İçeriğe atla

İzebel

John Liston Byam Shaw'un 19. yüzyıldan İzebel'i tasvir eden resmi

İzebel (İbranice: אִיזֶבֶל) veya Jezebel, Tanah'ın Krallar Kitabı'nda bahsi geçen, Saydalı I. Etbaal'ın kızı ve İsrail Kralı Ahav'ın karısıdır.[1]

Tanah'daki anlatıya göre İzebel, kocasıyla birlikte Baal ve Aşera'ya ibadeti ulusal ölçekte başlatmış ve Yahveh'in peygamberlerini İsrail'den tasfiye ederek Omrid Hanedanı'nın onurunu zedelemiştir. Bu suçları için Omrid Hanedanı yok edilmiş, İzebel ise yüksek bir yerden aşağı atılarak öldürülmüş ve cesedi köpekler tarafından yenilmiştir.

Daha sonraki Hristiyan geleneğinde Jezebel sahte peygamberlerle ilişkilendirilmiştir.

Tanah'da İzebel

Frederic Leighton tarafından Jezabel ve Ahav (y.1863)

Krallar Kitabı'nda İzebel, Sur kralı I. Etbaal'ın kızı ve Fenike prensesi olarak tanıtılır. İzebel, İsrail'in kuzey krallığı olan Samarya Kralı Ahav ile evlenmiştir.

Bu evlilik, Omri'nin hükümdarlığı sırasında İsrail ve Fenike arasında var olan dostane ilişkilerin doruk noktasıydı ve muhtemelen Ahav'ın siyasi gücünü sağlamlaştırdı. İzebel, Süleyman'ın yabancı eşleri gibi, kendi inanç ve ibadet şeklini sürdürmekteydi, bu yüzden Ahav Samariye'de Baal tapınağında bir sunak inşa etti.[2]

İlyas

Coloured illustration of a bearded prophet confronting a luxuriously dressed king and queen
Jezebel ve Ahab İlyas'la tanışıyor, Sir Francis Dicksee (1853–1928)

İzebel'in Kraliçe olarak taç giyme töreninden sonra Yahvizm (Yahudiliği oluşturacak öncül inanış) için resmi kraliyet desteği zayıfladı, Baal ulusal ilah statüsüne yükseldi ve Baal'a adanmış tapınaklar ve sunaklar inşa edildi.[3] İzebel ayrıca Samiriye'deki şiddetli bir kıtlık sırasında 450 Baal ve 400 Aşera peygamberine maddi destek sağlamak için kraliyet hazinesini kullandı.[4] Takip eden zamanda Yahveh inancı sistematik olarak tasfiye edildi, Yahveh'ye adanmış sunaklar yıkıldı ve bu ilahın birçok peygamberi öldürüldü. Bu tasfiyelerden sadece 100 peygamber kurtuldu.[5] Ahav'ın kraliyet mahkemesinde Yahveh destekçisi bir kişi olan Ovadya, bu Yahveh peygamberlerini gizlice bir mağarada korudu.[2] İlyas, İsrailoğullarının, Baal'ın toplulukta artan etkisi nedeniyle, Baal'a mı, Yahveh'e mi ibadet edileceği konusunda bölünmüş olduğunu belirtmiştir.[6]

İlyas, Jezebel'in Baal ve Aşera peygamberlerini Kermil Dağı'nda bir meydan okumaya davet ederek bu tartışmaya son vermeye karar verdi. Meydan okuma, hangi tanrının sunağa konmuş kurbanlık bir boğayı yakarak kurban edebileceğini görmekti. Jezebel'in peygamberleri, çığlıklarına ve kendilerini kesmelerine rağmen, Baal'ın boğayı yakmasını sağlayamadı. Ancak İlyas, Yahveh'i çağırdığı zaman boğa yakıldı ve bu İsrailoğullarını etkiledi. Daha sonra İlyas, halka Kişon Nehri'nde Baal ve Aşera'nın peygamberlerini ele geçirip öldürmelerini emretti. Peygamberler öldürüldükten sonra İzebel, İlyas'ın sonunun kendi peygamberleri gibi olması (öldürülmesi) için yemin etti ve bunu yapamadığı takdirde ilahi yargıyı kabul etti.[7] İlyas, hayatını kurtarmak için vahşi doğaya kaçtı, İsrail'in Baal'a olan bağlılığı ve kalan tek Yahveh inanırı olduğu için ağıt yaktı.[2][8]

