İçeriğe atla

İzmir'de 1930 Türkiye yerel seçimleri

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde İzmir Belediyesi ile 14 ilçenin ve 11 beldenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır.[1] İzmir il merkezinde 1 Ekim 1930 tarihinde başlayan seçimler, 12 Ekim 1930 tarihinde sona ermiştir.[2] SCF'ye yakınlığı ile bilinen Serbest Cumhuriyet Gazetesi, İzmir'deki seçimlere gölge düşürüldüğünü, sandığa gitmeyenlerin yerine bile oy atıldığını ve SCF'nin 10.000 oyunun değiştirildiğini sayfasına taşımıştır.[3]

İzmir Merkez

d • t 
Toplam seçmen sayısıToplam sandık sayısı
18.874 34
Adaylık Sonuçlar
Kıs.Parti Oy sayısı Oy oranı
CHF Cumhuriyet Halk Fırkası14.624 %&0000000000000059.44000059,44
SCF Serbest Cumhuriyet Fırkası9.960 %&0000000000000040.48000040,48
BĞMSZ Bağımsızlar20 %&-1000000000000000.0800000,08
Toplam24.604 %100
Geçersiz ya da boş1.098
Kaynak: Hizmet Gazetesi, 20.10.1930, sf. 1

İlçe ve beldelere göre sonuçlar

İzmir'in bazı seçim bölgelerinden elde edilen sonuçlar şu şekildedir:

Seçimler sonucunda SCF'nin kazandığı seçim bölgeleri: Bademiye (Ödemiş'e bağlı nahiye), Karantine (günümüzdeki Küçükyalı), Kınık, Şirince, Seferihisar, Kuşadası, Menemen, Buca, Bergama ve Urla olarak kayıtlara geçti.[7]

İlçe Parti
Bayındır Cumhuriyet Halk Fırkası
Bergama Serbest Cumhuriyet Fırkası
Çeşme Cumhuriyet Halk Fırkası
Dikili Cumhuriyet Halk Fırkası
Foça Cumhuriyet Halk Fırkası
Karaburun Cumhuriyet Halk Fırkası
Kuşadası Serbest Cumhuriyet Fırkası
Kemalpaşa Cumhuriyet Halk Fırkası
Menemen Serbest Cumhuriyet Fırkası
Ödemiş Cumhuriyet Halk Fırkası
Seferihisar Serbest Cumhuriyet Fırkası
Tire Cumhuriyet Halk Fırkası
Torbalı Cumhuriyet Halk Fırkası
Urla Serbest Cumhuriyet Fırkası

Ancak seçimler sonrasında yapılan itirazlara yönelik incelemeler sonucunda usulsüzlük tespit edilen Menemen, Tire, Bergama, Seferihisar'da seçimlerin iptal edilerek yenilenmesine karar verildi.[8]

Kaynakça

  1. ^ Anadolu Gazetesi, 01.10.1930, sf. 1
  2. ^ a b c d Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon Kodu: 490.01, Yer No: 286.1146.1.
  3. ^ Serbest Cumhuriyet Gazetesi, 10.10.1930, sf. 1
  4. ^ Son Posta Gazetesi, 24.10.1930, sf. 3
  5. ^ Milliyet Gazetesi, 18.10.1930, sf. 1
  6. ^ a b c Son Posta Gazetesi, 21.10.1930, sf. 4
  7. ^ Çetin, Yetkin (2004). Atatürk’ün Vatana İhanetle Suçlandığı S.C.F. Olayı. İstanbul: Otopsi Yayınları. ss. 267-273. ISBN 9789758410453. 
  8. ^ Pınar, Mehmet (2019). "Cumhurbaşkanlığı Arşiv Belgeleri Işığında İzmir'de 1930 Belediye Seçimleri" (PDF). Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1 (44). yyusbedergisi.com. ss. 338-340. ISSN 1302-6879. 17 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Şubat 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">1930 Türkiye yerel seçimleri</span> Türkiyenin yerel yöneticilerini belirleyen seçim

