İzak Rabin
| İzak Rabin יִצְחָק רַבִּין | |
|---|---|
 | |
| İsrail Başbakanı | |
| Görev süresi 3 Haziran 1974 - 21 Haziran 1977 | |
| Başkan | Efraim Katzir |
| Yerine geldiği | Golda Meir |
| Yerine gelen | Menachem Begin |
| Görev süresi 13 Temmuz 1992 - 4 Kasım 1995 | |
| Başkan | Haim Herzog Ezer Weizman |
| Yerine geldiği | İzak Şamir |
| Yerine gelen | Şimon Peres |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1 Mart 1922 Kudüs, Filistin Mandası |
| Ölüm | 4 Kasım 1995 (73 yaşında) Tel Aviv, İsrail |
| Ölüm nedeni | Suikast |
| Milliyeti | İsrailli |
| Partisi | İsrail İşçi Partisi |
| Evlilik(ler) | Leah Rabin (e. 1948; ö. 1995) |
| Çocuk(lar) | Dalia Rabin-Pelossof Yuval Rabin |
| Dini | Yok (Agnostik) |
| Ödülleri |  Nobel Barış Ödülü (1994) |
| İmzası |  |
İzak Rabin (İbranice: יִצְחָק רַבִּין; 1 Mart 1922 - 4 Kasım 1995), İsrailli asker ve politikacı. İsrail’in 5. Başbakanı olan Rabin, 1974-77 yılları arasında ve 1992 ile 1995 yılındaki suikastına kadar olan süre olmak üzere iki dönem başbakanlık yaptı.
1994 yılında Rabin, Şimon Peres ve Yaser Arafat ile birlikte Nobel Barış Ödülü’nü kazandı. Yigal Amir adında, aşırı sağcı bir İsrailli radikal tarafından Oslo Anlaşmasını imzalamasından dolayı suikasta uğradı. Rabin, İsrail’in ilk İsrail doğumlu ve ilk suikasta kurban giden Başbakanıydı. Aynı zamanda İsrail'in Levi Eşkol’dan sonra görevi başında ölen ikinci başbakanıydı.
Yaşamı
Rabin, İngiliz Mandası altındaki Filistin’de, Nehemiah Rabin ve Rosa Cohen’in çocuğu olarak dünyaya geldi. Ailesi, Filistin’e "Üçüncü Göç" ile geldi. Babası Nehemian Rubitzov, Ukrayna’daki Sydorovychi köyünde 1886 yılında dünyaya geldi.[1] Babası genç yaşta öldüğünden Nehemiah, erken yaşta çalışarak ailesine destek vermek zorunda kaldı. 18 yaşında Amerika’ya göç eden Nehemiah, Paole Zion partisine katıldı ve soyadını Rabin olarak değiştirdi. 1917 yılında, Yahudi Birliği’nden gönüllü bir grupla Filistin’e gitti.
İzak’ın annesi Rosa Cohen, 1890 yılında Mohilev, Belarus’ta dünyaya geldi. Bir haham olan babası, Siyonist harekete karşı çıktı ve Rosa’yı Homel’de bulunan bir Hristiyan okuluna genel eğitim alabilmesi için gönderdi. Rosa, politika ve sosyal girişimlere ilgi duyuyordu. 1919 yılında Filistin’e gitti ve bir süre sonra da Kudüs’e taşındı.[2]
İzak Rabin, Tel Aviv’de büyüdü. Ailesi, o daha bir yaşındayken buraya taşınmıştı. 1940 yılında Kadoori Tarım Lisesi’nden iyi bir dereceyle mezun oldu ve bir sulama mühendisi olmayı ümit etti.[3] Ama, ileride İngiltere’de aldığı birkaç askeri strateji dersinden başka herhangi bir lisans eğitimi almadı.
