İçeriğe atla

İzak Algazi

İzak Algazi
Doğumİzak Algazi
24 Nisan, 1889, İzmir
Ölüm3 Mart, 1950, Montevideo, Uruguay
TarzlarYahudi Dini Tören müziği ve Klasik Türk müziği
MesleklerBesteci, hazan ve haham

İzak Algazi (24 Nisan, 1889, İzmir - 3 Mart, 1950, Montevideo, Uruguay), Türkiye Yahudilerinin ve Sefarad Dünyası'nın hazanlarından biri ve haham.

Hazan ve haham İzak Algazi 24 Nisan 1889'da İzmir'de doğdu. İzmirli eski, köklü bir ailenin oğludur. Dedesi ile babası Salomon Algazi de sinagoglarda hazanlık etmişlerdi. O yıllarda doğan her dinden Osmanlı yurttaşları etkilediği gibi, İzak Algazi da geleneksel, dini değerlerle modern düşüncelerin ve akımların çatıştığı bir çevrede yetişti. Bir yandan, Paris merkezli, batılı esintilerin etkisi altında, yeni bir anlayışla yetişiyordu, bir yandan da "Talmud Torah" adlı dini öğretim veren ilkokulda ortodoks bir eğitim görüyordu.

O dönemde, İstanbul'da olduğu gibi İzmir'e de Avrupa'dan opera toplulukları, ses ve saz sanatçıları gelmekteydi. Öte yandan, İzmir'de Yahudi cemaati batı türü bir bando kurmuştu ve bandocular Batı müziği eğitimi görmüş Yahudi çocuklarıydı.

Yirminci yüzyılın başlarında Yahudi Dini Tören müziği yanı sıra, Klasik Türk müziği bilgileri de öğrenmeye başladı. Müzikte ilk hocası, babası Hazan Salomon Algazi'di. (4) Öbür müzik hocaları, Yahudi besteciler Şem Tov Şikâr (1840-1920) ve Hayyim Alazraki'di. İzak Algazi, Şem Tov Şikâr'dan Klasik Türk müziği bilgileri öğrendi.

İlkokulu bir Türk maarif okulunda bitirdi. Daha sonra İzmir hahambaşısının müdürü olduğu "Hillel Yeshiva"ya devam etti. On dokuz yaşında İzmir'in Türk Yahudileri cemaati’nin eskiden yoğun olarak yaşadığı Karataş semtinde o zaman yeni inşa edilmiş olan Merkez Sinagoguna hazan olarak atandı. 1914'te İzmir'deki Yahudi okullarında öğretmenliğe başladı. Çok genç yaşta Yahudi cemaati içinde ve dışında çeşitli toplumsal faaliyetlere katıldı, cemaate bağlı kuruluşlarda görevler üstlendi. 1908-1911 yılları arasında İzmir Belediye Meclisi'ne üye olarak girdi. 1918'de Bayan Regina ile evlendi, bir yıl sonra da büyük oğlu Salomon doğdu.

I. Dünya Savaşından sonra 15 Mayıs 1919'da, İzmir'in Yunan ordusu tarafından işgali, İzmir'deki Yahudi cemaati'ni de çok kötü etkiledi. Yunanlar tarafından, silah zoruyla ve ölüm korkusu yüzünden işbirliğine zorlanılan bazı cemaat liderleri Yunanlarla işbirliği şüphesi karşısında ülkeyi terk etmek zorunda kaldılar. Bu kargaşada, İzak Algazi işsiz idi ve ailesini geçindirmeye çalışıyordu. Yunan işgalinin 9 Eylül 1922 tarihinde İzmir'in Kurtuluşu ile sona ermesiyle İzak Algazi'nin de önü açıldı.

İzak Algazi yeni Türkiye'nin kurulduğu 1923'te ailesiyle birlikte İstanbul'a taşındı. Şişhane'deki Neve Şalom Sinagogunun "Maftirimine" girdi. Bir süre sonra, müzik faaliyetleriyle tanınan Galata'daki İtalyan Sinagogunda[1] hazzan olarak getirilip, sinagogun müzik işlerinin yönetimi de ona verildi. Orada genç öğrenci İzak Maçoro'nun hazan hocasıydı ve o da Sefarad Dünyası'nın başlıca hazanlarından biri oldu.