1930 Türkiye yerel seçimleri, Eylül ve Ekim aylarında gerçekleştirilen Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki ilk çok partili seçimdir. Belediyeler Yasası'nın 4 Nisan 1930 tarihinde yürürlüğe girmesinin ardından yapılan seçime Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF) ve yeni kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF) katıldı. Bu seçimlerde belediye başkanları, belediye meclis üyeleri arasından ve meclis üyeleri tarafından iki kademeli olarak seçildi. Bu seçimlerin önemli bir özelliği de kadınların da ilk kez seçme ve seçilme hakkına sahip olmasıydı. Nitekim seçimlerde kadın-erkek ayrımı yapılmaksızın 18 yaşını tamamlamış olan tüm vatandaşların seçme, 25 yaşını tamamlayanların ise seçilme hakkına sahip olması kanunla birlikte gerçekleşti. Seçimden sadece bir ay önce kurulmasına rağmen birçok ilde hızlıca teşkilatlanan SCF, devlet memurlarının ve CHF görevlilerinin baskılarından ötürü yeteri kadar oy alamamasına karşın 502 seçim bölgesinin 24'ünde kazanan parti oldu. Halkın bir bölümünün CHF'nin politikalarından hoşnut olmadığını gösteren bu seçimler sonrasında CHF'nin SCF üzerindeki baskısının artarak devam etmesi üzerine, SCF kurucusu Fethi Bey tarafından 3. ayını doldurduktan kısa bir süre sonra feshedildi.