Rabin, Arap-İsrail Savaşı esnasında, 1948 yılında, Leah Rabin ile evlendi. Leah, Palmach adlı bir gazete için muhabirlik yapmaktaydı. Daila ve Yuval adında iki çocukları oldu. Amerikalı diplomat Dennis Ross’a göre Rabin, dindar değildi ve hatta İsrail’in tanıdığı en Laik insandı.[4]
Askerî kariyeri
Palmach
1941 yılında, Ramat Yohanan kibbutz’undaki pratik eğitimi esnasında, Rabin, Haganah adlı, Yahudi yerleşim alanlarını korumak için kurulan paramiliter örgütün Palmach (atak güçlerine) bölümüne katıldı. Palmach altında ilk katıldığı operasyon, 1941 Haziran’daki Vichy Fransa’sının yönetimi altında olan Lübnan’ın, müttefik güçler tarafından işgaliydi.
Savaşın sonunda Palmach ve İngiliz otoritelerinin arasındaki ilişki gerginleşti. Bu gerginliğin en büyük nedenlerinden biri, İngiliz yönetiminin Yahudi göçmenlere olan tavrıydı. 1945 Ekim'inde, Rabin, Atlit Kampında tutulan yasa dışı Yahudi göçmenlerini özgür bırakmayı amaçlayan projenin liderliğini yaptı. Kara Şabat’ta, İngiliz otoritesi, Yahudi kurumlarının liderlerine karşı, büyük bir operasyon düzenledi. Rabin, beş ay tutuklu kaldı. Rabin, bırakıldıktan sonra ikinci Palmach Taburu'nun başına geçti ve 1947’de Palmach’ın Operasyon Şefliği'ne yükseldi.
İSK Hizmeti
1948 Arap-İsrail Savaşı esnasında, Rabin, Kudüs’teki operasyonları yönetti ve Negev’de Mısır Ordusuyla savaştı. Savaşın başında, Rabin Harel Tugayı'nın komutanıydı ve bu Tugay, kıyı düzlüğünden Kudüs’e giden yolda savaştı. İlk ateşkes esnasında, İsrail Savunma Kuvvetleri (İSK) ve Irgun arasındaki münakaşaya katıldı.
Sonrasındaki dönemde, o döneme kadar gerçekleşen en büyük operasyon olan Danny Operasyonu'nda, yardımcı kumandanlık yaptı. Bu operasyona dört tabur katıldı ve Ramle ve Lidda şehirleri ele geçirildi. Ayrıca operasyonun en önemli parçası ise Lidda Havaalanı'nın ele geçirilmesiydi. Bu iki şehrin ele geçirilmesinden sonra, Arap nüfusu şehirlerden ayrıldılar. Ayrılmalarının kararını Rabin imzaladı. Bundan sonra Rabin, güney cephesinde Operasyon Şefi olarak Yoav ve Horev operasyonlarına katıldı ve büyük çatışmaları sona erdirdi.
1949 yılı başında Rabin, Rodos Adası’nda yapılan Mısır'la ateşkes konuşmalarına İsrail'i temsil eden grubun bir üyesi olarak katıldı. Bu müzakerelerin sonucu 1949 Ateşkes Anlaşmasıydı ve bu anlaşma, 1948 Arap-İsrail Savaşının resmi düşmanlıklarını sona erdirdi. Savaş sonundaki terhisten sonra, Rabin, Palmach’ın en kıdemli üyesiydi. 1964 yılında Rabin, Levi Eşkol tarafından, İsrail Savunma Kuvvetleri'nin Kurmay Başkanlığına atandı. David Ben-Gurion’un ardından Başbakan olan Levi Eşkol, fazla askeri tecrübeye sahip olmadığından, Rabin hareket özgürlüğüne sahipti.
Rabin’in komutasında İSK; 1967 yılında, Mısır, Ürdün ve Suriye’ye karşı, Altı Gün Savaşı'nda zafer kazandı. Eski Şehirden sonra Kudüs de, İSK tarafından ele geçirildi. İleriki dönemde Rabin, sinir bozukluğu nedeniyle zor günler geçirdiği oldu.[5] Bu kısa süren zor dönemden sonra İSK'daki görevinin başına döndü.