İzak Algazi Istanbul'da geçirdiği on yıl içinde Yahudi cemaatinin en ileri gelen kişilerinden biri oldu. Yahudi eğitim ve öğretim kurumlarında da faal bir rol oynadı. Cemaatle Cumhuriyet yönetiminin ileri gelenleri arasındaki ilişkileri geliştirmeye çalışıtı. Yahudi cemaatinin genç Cumhuriyetin ülküleriyle bütünleşmesi gerektiği görüşünü savundu. Bu siyaseti, 1933'te kurduğu Ladino (Yahudi İspanyolcası) dilindeki haftalık gazete La Voz Orientale'de dile getirirdi. İzak Algazi, Atatürk'ün modernleşme ve batılılaşma düşünceleri'nin ateşli bir savuncusu idi. Klasik Türk müziğinin birçok üstadı ile tanışıp, dostluk kurdu. Müzik, edebiyat, tarih, felsefe bilgisiyle Cumhuriyet aydınları arasında kendisine bir yer edinmeyi başarmıştı. İzak Algazi 1933'te, Klasik Türk müziğini seven Atatürk'ün huzurunda, Dolmabahçe Sarayı'nda Klasik Türk müziği eserleri okudu ve Klasik Türk müziği tarihi hakkında örnekler vererek Atatürk'e bilgi sundu.

Fakat İzak Algazi aynı yıl, Türkiye'ye bir daha dönmemek üzere, Paris'e göç etti ve iki yıl boyunca Victoire mahallesinde bulunan başlıca Grande Synagogue de Paris'te (Büyük Paris Sinagogu) hahamlık yaptı. 1935'te Montevideo, Uruguay'a göç etti ve faal yaşamı sona erdi. Ömrünün sonuna kadar Montevideo’da yaşayan İzak Algazi 3 Mart 1950'de öldü.

Eserleri

  • Aben Yakir li Efraïm
  • Adonaï Chamahti
  • Adonaï, Adonaï El Rahoum
  • Aïom Arath Olam
  • Al Dio alto
  • Alma mia
  • Alma mia
  • Alma mia
  • Ana Ke Av Zedoni
  • Attikva
  • Avinou Malkenou
  • Ay Mansévo
  • Ayom arat olam (İbranice)
  • Ayom arat olam (İbranice)
  • Bemossae Yom Menouha
  • Cantica de achoughar
  • Cantica de achoughar
  • Ditcho me avian
  • El Dio alto
  • El parido
  • Eli Eliyahou
  • Elo Yichan-Mafterim
  • En anio de 644
  • Es Razon de Alavar
  • Famiya de luto
  • Hombre en ke te lo kontienes
  • Imafes
  • Imafes (Ladino)
  • Ir me kero la me madre
  • Kamti
  • Kamti beachmoret
  • Kantez amargos
  • Karev li chenat goel
  • Ken konossio mi manseves
  • Kidouch Chel Chavouoth
  • Kidousch
  • La ketouba de la lei
  • La Ketuba de la ley
  • Livriteha Schohem Zevoul
  • Malanya Tripa di Madre
  • Ohila La-El
  • Ombre en qué té lo contienes
  • Petiha Allela Chem
  • Quando los Riccos
  • Reyna de la Grasia
  • Reyna de la grasya
  • Reyna de la grazia
  • Se olvidan
  • Seou Chearim
  • Seou Siona Nes Vedeghel
  • Teromen Bath Rama
  • Ya chimha aromimha
  • Yede rachim nehelachim
  • Yessav a El
  • Yichlah Michmaïm-Mafterim

[2]

Albümleri

  • Edwin Seroussi, The Life and Music of Rabbi Isaac Algazi from Turkey, Renanot, Jerusalem, 1989 (with two cassettes ed. Ezra Barnea and Edwin Seroussi)
  • Cantor Isaac Algazi - Sweet Singer Of Israel (2002), Wergo[3]
  • Isaac Algazi Efendi - Osmanlı-Türk ve Osmanlı-Yahudi Musıkisinin Büyük Sesi (2004), Kalan Müzik[4]

Kaynakça ve dipnotlar

  1. ^ "İtalyan Musevi Cemaati ve Sinagogu". 5 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2010. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2010. 
  3. ^ Cantor Isaac Algazi - Sweet Singer Of Israel, Wergo
  4. ^ "Isaac Algazi Efendi - Osmanlı-Türk ve Osmanlı-Yahudi Musıkisinin Büyük Sesi, Kalan Müzik". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2010. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de Yahudilik</span> Türkiyedeki Yahudilerin tarihi

Türkiye'deki Yahudilerin tarihi, Yahudilerin Anadolu'da bulundukları yaklaşık 2400 yılı kapsar. Anadolu'da en az MÖ beşinci yüzyıldan beri Yahudi toplulukları bulunuyordu ve Elhamra Kararnamesi ile 15. yüzyılın sonlarına doğru İspanya'dan sürülen İspanya ve Portekiz Yahudilerinin birçoğu Osmanlı İmparatorluğu'na kabul edildiler ve Osmanlı Yahudilerinin çoğunluğunu oluşturdular. Bugün Türkiye Yahudilerinin büyük çoğunluğu İsrail'de yaşarken günümüz Türkiye'si, yaklaşık 14 bin kişilik bir Yahudi nüfusuna ev sahipliği yapmaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kamondo ailesi</span>

Kamondo Ailesi İstanbul'da yaşamış olan Sefarad Yahudilerinden bankacı bir aileydi.