1930 Türkiye yerel seçimlerinde Gaziantep Belediyesi ile 3 ilçenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. 29 Eylül 1930'da başlayan ve 9 Ekim 1930'da tamamlanan Gaziantep il merkezi seçimlerinde Cumhuriyet Halk Fırkası galip gelmiştir. Gaziantep il merkezinde gerçekleştirilen seçimlerde 425 kadın ve 8.426 erkek olmak üzere 8.851 oy kullanıldı. Gaziantep belediye meclisi üyeliğine seçilen 28 aza toplanarak belediye başkanlığına Mehmet Ali (Kayaalp) Bey'i seçti.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde Antalya Belediyesi ile 8 ilçenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. 7 Ekim 1930 tarihinde başlayan seçimler, 18 Ekim 1930 tarihinde sona ermiştir. Antalya il merkezinde gerçekleştirilen seçimlerde 2.170 kadın ve 3.573 erkek olmak üzere toplam 5.743 oy kullanılmıştır. İl merkezinde seçimi kazanan Cumhuriyet Halk Fırkası üyeleri, Antalya Belediye Başkanlığına Karakaşzade Hüsnü Bey'i seçmiştir.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde Manisa Belediyesi ile 10 ilçenin ve bir beldenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. 6 Ekim 1930 tarihinde başlayan seçimler, 18 Ekim 1930 tarihinde sona ermiştir. Manisa il merkezinde gerçekleştirilen seçimlerde 2.926 kadın ve 7.120 erkek olmak üzere toplam 10.046 oy kullanılmıştır. İl merkezinde belediye meclisi için Cumhuriyet Halk Fırkası'nın gösterdiği 59 adaydan 49'u seçilirken Serbest Cumhuriyet Fırkası'dan ise ancak 3 kişi seçilebilmiştir. Belediye meclis üyeleri ise Manisa Belediye Başkanlığına Ali Rıza Bey'i (Besen) seçmiştir.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde Balıkesir Belediyesi ile 10 ilçenin ve 7 beldenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. Seçimler en erken başladığı ilçe olan Gönen'de 20 Eylül 1930 tarihinde, Edremit'te 25 Eylül'de, Susurluk'ta 27 Eylül'de, Sındırgı'da 28 Eylül'de, Bigadiç ve Balya'da 1 Ekim'de, Dursunbey ve Erdek'te ise 3 Ekim'de başlamış ve ilçelere göre muhtelif tarihlerde sona ermiştir. Balıkesir il merkezinde gerçekleştirilen seçimlerde 6.543 kadın ve 13.444 erkek olmak üzere toplam 19.987 oy kullanılmıştır. SCF Balıkesir İl Başkanlığının seçim sandıklarının başında CHF'nin yanı sıra SCF'yi temsilen iki temsilci ile bir kâtibin bulunmasını istemesi ve bu talebin, Balıkesir CHF İl Başkanlığı tarafından kabul edilmemesi üzerine meydana gelen gerginliklerden dolayı yapılan şikayetler üzerine il merkezinde seçimler iptal edilmiştir.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde Eskişehir Belediyesi ile 3 ilçenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. Eskişehir il merkezinde 19 Eylül 1930 tarihinde başlayan seçimler, 28 Eylül 1930 tarihinde sona ermiştir. İl merkezinde seçmen sayısı 12.000 olmasına rağmen seçmen cetvellerine 8.400 kişi kaydedilmiş ve bu seçmenin de 3.000'i oy kullanmıştır. 2.200 kişi CHF'ye, 800 kişi ise SCF'ye oy vermiştir. Böylece belediye meclisi CHF adaylarından oluşmuştur. Eskişehir belediye başkanlığına Topçuzade Kamil Kaplanlı getirilmiştir.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde Edirne Belediyesi ile 4 ilçenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. Edirne il merkezinde 1 Ekim 1930 tarihinde başlayan seçimler, 10 Ekim 1930 tarihinde sona ermiştir. Edirne il merkezinde seçmenlerin %30'unun seçmen listelerine yazılmaması ve listelerin 3 gün askıda kalması halkın şikayetlerine neden olmuştur. Edirne il merkezinde gerçekleştirilen seçimlerde 3.868 kadın ve 5.409 erkek olmak üzere toplam 9.277 oy kullanılmıştır. Edirne'de seçimi kazanan CHF belediye meclis üyeleri başkanlığa Ekrem Demiray'ı seçmiştir.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde Samsun Belediyesi ile 6 ilçenin ve bir beldenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. Samsun il merkezinde 4 Ekim 1930 tarihinde başlayan seçimler 10 Ekim 1930 günü sonuçlanmış ve Serbest Cumhuriyet Fırkası adayı Boşnakzâde Ahmet Resai Bey 3.312 oy ile kazanırken CHF adayı ancak 416 oy alabilmiştir. Ancak, 17 Kasım 1930'da SCF'nin kapanmasının ardından 25 Ocak 1931'de Danıştay Ahmet Resai'nin belediye başkanlığını iptal etmiştir.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde Rize Belediyesi ile 3 ilçenin ve bir beldenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. Seçimler Rize il merkezinde 1 Ekim 1930 tarihinde başlamış ve 13 Ekim 1930'da sona ermiştir. Seçimler Mapavri'de (Çayeli) 5 Ekim 1930'da ve Pazar'da 24 Eylül 1930'da tamamlanırken Hopa'da ise 1-8 Ekim tarihleri arasında yapılmıştır. Seçim sonrasında Rize il merkezinde kullanılan geçerli 1.304 oyun 925'ini CHF alırken 379'unu SCF almıştır. Böylece 1923'ten beri görevde olan CHF'li başkan Hakkı Mataracı yeniden seçilmiştir.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde İçel il merkezi olan Silifke Belediyesi ile 3 ilçenin ve Mersin il merkezi olan Mersin Belediyesi ile Tarsus ilçesinin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapıldı. 1933 yılında ise sayılan ilçelerin tamamı Mersin ilçesi merkez olmak üzere İçel ili çatısı altında birleştirildi.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde Adana Belediyesi ile 5 ilçenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin. seçimi yapılmıştır. Seçimler 23 Eylül 1930 tarihinde başlamış ve 8 Ekim 1930'da sona ermiştir. Adana il merkezinde CHF'nin aldığı 2.377 oya karşılık SCF 2.350 oy almıştır. Seçimler sonrası toplanan Adana Belediye Meclisi, Adana belediye başkanlığına 17 oy ile Turhan Cemal Beriker'i seçerken diğer aday olan Ali Münif Yeğenağa ise 15 oy almıştır. Adana ilçelerinde de il merkezinde olduğu gibi CHF adayları kazanmıştır.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde Amasya Belediyesi ile 2 ilçe ve bir beldenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. Amasya ili genelindeki seçimlerde oy kullanmaya hakkı olan toplam 13.731 seçmenden sadece 3.030'u kadın, 4.856'sı erkek olmak üzere 7.886'sı oy kullanmıştır. Amasya il merkezinde gerçekleştirilen seçimlerde 1.144 kadın ve 2.987 erkek olmak üzere 4.181 oy kullanılmıştır. Amasya il merkezinde belediye seçimleri 1 Ekim'de başlayıp 8 Ekim'de sona ermiş ve 22 üyeli belediye meclisinin tamamı CHF adaylarından oluşmuştur. Bu üyeler arasında yapılan seçim sonucunda Hilmi Bey belediye başkanlığına seçilmiştir. SCF'nin kazandığı Merzifon ilçesinde ise seçimler 1 Ekim'de başlayıp 10 Ekim'de son bulmuştur.