Elçilik ve Çalışma Bakanlığı
İSK’dan emekliliğinden sonra Rabin, 1968 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde elçi oldu ve beş yıl bu görevi sürdürdü. Bu dönemde, ABD İsrail’in temel silah sağlayıcısı oldu ve Rabin, F-4 Phantom jeti ambargosunu kaldırmayı başardı. 1973 Yom-Kipur Savaşı esnasında herhangi resmi bir görevde bulunmazken, 1973 seçimlerinde Knesset’e girdi ve 1974 yılında, Golda Meir’in kısa süren hükûmeti altında Çalışma Bakanı oldu.[6]
İlk başbakanlık dönemi
1974 yılında, Golda Meir’in istifasından sonra, Rabin, Şimon Peres’i yenerek, Parti Başkanı seçildi. Rabin, 3 Temmuz 1974’te Golda Meir’den sonra Başbakan oldu. Hükûmet; içinde Ratz, Özgür Liberaller, Kalkınma ve Gelişme Partisi, Bedevi ve Arapları temsil eden listenin içinde bulunduğu bir Koalisyon Hükûmetiydi. Bu Koalisyon Hükûmeti, içinde dini partilerin olmadığı bir birleşimdi ve birkaç ay devam etti. Milli Dindar Parti, Koalisyon'a 30 Ekim 1974’te katıldı ve Ratz, 6 Kasım'da Koalisyon'u terk etti.
Dış politikada, Rabin döneminin başındaki en büyük gelişmelerden biri, 1 Eylül 1975 yılında, İsrail ve Mısır arasında imzalanan anlaşmaydı. Anlaşmaya göre, İki ülke arasındaki ve Orta Doğu’daki savaş, askerî güçlerle değil, barışçıl yollarla çözülecekti.[7] Bu anlaşma, 1979 yılında Mısır ile imzalanan barış anlaşması için atılan önemli adımlardan biriydi.
Entebbe Operasyonu, Rabin’in ilk döneminde gerçekleşen en dramatik olaylardan biriydi. Rabin’in girişimiyle; İSK, gizli bir harekât gerçekleştirdi. Filistin Özgürlük Cephesi’nin Wadie Haddad grubu tarafından kaçırılmış ve Uganda’ya götürülmüş olan uçaktaki kişiler kurtarıldı.[8] Rabin, Agudat İsrail tarafından, getirilen güvenoyu yoklamasından sonra, Hükûmeti bozdu ve Mayıs 1977’de gerçekleşmek üzere yeni seçim kararı aldı.
Mart 1977’deki Rabin ve ABD Başkanı Jimmy Carter görüşmesinden sonra Rabin, ABD’nin İsrail’in korunabilir sınırlar fikrini savunduğunu açıkladı ve bunun üzerine Jimmy Carter bir açıklama yayınladı. Bunun üzerine ABD ve İsrail arasındaki ilişkilerde bozulma yaşandı ve bu bozulma İşçi Partisi'nin 1977’de kaybetmesinin nedenlerinden biri oldu.[9] Aynı zamanda bu dönemde Rabin’in eşi Leah’nin, ABD’de bir bankada dolar hesabı olduğu ortaya çıktı. İsrail para birimi düzenlemelerine göre, vatandaşların başka bir ülkede, başka para birimlerini kullanarak hesap açmaları yasaktı. Bunun üzerine Rabin, Parti Başkanlığı ve Başbakanlığı seçimlerinden çekildi.
Muhalefet dönemi ve Savunma Bakanlığı
İstifasından ve İşçi Partisi’nin seçimlerde yenilgisinden sonra, Likud Partisi’nden Menachem Begin, 1977 yılında Başbakan seçildi. 1984 yılına kadar Rabin, Knesset’in bir üyesi olarak Dış ilişkiler ve Savunma Komitesi'nde görev aldı. 1984 yılından 1990 yılına kadar, Milli Birlik Hükûmetleri'nde Savunma Bakanı olarak görev aldı. Rabin göreve geldiğinde, ordu hala Lübnan’ın iç kısımlarındaydı. Rabin, birliklerin güvenli alana çekilmeleri emrini verdi. Güney Lübnan Ordusu, bu dönemde güvenli alanda aktifti.
İlk ayaklanma ortaya çıktığında Rabin, sert kararlar alarak gösterileri durdurmayı istedi. göstericilere karşı; güç, irade ve dövmeye varan yöntemler kullanmaya izin verdi.[10][11] “Kemik kıran” Rabin ismi uluslararası imajı oldu.[12] Demir Yumruk politikasının işlememesi, İsrail’in uluslararası imajının zedelenmesi ve ABD’nin Filistin Özgürlük Örgütü’nü Filistinlilerin temsilcisi olarak tanıması, Rabin’in FÖÖ ile sert müzakerelere son vermesi için zorladı.[12][13] 1990 yılından, 1992’ye kadar, Rabin Knesset’te üye olarak görev aldı ve Dış İlişkiler ve Savunma Komitesinde görev aldı.