Belirsiz bir süre geçtikten sonra, Ahav Navot'un evini ziyaret etti. Ev, Yizreel şehrindeki kraliyet sarayının yakınında yer alıyordu. Kendi bahçelerini genişletebilmesi için Navot'un üzüm bağını isteyen Ahav, daha kaliteli bir bağ veya para karşılığında araziyi satın almak istedi. Navot, Ahav'a bağının atalarının mülkü olduğunu bildirerek teklifi reddetti. Ahav, sarayına döndü ve Navot'un cevabı nedeniyle somurttu ve mutsuz oldu.

İzebel, Navot'un tutuklanmasını düzenleyerek Ahav'ı neşelendirmeye karar verdi ve Navot'u Tanrı ve krala karşı küfür (sahte) suçlamasıyla infaz ettirdi. Navot şehir dışında idam edildikten sonra cesedi sokak köpekleri tarafından yalandı. İzebel daha sonra Ahav'a Navot'un bağına kolayca sahip olabileceğini söyledi. Bununla birlikte, İlyas Ahav'ı hırsızlık ve cinayet işlediği için kınadı. Ceza olarak Tanrı, Ahav'ın ölümü ile kraliyet soyunun yok edilmesinde karar kıldı. İzebel'in ölümü de, cesedi köpekler tarafından yenecek şekilde hüküm kılındı.[9]

Ölüm

Engraving of Jezebel being thrown out of a window to waiting mounted troops and dogs
Gustave Doré'den Jezebel'in Ölümü

Üç yıl sonra Ahav savaşta öldü. Oğlu Ahaziya tahtını devraldı, ancak bir kaza sonucu o da öldü ve Ahaziya'nın yerine kardeşi Yoram geçti. İlyas'ın halefi olan Elyesa, havarilerinden birine Yoram'ın ordusunun komutanı Yehu'yu, Ahav'ın ailesine karşı ilahi bir ceza olması için kral olarak kutsal yağ ile yağlamasını emretti. Yehu, Yoram'ı ve yeğeni Ahazya'yı (Yahuda kralı ve muhtemelen İzebel'in kızı olan Atalya'nın oğlu) öldürdü. Daha sonra İzebel ile yüzleşmek için Yizreel'deki kraliyet sarayına yaklaştı. Yehu'nun geldiğini bilen İzebel, makyaj yaptı, süslemeli resmi bir peruk taktı ve pencereden dışarı bakarak Yehu'yla alay etti.

Yehu daha sonra İzebel'in hadım hizmetkarlarına İzebel'i pencereden dışarı atmalarını emretti. Aşağı atılan İzebel'in kanı duvar ve atlara sıçradı, Yehu'nun atı ise cesedi çiğnedi. Yehu saraya girdi, yedikten ve içtikten sonra İzebel'in cesedinin gömülmesini emretti, ancak hizmetkarlar İzebel'in sadece kafatasını, ayaklarını ve avuçlarını bulabildi. İzebel'in eti, İlyas'ın kehanet ettiği gibi sokak köpekleri tarafından yendi. Edwin R. Thiele'ye göre, İzebel'in ölümü MÖ 850 yılı civarındadır.[10]

