İçeriğe atla

İvan Mazepa

Ivan Mazepa
Іван Мазепа
Jan Mazepa Kołodyński
Kazak hetmanı
Görev süresi
25 Temmuz 1687 - 11 Kasım 1708
Yerine geldiğiIvan Samoyloviç
Yerine gelenIvan Skoropadsky, Filip Orlik
Sürgündeki hükûmet
Kişisel bilgiler
Doğum 30 March 1639 (Yeni Takvim)
Bila Tserkva, Kiev Voyvodalığı, Polonya Krallığı Koronası, Polonya-Litvanya Birliği
Ölüm 2 Ekim 1709 (70 yaşında) (Yeni Takvim)
Milliyeti Ruten (Ukraynalı)
Evlilik(ler) Hanna Polovets (1642-1704)
İmzası

Ivan Stepanoviç Mazepa (Mazeppa olarak da yazılmıştır;[1] Ukraynaca: Іван Степанович Мазепа, Lehçe: Jan Mazepa Kołodyński; 30 Mart [E.U. 20 Mart] 1639 - 2 Ekim [E.U. 21 Eylül] 1709)[2] 1687 ile 1708 arasında Kazak hetmanı olarak görev yapmıştır. Kutsal Lig çabalarından dolayı 1707'de Kutsal Roma İmparatorluğu Prensi unvanına layık görüldü.[3] Mazepa'nın yaşamındaki tarihi olaylar pek çok edebi, sanatsal ve müzik eserine ilham kaynağı olmuştur ve sanatın koruyucusu olarak ünlüdür.

Mazepa, 1709 yılında Poltava Muharebesi'nde önemli bir rol oynadı, burada Çar Petro'nun Kazak Hetmanlığı'nın (bir Kazak devleti) Hetman'ı (askeri lider) vekilliğinden azletmeyi ve onu Alexander Menshikov ile değiştirmeyi amaçladığını öğrendikten sonra, ordusu ile Çarı terk etti ve İsveç Kralı XII. Karl'ın yanında yer aldı. Bu firarın siyasi sonuçları ve yorumu hem Rusya'nın hem de Ukrayna'nın ulusal tarihlerinde yankılanmıştır.

Rus Ortodoks Kilisesi 1708'de Mazepa'yı aforoz etti ve hala onu geri almayı reddetmektedir. 18. yüzyıldan itibaren Ukrayna'daki Rus karşıtı unsurlar aşağılayıcı bir şekilde Mazepintsy (Mazepistler) olarak anılıyordu.[4][5] Mazepa'nın Ukrayna tarih yazımına yabancılaşması Sovyet döneminde de devam etti, ancak 1991 sonrası bağımsız Ukrayna'da, tartışmalı bir figür olmaya devam etmesine rağmen Mazepa'nın imajını iyileştirmek için güçlü adımlar atıldı.

Mirası

Türkiye ve Ukrayna arasında 16 Ekim 2020 tarihinde imzalanan Askerî İşbirliği Anlaşması[6] çerçevesinde Türkiye'nin Ukrayna Donanması için inşa ettiği iki Ada sınıfı korvetin ilkine Ukrayna Genelkurmay Başkanlığı tarafından Hetman İvan Mazepa adı verildi.[7]

Kaynakça

  1. ^ "Ivan Mazepa". Encyclopædia Britannica. 4 Eylül 2018. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2018. 
  2. ^ Katchanovski, Ivan; Kohut, Zenon Eugene; Nebesio, Bohdan Y.; Yurkevich, Myroslav (2013). Historical Dictionary of Ukraine. Lanham, Maryland: Scarecrow Yayınevi. ISBN 978-0810878457. 13 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2021. 
  3. ^ ПРО МАЗЕПУ У ВІДНІ (Viyana'daki Mazepa hakkında) 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Nataliya Tsirka, Viyana. 2007
  4. ^ Magocsi, Paul Robert (1996). History of Ukraine: The Land and Its Peoples. 2. Toronto: University of Toronto Press (2010 tarihinde yayınlandı). ISBN 9781442698796. 21 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017. Mazepintsi (Mazepaites) ve mazepinstvo (Mazepaizm) terimleri, imparatorluk Rusçasında, Sovyet Marksistlerinde ve hatta komünist Rus söyleminde devlete ihanet ve oportünist ayrılıkçılığın eşanlamlıları olarak kullanılmaya başlanmıştır. 
  5. ^ Compare: Lew, Khristina (28 Ocak 1996). "Ukraine's Navy, despite difficulties, forges ahead with media center" (PDF). The Ukrainian Weekly. 4. 64. Jersey City, New Jersey: Ukrainian National Association Inc. s. 2. ISSN 0273-9348. 29 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Mart 2017. '[...] Sevastopil TV ve Radyo, BSF denizcileriyle Ukrayna Donanması personeline "milliyetçileri, Banderitleri ve Mazepivtsi'yi arayarak röportajlar düzenlemekten hoşlanmaktadır."' 
  6. ^ "VOA News, 16 Ekim 2020". 23 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2022. 
  7. ^ "Naval News sitesi, 19 Ağustos 2022". 23 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2022. 