İkinci başbakanlık dönemi
1992 yılında Rabin, Şimon Peres’i yenerek İşçi Partisi'nin başına geldi. Liderinin popülerliğinden dolayı, parti açık bir zaferle Likud’un önüne geçti. Rabin, ilk olarak İşçi Partisi'nin liderliğini yaptığı Hükümeti kurdu. Solcu bir parti olan Meretz, bu koalisyonu destekledi.
Oslo Anlaşmalarının imzalanmasında Rabin, öncü bir rol oynadı. Bu anlaşmalara göre, Filistin Milli Otoritesine Gazze Şeridi ve Batı Şeria’da kısmi kontrol gücü verdi. Anlaşmanın imzalanmasından önce, FÖÖ Başkanı Yaser Arafat, Rabin'e bir mektup göndererek, şiddete karşı olduğunu ve İsrail’i tanıdığını iletti ve aynı gün (9 Eylül 1993) Rabin, Arafat’a bir mektup göndererek, FÖÖ’yü resmen tanıdı.
Oslo Anlaşmasından sonra, İsrail’de birçok protesto gerçekleşti. Bu protestolara Rabin’in cevabı yok saymak oldu. Rabin, “Protestocular kendi etraflarında pervane gibi dönmeye devam edebilirler” dedi.[14] Rabin, Oslo Anlaşmaları'nın izinden gitmeye devam etti ve Arap desteğiyle sağladığı Knesset’teki çoğunlukta bu duruşun devamını destekledi.[15] Yaser Arafat’la arasında geçen tarihi el sıkışmadan sonra, Rabin, “Siz Filistinlilere karşı savaşan bizler, bugün sesinizi açıkça duyduk, kan ve gözyaşları yeter, yeter!" dedi.
Nobel Barış Ödülü
Oslo Anlaşmalarındaki başarılarından dolayı Rabin, 1994 Nobel Barış Ödülü’nü Yaser Arafat ve Şimon Peres ile aldı.[16][17] Anlaşma, İsrail toplumunu ikiye böldü. Bazıları Rabin’i bir kahraman olarak görürken, bazıları da, İsrail topraklarını veren hain olarak gördü.
Suikast ve sonrası
4 Kasım 1995 akşamı Rabin, aşırı sağcı bir ultra-Ortodoks olan Yigal Amir tarafından öldürüldü. Sebebi Oslo Anlaşmasıydı. Rabin, Tel Aviv’deki İsrail Kralları Meydanı’nda, Oslo Anlaşmasına destek almak amaçlı geniş bir toplu gösteriye katılmıştı. Toplantı bittiğinde, şehir merkezinden arabasına doğru yürüyen Rabin'e, Yigal Amir yarı-otomatik tabancayla 3 el ateş etti. İki kurşun Rabin’e isabet etti. Rabin, en yakın hastaneye götürüldü ve ameliyat masasında can verdi. Amir, müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Acil bir kabine toplantısının ardından Şimon Peres, İsrail Başbakanlığına atandı.[18]
Rabin’in ölümü hem İsrail hem de dünyanın geri kalanı için büyük bir şoka neden oldu. Yüzlerce İsrailli meydana, Rabin’in katledildiği noktaya gelerek ölümüne yas tuttu. Gençler, özellikle, büyük sayılarla mumlar yakıp, özgürlük şarkıları söylediler. Rabin’in cenazesine birçok dünya lideri katıldı. ABD Başkanı Bill Clinton, Avustralya Başbakanı Paul Keating, Mısır Başkanı Hüsnü Mübarek ve Kral Hüseyin bu liderlerin arasındaydı. Clinton, bir övgü konuşması yaptı ve sonunu, İbranice “Hoşçakal, Dostum!” – (Shalom, Haver!) diyerek bitirdi.[19][20]
Onun onuruna, öldürüldüğü meydan, "Rabin Meydanı" olarak yeniden adlandırıldı. Birçok kamu binası ve sokaklar da Rabin’in adını aldı. Herzl Dağı’na gömüldü. 2000 Kasım'ında karısı Leah de öldü ve Rabin’in yanına defnedildi.