Kaynakça

  1. ^ Elizabeth Knowles, "Jezebel", The Oxford Dictionary of Phrase and Fable, OUP 2006
  2. ^ a b c "JEZEBEL - JewishEncyclopedia.com". www.jewishencyclopedia.com. 17 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2020. 
  3. ^ 1 Kings 16:32
  4. ^ 1 Kings 18:19
  5. ^ 1 Kings 18:3–4, 13
  6. ^ 1 Kings 18:21
  7. ^ Micah 6:16
  8. ^ Bromiley, Geoffrey William (2009). The International Standard Bible Encyclopedia. Grand Rapids, Michigan: W. B. Eerdmans. ISBN 978-0-8028-3785-1. 
  9. ^ "Jezebel: Bible". Jewish Women's Archive. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2020. 
  10. ^ Edwin Thiele, The Mysterious Numbers of the Hebrew Kings, (1st ed.; New York: Macmillan, 1951; 2d ed.; Grand Rapids: Eerdmans, 1965; 3rd ed.; Grand Rapids: Zondervan/Kregel, 1983). 0-8254-3825-X

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Baal veya Baʽal, antik çağda Levant'ta konuşulan Kuzeybatı Sami dillerinde önceleri insanlar arasında kullanılan 'sahip', 'efendi' anlamına gelen bir unvan ve şeref ifadesiydi. Ünvan akademisyenlere göre önce güneş kültleri ve çeşitli koruyucu tanrılarla ilişkilendirilir; ancak yazıtlar, Ba'al adının özellikle fırtına ve bereket tanrısı Hadad ve onun yerel tezahürleriyle ilişkilendirildiğini gösterdi.

<span class="mw-page-title-main">Ahaz</span> Yehuda Krallığının 13. kralı.

Ahaz Jotham'ın oğlu ve Yehuda'nın kralıydı. Matta İncilinde İsa'nın aile ağacında adı geçen krallardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Ahav</span>

Ahab veya Ahav Omri'nin oğlu ve İsrail'in Kralıydı. William F. Albright'a göre MÖ 869 - MÖ 850 yıllarında, E. R. Thiele'ye göre ise MÖ 874 - MÖ 853 yılları arasında hükümdarlık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İlyas</span>

İlyas, İbranice İncil'deki Krallar Kitaplarına göre bir peygamber ve bir mucize yaratıcısıdır ve Kral Ahab'ın hükümdarlığı sırasında kuzey İsrail krallığında yaşar. 1 Krallar 18'de İlyas, Kenan tanrısı Baal'a karşı İbrani Tanrısı YHWH'ye tapınmayı savunur. Tanrı ayrıca İlyas aracılığıyla diriliş, gökten ateş indirme ve "ateşle" diri diri göğe girme gibi birçok mucize gerçekleştirir. Ayrıca "peygamberlerin oğulları" olarak bilinen bir peygamberler okuluna liderlik eder. Yükselişinin ardından, öğrencisi ve en sadık yardımcısı Elyesa, bu okulun lideri rolünü üstlenir. Malaki Kitabı, İlyas'ın "Tanrı'nın büyük ve korkunç gününün gelişinden önce" döneceğini kehanet eder, onu İbrani Kutsal Kitabına saygı duyan çeşitli inançlarda Mesih'in ve eskatonun habercisi yapar. İlyas'a yapılan atıflar Sirak, Yeni Ahit, Mişna,Talmud, Kuran, Mormon Kitabı ve Bahai yazılarında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">I. Yarovam</span>

Jeroboam, riyb (uğraşan) ve 'am (halk) kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuş "insanlar için uğraşan" veya "halkın haklarını savunan" anlamına gelen bir isimdir. Kuzeydeki on kabilenin Rehoboam'a karşı ayaklanıp İsrail Krallığı'ndan ayrılarak kurdukları Kuzey İsrail Krallığı'nın ilk kralıydı. Hükümdarlığı 22 yıl sürdü. Hükümdar olduğu tarihler William F. Albright'a göre MÖ 922 - MÖ 901 ve Edwin R. Thiele'ye göre MÖ 931 - MÖ 910'dur.

<span class="mw-page-title-main">Baaşa</span>

Baaşa (İbranice:בַּעְשָׁא), Başa, "Baal duyar") İkinci İsrail Krallığı'nın üçüncü kralıydı. İssakarlı Ahiya'nın oğluydu. Baaşa'nın hikâyesi 1 Krallar9 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. kitabında anlatılır.