<span class="mw-page-title-main">Kırımçaklar</span>

Kırımçaklar, Türk dili konuşan ve Kırım'da yaşayan Rabbânî Yahudilerdir. Kırım Karayları ile birlikte yaşamışlardır.

İzak Maçoro, Türkiye Yahudileri'nin ve Sefarad Dünyası'nın başlıca hazanlarından idi.

<span class="mw-page-title-main">Dominik Cumhuriyeti'ndeki Yahudilerin tarihi</span>

Hispanyola'ya yerleştiği bilinen ilk Yahudiler İspanya Yahudileriydi. Kristof Kolomb adayı 1492'de keşfettiği zaman yerleşmişlerdi. Yüzyıllar boyunca Yahudilere ev sahipliği yapan İspanya'da antisemitizm ve engizisyonlar başlayınca Yahudiler ülkeden kaçtı. Elhamra Kararnamesinin yürürlüğe girdiği gün Kolomb ve tayfası İspanya'dan yola çıktı. Mürettebatta en az beş Yahudi vardı; bunlar tercüman Luis de Torres, cerrah Marco, doktor Bernal, Alonzo de la Calle ve Gabriel Sanchez'di. Luis de Torres Hispanyola adasına ayak basan ilk kişiydi. Ardından ada Fransızlar ve İspanyollar arasında ikiye bölündü ve Yahudiler sonra da Dominik Cumhuriyeti olacak olan İspanyol tarafında kaldılar. Diğer ülkelerden de Sefaradlar gelmeye başladı. 19. yüzyılda Kurasao Yahudileri de Hispanyola'ya vardı fakat güçlü bir cemaat oluşturmadı. Çoğu Yahudi kimliklerini saklayıp geleneklerini icra etmedi. Bu Yahudilerin soyundan gelenler arasında Dominik Cumhurbaşkanı Francisco Henriquez y Carvajal ve oğlu Pedro Henriques Ureña da bulunmaktadır.

Meksika Yahudileri ülkede engizisyonlardan beri yaşamaktadır. Çoğu Meksika şehrinde olmak üzere cemaatin 50,000 üyesi vardır. Diğer Yahudiler Jalisco eyaletinin Guadalajara ve çevre şehirlerinde ve Monterrey, Veracruz, Culiacán ve Tijuana'da yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Jodensavanne</span>

Jodensavanne Güney Amerika'daki Surinam'da kurulması için teşebbüste bulunulan özerk Yahudi bölgesidir. Jodensavanne, başkent Paramaribo'nun 50 km güneyine Surinam Nehri üzerindeki Para'da bulunur.

Türkiye Hahambaşılığı, Türkiye sınırları içinde yaşayan Sefarad ve Aşkenaz Musevilerinin dinî önderi Hahambaşı'nın yönettiği kuruma verilen addır. Merkezi Beyoğlu, İstanbul'da bulunmaktadır. Papalık ya da patrikhane gibi ruhani bir makam değildir, zira dünyadaki hahambaşılıklar arasında hiyerarşik bir düzen yoktur. Sayıları 80 dolaylarında olan Karay cemaati Türkiye Hahambaşılığı'nın yetkisini kabul etmemekte ve özerk bir topluluk teşkil etmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Türkischer Tempel</span> Viyanada bir yapı,Avusturya

Türkischer Tempel, Viyana'da bir sinagogdu. Özellikle Türkiye'den göç etmiş Sefarad Yahudileri için kurulmuş olan sinagog ve kubbesi Yahudi mimar stiliyle Hugo von Wiedenfeld tarafından 1885-1887 arasında inşa edilmiştir. Bina 1938'de Kristal Gece olaylarıyla harabeye çevrildi.

<span class="mw-page-title-main">500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi</span> İstanbulda müze

500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi, 500. Yıl Vakfı tarafından topluma Türk Yahudilerinin gelenekleri ve tarihi açısından bilgi sunmak amaçlı kurulmustur. 25 Kasım 2001'de açılmıştır. 500. Yıl Vakfı 1989'da 113 Yahudi ve Müslümandan oluşan Türk vatandaşları tarafından Sefaradların 500 yıl önce Osmanlı İmparatorluğu'na gelişini kutlamak için kuruldu. Müze fikri, müzenin ilk küratörü olan Naim Güleryüz tarafından ortaya atıldı ve Kamhi ailesinin maddi destekleriyle açıldı.