Rabin’in ölümünün arka planıyla ilgili birçok tartışma oldu. Rabin’in ölümüyle alakalı birçok komplo teorisi ortaya atıldı.
Anma
4 Kasım günü resmi olmayan ve birçok kesim tarafından bilinen Rabin’i anma günüdür. 1995’te İsrail Posta Kurumu, Rabin’i anma amaçlı pullar bastı.[21] 1997 yılında İzak Rabin Merkezi açıldı. 1998’de Mechinat Rabin adlı, askerlik öncesi İSK’ye hazırlık amaçlı, lise öğrencilerine bir program organize edildi. Birçok şehir ve kasabada sokaklar, semtler, okullar, köprüler ve parklar, Rabin’in adıyla anıldı. İki sinagog ve iki devlet kompleksi de Rabin’in adını aldı. İsrail dışında, Bonn, Berlin, New york, Montreal, Paris, Roma ve Lima’da Rabin’in adını alan sokaklar oldu.[22] The Cambridge Üniversitesi Israil Topluluğu, her yıl İzak Rabin’in onuruna akademik konferans düzenlemektedir.[23] Reggae şarkıcısı Alpha Blondy, İzak Rabin adında bir single çıkardı.
Kaynakça
- ^ izrus.co.il (18 Mart 2010). "Доказано украинское происхождение Ицхака Рабина | Еврейские новости мира и Украины | ВЕК – Всеукраинский еврейский конгресс". Jewish.kiev.ua. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2011.
- ^ Yitzhak Rabin – from soldier to Nobel Peace Prize Laureate 8 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dadalos
- ^ Israeli Ministry of Foreign Affairs 30 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yitzhak Rabin 1922–1995
- ^ Dennis Ross. August 2004. The Missing Peace: The Inside Story of the Fight for Middle East Peace. Farrar, Straus, and Giroux.
- ^ Krauthammer, Charles (18 Mayıs 2007). "Prelude to the Six Days". The Washington Post. 10 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2012.
- ^ Jewish Virtual Library 1 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yitzhak Rabin
- ^ "Interim Agreement between Israel and Egypt". Knesset.gov.il. 9 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2011.
- ^ Yitzak Rabin, The Rabin Memoirs, ISBN 0-520-20766-1, p. 261
- ^ Avner, Yehuda (2010). The Prime Ministers: An Intimate Narrative of Israeli Leadership. The Toby Press. ss. 303-318. ISBN 978-1-59264-278-6.
- ^ Shipler, David K. (26 Ocak 1988). "U.S. Jews Torn Over Arab Beatings". The New York Times. 14 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2012.
- ^ "Israel Declines to Study Rabin Tie to Beatings". The New York Times. 12 Temmuz 1990. 14 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2012.
- ^ a b Shlaim, Avi (2000). The Iron Wall; Israel and the Arab World. Penguin Books. ss. 453-457. ISBN 0-14-028870-8.
- ^ Sicherman, Harvey. "Yitzhak Rabin: An Appreciation". Foreign Policy Research Institute. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2012.
- ^ Leora Eren Frucht (2 Kasım 2000). "Her Grandfather, His Legacy". Jpost.com. 24 Mart 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2012.
- ^ Rabinovich, Itamar. Israel in the Middle East: documents and readings on society, politics, and foreign relations, pre-1948 to the present. 19 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2012.
- ^ "Nobel Prize. org". Nobelprize.org. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2011.
- ^ Nobel Prize.org 11 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1994 Nobel Prize Laureates
- ^ BBC 10 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. On This Day
- ^ CNN 17 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Assassination and Funeral of Yitzhak Rabin
- ^ "Shalom haver". 23 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2012.
- ^ Commemorative Rabin Stamp 18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Israeli Ministry of Foreign Affairs
- ^ "גרסה להדפסה: מדינה שלמה על שם רבין – וואלה! חדשות". walla.co.il. 12 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2011.
- ^ "Yitzhak Rabin High School". 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2012.
|  | |
|  | |
