İzmir yöresi halk oyunları

İzmir yöresi halk oyunları, İzmir ili ve çevresinde halk tarafından oynanan kendine özgü karakteristik yapısı olan oyunlar.

İzmir Ege Bölgesi'nin batı ucunda bulunan bir şehirdir. Yörede oynanan oyunlar zeybek türünün ağır zeybek bölümüne girmektedir. İzmir ve köylerinde ağır ağdalı zeybek figürlerine ve zeybek türkülerine rastlanır.

İzmir'i halk oyunlarında ayrıcalıklı kılan ise İzmir yöresi halk oyunlarının kurumsallaşmış olmasıdır. Bunda da en büyük rolü ilde bulunan konservatuvar oynamıştır. Halk oyunları konservatuvarı sayesinde yöre halk oyunları istenilen düzeye ve kaliteye ulaştırılabilmiştir.

Halk oyunları açısından; Türkiye'nin en gelişmiş halk oyunları alt yapısına ve sahne yapısına sahip, kendi oyunlarını en güzel sunabilen, birçok farklı kostümünü derleyen Türkiye genelinde ekol olmuş, birçok başarılara imza atmış öncü yöredir.

Yöre oyunları hakkında bilgi

İki Parmak(Cumaovası,Ödemiş), Kostak ali, Sürmene, Ötme Bülbül(Seferihisar,Cumaovası), Sebaye, Kırmızı buğday, Soğuk kuyu, Gökçen efe, Sinan ağa, Zahide molla, Karyolamın Demiri, Gündoğdu, Baylan Cemile, Bergama Konakları, Entarisi Mavili, Fındık Sıdıkam, Al Basma, Kız Harmandalısı, Ey Yüceler, Bergama Zeybeği, Harmandalı, Bergama Bengisi, Güvende, Somalı, Yalabı, Dağlı, Arpazlı, Çekirdeksiz Bağlarım, İsmailli, Jandarma, Yunddağı, Sebai, Nacakoğlu, Baylan Cemile,Armutlu Bom Zeybeği,Koca Solak. Oyunlar çoğunlukla 9/8 ve 9/4 lük ritmlerle oynanır.

İzmir ilinde kaynak kişilere örnek olarak Vehbi Yazıcıoğlu, İsmail Özboyacı, Aliihsan Güngül, Zilli Musa,Sandık Efe, Feyzullah Çakı ve Hasan Türken gösterilebilir.

Yörede Bergama ilçesinin ağırlığı hissedilmektedir. Bunun sebebi ilçede bulunan Kozak yöresinin kültürel derinliğe sahip olmasıdır. Menemen ve Ödemiş köyleri oyunların derlendiği diğer yörelerdir. Son yıllarda Kemalpaşa, Menderes, Mordoğan ve Selçuk ilçelerinde de derleme çalışmaları yapılarak birçok oyun derlemesi yapılmıştır.

Ege üniversitesi konservatuvarı Türk halk oyunları bölümünün; Bergama belediyesi konservatuvarı halk oyunları bölümünün; Bergama Halk eğitim merkezinin; Bergamayı sevenler Turizm derneğinin ve Bergama kültür sanat vakfının derleme çalışmaları halen alanda devam etmektedir.

Zeybek

Osmanlı döneminde efelik kurumu için yörükler oldukça önemliydi. Dağlarda göç hayatı yaşayanlar, efeler ile anlaşmakta ve güvenliklerini efeler aracılığıyla sağlamaktaydılar. Zira pek çok efe yörük obaları içinden çıkmaktaydı. Düzene başkaldıran efeler ise yörükler sayesinde hayatta kalabiliyorlardı. Öte yandan yerleşik Türkmen köylerinin bir kısmında zeybekler sevilmekte, bir kısmında ise düşman olarak görülmekteydi. Merkezi hükûmetin zayıf olduğu zamanlarda zeybekler yörede kontrolü ele geçirmekteydi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Efe</span> Kurtuluş Savaşında yarı askeri örgüt lideri