<span class="mw-page-title-main">Abraham Behor Kamondo</span>

Kont Abraham Behor Kamondo Kamondo Ailesinden Osmanlı-Fransız bankacı, koleksiyoncu ve hayırsever.

<span class="mw-page-title-main">Lübnan'daki Yahudilerin tarihi</span>

Lübnan Yahudileri geleneksel olarak bir Mizrahi cemaati olup genelde Lübnan'ın Beyrut şehrinde veya çevresinde yaşayan veya yaşamış olan Yahudilerdir. Cemaatin hemen hemen hepsi İsrail, Fransa ve Kuzey Amerika'ya göç etmiştir. Ülkede bugün 20 ila 40 arası Yahudi kalmıştır. Lübnan Yahudileri toplumla sıkıca entegre oldukları ve vatanlarını terk etme hissi duymadıkları için Lübnan'ın 1958'de yaşadığı iç savaşta dahi büyük oranda dış göç olmamıştır. Fakat, 1975'teki Lübnan İç Savaşı ve 1982'deki İsrail'in Lübnan'a girme harekâtıyla dış göçler hızlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Salomon Rafael Kamondo</span>

Kont Salomon Rafael Kamondo Kamondo Ailesinden Osmanlı bankacı ve hayırsever.

Latin Amerika'daki Yahudilerin tarihi, bazı bakış açılarına göre Christopher Columbus'un İspanya'dan yola çıkıp Atlantik Okyanusu'nu geçtiği tarih olan 3 Ağustos 1492'de başlar. Onun yola çıktığı tarih, Katolik Monarklar olan I. Isabel ve II. Fernando'nun İspanya'daki Yahudilere ya Katolisizm'e geçmelerini ya da ülkeyi terk etmelerini emreden bildirgeyi yayınladığı tarihe denk gelir.

Musta'arabi Yahudiler, bugün Mizrahi olarak adlandırılan Arapça konuşan Yahudilere denir. Bu Yahudiler, 1492'de İspanya'dan kovulan Ladino konuşan Yahudilerin dindaşları olan Musta'arabilerin yanına varmasından önce, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'daki geniş Arap Dünyası'nda yaşadılar.

Victoria Hazan, Türkiye Yahudisi asıllı Amerikalı şarkıcı, udi ve bestecidir.

Suriye'deki Yahudileri, ilk çağlardan beri Suriye'de yaşayan Yahudiler ile 1492'de İspanya'dan kovulan Sefaradlar oluşturur. Halep, Şam ve Kamışlı'da asırlar boyunca büyük Yahudi cemaatleri var olmuştur. 20. yüzyılın başlarında Suriye Yahudilerinin büyük bir yüzdesi ABD, Orta ve Güney Amerika ve İsrail'e göç etti. Bugün Suriye'de çok az Yahudi yaşamaktadır. Suriye Yahudilerinin oluşturduğu en büyük cemaat 75.000 kişilik nüfusuyla Brooklyn, New York'tadır.

<span class="mw-page-title-main">Bizans İmparatorluğu'ndaki Yahudilerin tarihi</span>

Bizans Yahudileri, genelde Romanyotların oluşturduğu Bizans İmparatorluğu'nda yaşayan Yahudilerdir. Bizans İmparatorluğu kurulmadan önce bu topraklarda bulunan Yahudiler zamanla ya başka ülkelere göç etmiş ya da yerlerinde kalan Yahudiler 13. yüzyıldan sonra Osmanlı tebaasına girmiştir. Romanyotlar ise zamanla diğer Yahudi mezhepleri içinde asimile olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Yosef Karo</span>

Yosef Karo veya Yosef ben Efraim Karo'nun, 1488'de İspanya'nın Toledo şehrinde doğduğuna inanılmaktadır. Bir varsayıma göre ailesi Elhamra Kararnamesi'nin ardından Portekiz'e kaçmasıyla bu ülkede doğmuştur. 1497'te Portekiz'den gelen Yahudi göçmenlerle birlikte İstanbul'a gelen Karo, bir süre Niğbolu, Selanik ve Edirne'de de yaşamıştır. 1575'te Safed'te öldü.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Yahudilerin tarihi</span>

Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Yahudilerin tarihi, Osmanlı topraklarında var olan Yahudilerin tarihidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.