<span class="mw-page-title-main">Omri</span>

Omri "Tanrı hayatımdır") İkinci İsrail Krallığının kralı ve Ahab'ın babasıydı. William F. Albright'a göre hükümdarlığı MÖ 876 - MÖ 869 arası sürerken bu E. R. Thiele'ye göre MÖ 888 - MÖ 880 arasıdır. Zimri, Elah'ı öldürüp kendini kral ederken Omri Elah'ın ordusunda komutandı. Omriyi kendilerine kral seçen birlikler Tirzah'a yürüyüp Zimri'yi sarayında kıstırdı ve Zimri öldü.

<span class="mw-page-title-main">Ahaziya (İsrail)</span>

Ahaziah, Ochozias veya Ahaziya Ahab ve Jezebel'in oğlu ve İsrail'in sekizinci kralıydı. William F. Albright'a göre iktidarı MÖ 850 - MÖ 849 yılları, E. R. Thiele'ye göre ise MÖ 853 - MÖ 852 yılları arasında varolmuştur. Krallar Kitabında babası Ahab'ın yolundan gittiği için eleştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yoram (İsrail)</span>

Jehoram İsrail Kralıydı. Ahab'la Jezebel'in kral olan iki oğlundan biriydi. Tanah'ta anlatıldığına göre İsrail Kralı Jeroham'ın beşinci yılında aynı isimle (Jeroham) başka bir kral Yehuda Krallığı'nın başına geçti. Yehuda Kralı Jeroham başa geçtiğinde, babası Jehoşafat hâlâ kraldı; iki kral ülkeyi birlikte yönettiler. İki farklı kral Jeroham Tanah'ın bazı kısımlarında birlikte anıldığından bu akıl karıştırmaktadır.. Yoram, William F. Albright'a göre MÖ 849 - MÖ 842 arası, E. R. Thiele'ye göre ise MÖ 852 - MÖ 841 arası hükümdarlık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yehu</span> İsrail kralı

Jehu Nimşi'nin torunu, Jehoşafat'ın oğlu ve İsrail'in kralıydı. William F. Albright'a göre MÖ 842 - MÖ 815, E. R. Thiele'ye göre MÖ 841 - MÖ 814 tarihleri arası hükümdarlık yaptı. Jehu ile ilgili bilgilerin kaynağı olarak Tanah kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Yoaş (İsrail)</span> İsrail kralı.

Joaş, Jehoahaz'ın oğlu ve İsrail'in kralıydı. Tahta geçtiği zaman İsrail Krallığı, Hazael önderliğindeki Aramlıların saldırılarına maruz kalıyordu. William F. Albright'a göre M.Ö. 801 - M.Ö. 786, E. R. Thiele'ye göre ise M.Ö. 798 - M.Ö. 782 yılları arasında krallık yaptı.

<span class="mw-page-title-main">II. Yarovam</span>

Jeroboam II Joaş'ın oğlu ve Kuzey İsrail Krallığı'nın on dördüncü kralıydı; kırk bir yıl krallık yaptı. Döneminin Yehuda Kralları Amaziah ve Uzziah'tı. Suriyelilere karşı zaferler kazanıp ülkeyi eski sınırlarına kavuşturdu: "Yarovam Levo-Hamat'tan Arava Gölü'ne kadar İsrail topraklarını yeniden ele geçirdi". William F. Albright'a göre M.Ö. 786 - M.Ö. 746, E. R. Thiele'ye göre ise M.Ö. 793 - M.Ö. 753 yılları arası krallık yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Asa</span>

Asa, Yehuda Krallığı'nın üçüncü, Davud Hanedanlığı'nın beşinci kralıydı. Süleyman oğlu Rehoboam'ın torunu, Abijam'ın oğluydu. Tanah'a göre 41 yıl hükümdarlık yaptı. Saltanatı MÖ 913-910 ila MÖ 873-869 tarihleri arası sürdü. Ardılı olarak yerine oğlu Jehoşafat geçti. Thiele'nin kronolojisine göre Asa hastalandı ve krallığını oğlu Jehoşafatla paylaştı; ortaklaşa sürdürülen krallığın ikinci yılında Asa öldü.

