuk olarak demlenip süzülmesi ile elde edilen ve buzlu su ile seyreltilerek servis edilen içecektir. Adana Aşlamada herhangi bir katkı maddesi kullanılmaz. Adana Aşlamacıları ürünü satarken geleneksel bir kıyafet giyer ve özel tasarlanmış servis takımı kullanırlar. Bu servis takımda aşlamacının sırtına astığı aşlama güğümü, beline bağlı bardaklık, bir elinde bardak yıkama için kullandığı su dolu ibrik ve diğer elinde birbirine vurarak ses çıkarıp çevreye aşlamacı geldiğini haber vermek için kullanılan 2 pirinç tas bulunur. 150 yıldan fazla süredir bölgede meyan yetiştiği için Adana'da geleneksel olarak aşlama yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Şırdan (anatomi)</span>

Şırdan veya şirden, gevişgetiren hayvanların midelerinin son ve dördüncü bölümüdür. Midenin bu kısmında rennet adı verilen ve peynir mayası olarak kullanılan enzim içerikli sıvı salgılanmaktadır. İneklerde abomasum deplasmanı sık karşılaşılan patolojik bir durumdur.

<span class="mw-page-title-main">Halka tatlı</span> Şerbetli Türk tatlısı

Halka tatlı, Türk mutfağında yağda kızartılan tatlılardan biridir. Bir tür tulumba çeşididir. Çoğunlukla seyyar satıcılarda bulunsa da pastane ve tatlıcılarda da satılabilir. Şekil olarak Meksika mutfağındaki churroya benzer.

Karakuş tatlısı, şerbetli bir tatlıdır. Özel amaçlı buğday unu (baklavalık-böreklik), yumurta, tuz ve su ile hazırlanarak yoğurulan hamurdan alınan bezelerin açılıp, aralarına ceviz serpilerek, tekniğine uygun olarak sarılıp kesilmesi ve kızartıldıktan sonra şerbet içine daldırılması şeklinde üretilir. Adana Karakuş Tatlsı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.