Dış bağlantılar

Vikikaynak has the text of the 1911 Encyclopædia Britannica article Mazepa-Koledinsky, Ivan Stepanovich.
Wikimedia Commons'ta İvan Mazepa ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ukraynaca</span> Ukraynanın resmi dili

Ukraynaca, Doğu Slav dillerine ait bir dil. Ukrayna'nın resmî dilidir. Türkçede bu dilin adı için Ukrain/Ukrayn millet adından hareketle Ukraince veya Ukraynca kullanımı da vardır.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Çarlığı</span> 1547de Korkunç İvanın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721 de I. Petronun Rusyayı imparatorluğa çevirmesiyle son bulan Rus devleti

Rusya Çarlığı, 1547 yılında Korkunç İvan'ın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721'de Çar I. Petro'nun Rus İmparatorluğu'nu kurmasıyla son bulan Rus devletinin resmî adıdır. Çarlıktan önce bu topraklarda Moskova Knezliği egemen olduğu için çarlık Batı Avrupa dillerinde Moskova olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca Rusça ve Türkçe kaynaklarda da Moskova Çarlığı olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">I. Aleksey (Rusya)</span> Rus çarı (1629-1676; çar 1645-1676)

I. Aleksey veya tam adıyla Aleksey Mihayloviç Romanov, 1645-1676 arasında hüküm sürmüş Rus çarı. Saltanatında Polonya-Litvanya Birliği ve İsveç İmparatorluğu ile savaştı. Stenka Razin'in isyanını bastırdı. Öldüğünde Rusya sınırları yaklaşık 2.000.000.000 akre (8.100.000 km2) dönüme sahipti.

Ukrayna tarihi, bugünkü Ukrayna topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Hmelnitski Ayaklanması</span>

Hmelnytsky Ayaklanması, 1648'den 1657'ye kadar sürmüş bugünkü Ukrayna topraklarında meydana gelmiş bir isyan hareketidir. Hetman'ın komutasındaki Bogdan Hmelnitski, Zaporijya Kazakları ve müttefikleri Kırım Tatarları ve yerli Ukraynalılar ile Lehistan-Litvanya kuvvetlerine karşı verilmiş bir kurtuluş savaşıdır. Ayaklanma başarılı olmuştur, Kazak Hetmanlığı kurulmuş ve bölgede Polonya etkisi azalmıştır. Daha sonra bölgenin Rus etkisine girişi kolaylaşmıştır. Yahudi tarihi ve demografisinde özel bir öneme sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Poltava</span>

Poltava, Ukrayna'nın bir şehri. Poltava Oblastı'na adını veren ve oblastın merkezi de olan Poltava, Vorskla Nehri kıyısında yer alır.