<span class="mw-page-title-main">Ahazya (Yehuda)</span> Yehuda Krallığının 7. kralı.

Ahaziah Yehuda Kralıydı. Babası Jehoram annesi de Ahab'ın kızı Athaliah idi. Tanah'ta adı Jehoahaz olarak da geçer. Ahab Hanedanlığı yıllarına göre 42 yaşında tahta geçti fakat gerçek yaşı 22 idi. Çoğu dinbilimciler 2 Tarihler kitabında geçen 42 yaşın bir yazım hatası olduğu, doğrusunun 2 Krallar kitabında yazıldığı gibi 22 olduğunu savunur. Bazı Yunan ve Suriye metinlerinde 2 Tarihler'deki yaşın 22 olarak düzeltildiği gözükür. William F. Albright'a göre M.Ö. 842'de, E. R. Thiele'ye göre ise M.Ö. 841/840 yılında krallık yaptı. Annesi Athaliah'ın etkisiyle "Yahveh"cileri kızdıran ibadet şekillerini ülkeye soktu.

<span class="mw-page-title-main">Atalya</span> Yehuda Krallığının 8. hükümdarı, kraliçe.

Athaliah Jehoram'ın eşi, Ahaziah'ın annesi ve Yehuda Krallığı'nı altı yıl süreyle tek başına yöneten kraliçeydi. William F. Albright'a göre MÖ 842 - MÖ 837 yıllarında, Edwin R. Thiele'ye göre ise MÖ 842/841 ile MÖ 836/835 yılları arasında hükümdarlık yaptı. Athaliah genelde İsrail Kralı Ahab ile Kraliçe Jezebel'in kızı olduğu farzedilir. Jehoram ile olan evliliği iki krallık arasındaki anlaşmanın bir ürünüdür.

<span class="mw-page-title-main">Yoaş (Yehuda)</span> Yehuda Krallığının 9. kralı.

Joaş (İbranice: יוֹאָשׁ veya יהואש, "Tanrı vergisi"; Yunanca: Ιωας; Latince: Joas), Ahaziah'ın soyundan hayatta olan tek kişiydi ve Yehuda'nın kralıydı.

<span class="mw-page-title-main">Amatzya</span> Yehuda Krallığının 10. kralı.

Amaziah, Joaş'ın oğlu ve Yehuda'nın kralıydı. Annesi Jehoaddan'dı. Yirmi beş yaşında tahta geçti. MÖ 797/796 - MÖ 768/767 arası yirmi dokuz yıl boyunca iktidarda kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Hezekiya</span> Yehuda Krallığının 14. kralı

Hezekiya Ahaz'ın oğlu ve Yehuda Krallığı'nın 14. kralıydı. Edwin Thiele hükümdarlık tarihlerinin MÖ 715 ile MÖ 686 yılları olduğunu belirtir. Hezekiya ayrıca, Tora'da en çok göze çarpan krallardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Yoşiyahu</span>

Yoşiyahu büyük reformlar yapan Yehuda kralıydı. Tarihçiler tarafından, kendi zamanına denk gelen Deotronomik reformlar döneminde dini yazıtlar yazdırdığı veya bulduğuna inanılır.

Krallar Kitabı, Kral David'in ölümünden Yekoniya'nın Babil'de esir düşmesine kadar geçen 400 yıllık sürede antik İsrail ve Yehuda krallıklarıyla ilgili hikâyeleri anlatır. Yeşu, Hâkimler ve Samuel kitaplarının bulunduğu bir dizi tarihsel kitabın sonuncusudur ve ana amacı Yahudi krallığın Babilliler tarafından neden yıkıldığını dini açıdan anlatmak ve sürgünden dönüşün temelini hazırlamaktı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.