1934 Türkiye yerel seçimleri'nde Amasya Belediyesi ile 2 ilçe ve bir beldenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapıldı. 7 Ekim günü başlayan oy verme işleminin 5 gün sürdüğü Amasya'da il genelinde bulunan 13.731 seçmenden 7.586'sı oy kullandı. Amasya merkez ilçede ise 4.014 seçmenden 2.142'si oy kullandı. Seçimleri CHF adayları kazandı. Bu üyeler arasında 18 Ekim'de yapılan seçim sonucunda Celal Bey belediye başkanlığına seçildi.

<span class="mw-page-title-main">Kırklareli'de 1930 Türkiye yerel seçimleri</span>

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde Kırklareli Belediyesi ile 4 ilçenin ve 2 beldenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. 1 Ekim 1930 tarihinde başlayan seçimler, 22 Ekim 1930 tarihinde sona ermiştir. Kırklareli il merkezinde gerçekleştirilen seçimlerde 2.946 kadın ve 3.302 erkek olmak üzere 6.243 oy kullanılmıştır. İl merkezinde seçimi 80 oy farkla kazanan Cumhuriyet Halk Fırkası üyeleri, Kırklareli Belediye Başkanlığına 1922 yılından beri görevini sürdüren Şevket Dingiloğlu'nu yeniden seçmiştir.

26 Mayıs 1946 Yerel Seçimleri'nde İzmir Belediyesi ile 14 ilçenin ve 14 beldenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. İzmir merkez ilçede 108.102 seçmenin 26.507'si seçimlere katılmış ve seçmenler %46'lık bir katılım oranı göstermiştir.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde Aydın Belediyesi ile 5 ilçenin ve 6 beldenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. 17 Eylül 1930 tarihinde başlayan seçimler, 17 Ekim 1930 tarihinde sona ermiştir. Aydın il merkezinde gerçekleştirilen seçimlerde 4.585 kadın ve 7.137 erkek olmak üzere toplam 11.722 oy kullanılmıştır.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde Bursa Belediyesi ile 9 ilçenin ve bir beldenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. Bursa il merkezinde 19 Eylül 1930 tarihinde başlayan seçimler, 28 Eylül 1930 tarihinde sona ermiştir. Bursa il merkezinde gerçekleştirilen seçimlerde 19.605 kadın ve 11.194 erkek olmak üzere toplam 30.799 oy kullanılmıştır. İl merkezinde seçimi kazanan Cumhuriyet Halk Fırkası üyeleri, Bursa Belediye Başkanlığına Nazifi Şerif Nabel'i seçmiştir.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde Çanakkale Belediyesi ile 9 ilçenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. Çanakkale il merkezinde 29 Eylül 1930 tarihinde başlayan seçimler, 11 Ekim 1930 tarihinde sona ermiştir. Çanakkale il merkezinde gerçekleştirilen seçimlerde 3.458 kadın ve 4.258 erkek olmak üzere toplam 7.716 oy kullanılmıştır. İl merkezinde seçimi kazanan Cumhuriyet Halk Fırkası üyeleri, Çanakkale Belediye Başkanlığına Veli Yaşın'ı seçmiştir.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde Ordu Belediyesi ile 3 ilçenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. Ordu il merkezinde 2 Ekim 1930 tarihinde başlayan seçimler, 5 Ekim 1930 tarihinde sona ermiştir. Ordu il merkezinde gerçekleştirilen seçimlerde 350 kadın ve 1.753 erkek olmak üzere toplam 2.103 oy kullanılmıştır. İl merkezinde seçimi kazanan Cumhuriyet Halk Fırkası üyeleri, Ordu Belediye Başkanlığına Kalfazade Rıfat'ı seçmiştir.

1930 Türkiye yerel seçimleri'nde İstanbul Belediyesi ile ilçe ve beldelerinin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. İstanbul il merkezinde 5 Ekim 1930 tarihinde başlayan seçimler, 18 Ekim 1930 tarihinde sona ermiştir. İstanbul il merkezinde CHF oyların yaklaşık 4'te 3'ünü almıştır.