Efe, tarihte Batı Anadolu'da özellikle Aydın, Denizli, Muğla ve Isparta illeri ve Ödemiş ilçesinde yaşamış, silahlı ve mevcut düzene değişik nedenlerle başkaldırmış olan kişilerin (Zeybekler) liderlerine verilen isimdir. Bir Efe, Zeybek gruplarının başıdır. Zeybekler arasında kahramanlık yapmış cesur ve mert kişiler arasından efe seçilir. Zeybekler, efenin emriyle kızanları yetiştirirler. Zeybeklerden eğitim gören, silahlı onur adamlardan oluşan genç kişilere, kızan denir. Belirli bir zaman kızan olarak zeybeklerden eğitim gördükten sonra zeybek sınıfına alınırlar.

Ödemiş, İzmir'in bir ilçesidir. İlçenin doğusunda Kiraz ve Beydağ, batısında Bayındır ve Tire ilçeleri, kuzeyinde Manisa, güneyinde Aydın illeri bulunmaktadır. 2020 yılı nüfus verilerine göre toplam nüfusu 133.679'dur.

Yörük Ali Efe veya Ali Efe Yörük, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında 16 Haziran 1919'da Malgaç Baskını ile düşmana ilk darbeyi vurmak suretiyle Aydın yöresinde düşman kuvvetlerinin ilerlemesini durdurmuş olan efe.

Harmandalı Zeybeği, Ege yöresine ait, Türkiye genelinde bilinen bir türkü ve zeybek oyunudur. Türkünün çıkış yeri bilinmemekle birlikte Çanakkale-Balıkesir tarafları olduğu görüşü yaygındır.

Çakırcalı Mehmet Efe, İzmir'in Ödemiş ilçesine bağlı Türkönü köyünde doğmuş, Ege'deki efelik kültürünün en ünlü simalarından biridir. Çakırcalı Mehmet Efe'nin Hacı Mustafa tarafından öldürüldüğüne ve bir çatışma esnasında serseri kurşuna kurban gittiğine yönelik söylentiler bulunmaktadır. Belirtildiğine göre, zaptiyelerle başlayan müsademede öldürülmüştür. Kızanları başını keserek tanınmasını engellemişlerdir. Cesedi ilk karısı Iraz (Raziye) Hanım tarafından tanınmıştır. Başsız cesedi Nazilli'de gömülmüştür. 1948 senesinde en küçük kızı Hatice Akkaş tarafından Nazilli'den alınarak dedelerinin vakfı olan Ödemiş Kayaköy mezarlığına defnedilmiştir.

Kemal Özay Gönlüm, Türk halk müziği sanatçısı.

<span class="mw-page-title-main">Zeybek (oyun)</span> Türk halk dansı

Zeybek, Batı Anadolu yöresinde görülen halk oyunudur. Zeybek kendi içinde türlere ayrılmaktadır:

Türk halk oyunları, Türkiye sınırları içerisinde yapılan halk danslarıdır. Türkiye'de çeşitli biçimlerde yapılan çok çeşitli halk oyunları türleri vardır ve bunlar her bölgenin kültürel yapısını yansıtır. Türkiye'de oynanan halk oyunları türleri şunlardır:

Ege ve Batı yörelerinde Zeybek
İç Ege, İçbatı Anadolu ve Batı Karadeniz'de kaşıklı zeybek
Göller yöresinde Teke oyunları
Erzurum ve çevresinde "Bar"
Çukurova ve çevresi, Orta, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da "Halay"
Trakya'da "Hora"
Orta ve Doğu Karadeniz'de "Horon";
Konya ve Mersin çevresinde "Kaşık oyunları"
Kars ve Kuzeydoğu Anadolu'da "Lezginka"

Kaşık Oyunları veya Kaşık Havası, Türkiye'de Batı Karadeniz Bölgesi, Güney Marmara, İç Batı Anadolu, Konya çevresi ve Mersin çevresinde oynanan oyunların genel adı. En önemli özelliği kaşığın oyuna eşlik aracı olmasıdır.

Muzaffer Sarısözen, Türk folklorcusu, Türk halk müziği sanatçısı ve derleyicisidir. Asıl adı Muzaffereddin Mazhar olup soyadı kanunundan önce Muzaffereddin, Muzaffer Sözen gibi isimleri kullanmıştır. Babası Nakşibendî şeyhi Hüseyin Hüsnü Efendi, annesi Zeliha Hanım'dır.

<span class="mw-page-title-main">Afyon yöresi halk kültürü</span>

Afyonkarahisar yöresi Ege Bölgesi'nden İç Anadolu Bölgesi'ne geçiş noktasında bulunmaktadır. Bu yüzden bu bölge halkında oldukça çeşitlilik mevcuttur. Bu çeşitlilik yörenin kültürüne de yansımış ve oldukça zengin bir kültür oluşturmuştur.

Balıkesir Yöresi Halkbilimi (Folklor) araştırmacılarının ve TRT Türk Halk Müziği Derleme Komisyonunun yaptığı çalışmalar sonucu, Balıkesir ve civarından derlenen pek çok türkü kayda geçirilmiştir.

Balıkesir yöresi halkoyunları, Balıkesir ve çevresine özgü halkoyunlarıdır. Balıkesir yöresinde doğmuş veya gelişmiş oyunlar Balıkesir yöresine özgü oyunlardır.

Burdur yöresi halk oyunları, Burdur ili ve civarında oynanan kendine özgü karakteristik özelliklere sahip oyunlar.

Türk halk müziği ya da kısaca Türkü, Türkiye'nin çeşitli yörelerinde farklı ağızlar ve formlarda söylenen Türkçe yöresel etnik müziklerin tümü. Yapısal olarak folklorun bir parçası olan Türk halk müziği, sözlü halk müziği ve sözsüz halk müziği olmak üzere ikiye ayrılır. Sözlü halk müziğine genel olarak türkü adı verilir. Sözsüz halk müziğine ise ezgi adı verilir. Klasik Türk halk müziği, çeşitli yörelerden derlenmiş birçoğu anonim olan türkülerden ve sözsüz halk müziklerinden oluşur, anonim eserlerin sözü ve bestesinin kime ait olduğu bilinmez ve yöreye mâl olmuştur. Modern Türk halk müziği ise, 1970'li yıllardan sonraki dönemde eski yöresel müzik kalıpları örnek alınarak oluşturulmuş, sözü ve bestesi belli olan halk müzikleridir. Türk halk müziği, halk oyunları ve halkbilim ile de yakından ilgilidir. Bunun dışında genel karakteristiğine göre; bektaşi, halay, teke, zeybek gibi türlere ayrılır. Ayrıca il bazında türküler kategorilendirilmiştir.

Balıkesir'in Kurtuluşu, Türk ordusunun Balıkesir'e girmesi ile 6 Eylül 1922 tarihinde, Balıkesir'in Yunan işgalinden kurtulması olayıdır.

Sarı Zeybek, bir Türk halk müziği şarkısıdır. Yaşar Bey, Deniz Kızı Eftalya, Hâfız Ahmet Bey, Nuri Cemil Bey, İbrahim Efendi tarafından söylenmiştir. Selim Sırrı Tarcan 1916 yılında çok beğendiği bu türküden esinlenerek yeni bir oyun meydana getirmiştir. Adını da Tarcan Zeybeği koymuştur. Tarcan Zeybeğinin sözleri aynı olsa da müziği farklıdır. Yaşar Bey'in plak kaydında yöre olarak İzmir görülmektedir.

Ali Osman Efe, Bergama yöresinin Afro-kökenli Kuvayı Milliye kahramanı.

Baltaköylü Arşın Teyze, Aydın yöresinin milli mücadele kahramanıdır.

Çiftlikli Çete Kübra Efe, Millî Mücadele yıllarında Aydın yöresinin kurtuluşu için mücadele etmiş kuvâ-yı millîyeci.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.