Ukrayna alfabesi Ukrayna'nın resmî dili olan Ukraynacayı yazmak için kullanılan alfabedir. Kiril alfabesi'nin ulusal varyasyonlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">İvan Vıhovski</span>

İvan Vıhovski 27 Ekim 1657 – 17 Ekim 1659 yıllarında hüküm sürmüş Kazak hetmanı. Ünlü Kazak lider Bogdan Hmelnitski'nin ardından Rus-Polonya savaşını sürdürmüştür. 17 Ekim 1659'da kendi isteği ile Hetmanlık tahtını bırakmıştır ve yerine tekrar Yuri Hmelnitski Kazak lideri olmuştur. 16 Mart 1664, Zaporijya Oblastı'nda bulunan Korsun'da ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Kazak hetmanları listesi</span> Zaporojya Kazaklarının liderler

Kazak hetmanları listesi; Zaporojya Kazakları'nın liderlerinin listesidir. Ukrayna'da Bogdan Hmelnitski tarafından çıkarılan ayaklanmada kurulan Kazak Hetmanlığı'nın resmi olarak 11 lideri vardır, 4 lider ise Kazak Konseyi tarafından tayin edilmiştir. Toplam da ise 15 tane hetman hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Bohdan Hmelnitski</span> Kazak Hetmanlığının kurucusu (1648–1657)

Bohdan Hmelnitski Kazak Hetmanlığı'nın kurucusu. Polonya-Litvanya Birliği'ne (1648-1654) karşı ayaklanma başlatan Zaporojya Kazakları önderi. Ölümünden sonra yerine oğlu Yuri Hmelnitski Kazak hetmanı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Harabe (Ukrayna tarihi)</span>

Harabe Kazak tarih yazarı Samiylo Velychko (1670-1728) tarafından 17. yüzyılın ikinci yarısında Ukrayna tarihindeki siyasi durumunu tasvir eden tarihi bir terimdir.

İvan Bezpalıy Uman Alayı'nın Kazak albayıydı ve Doğu Ukrayna'daki Rus yanlısı grubun lideriydi. Kısa bir süre, Rusya Çarlığı'na sadık Sol-kıyı Ukrayna Kazakları tarafından Hetman seçildi ve Kasım 1658'den Ekim 1659'a kadar hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">İvan Bryuhovetski</span>

İvan Bryuhovetski 1663'ten 1668'e kadar Sol-kıyı Ukraynası'nın hetmanı idi. Hüküm sürdüğü zamanların ilk yıllarında Rus yanlısı politikalar izledi. Daha sonra itibarını ve otoritesini kurtarmak için bir isyan başlattı. Ayrıca Rus Çarlığı himayesi karşıtı ayaklanmanın lideridir. Tarihçilere göre İvan'ın politikaları, bir zamanlar destekçisi olan Petro Doroşenko ile aynı değildi. Doroşenko tarafından zincirlenerek ve dövülerek öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Yakym Somko</span>

Yakym Somko, Pereyaslav alayının Ukraynalı Kazak askeri lideri. 1660-1663'te Harabe sırasında Sol-kıyı Ukraynası hetmanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna milliyetçiliği</span>

Ukrayna milliyetçiliği, Ukraynalıları tek bir ulus devlet çatısı altında toplamayı amaçlayan bir ideolojidir. Halihazırdaki Ukrayna devletinin çok köklü bir geçmişi olmasa da kimi tarihçiler Kiev Knezliği'ni Ukrayna'nın ilk nüvesi kabul eder. Ukrayna milliyetçiliğinin kökeni ise Bohdan Hmelnitski önderliğinde Polonya-Litvanya Birliği'ne karşı gerçekleşen isyana dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İvan Samoyloviç</span>

İvan Samoyloviç, 1672'den 1687'ye kadar Sol-kıyı Ukraynası hetman'ıydı. Hüküm sürdüğü dönem, Kazak Hetmanlığı'nın Rusya Çarlığı'na sıkıca bağlanması ve Sağ-kıyı Ukrayna'sını Lehistan-Litvanya Birliği'nden geri alma girişimleriyle geçmiştir.

Ulusal Tarihi ve Kültürel Koruma Alanı "Hetman Başkenti", ulusal öneme sahip bir Ukrayna tarihi ve kültürel koruma alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Petro Konaşeviç-Sahaydaçni</span>

Petro Konaşeviç-Sahaydaçni Ukraynalı bir Kazak siyasi ve sivil liderdi. 1616'dan 1622'ye kadar Zaporojya Kazaklarının Hetman'ı, Polonya-Litvanya Topluluğu'nun kara ve deniz askeri lideri idi. Bir hetman iken, Kazak Ordusunu düzensiz bir askeri oluşumdan düzenli bir orduya dönüştürdü. Onun liderliğinde Ukrayna'nın Kazakları, Ortodoks din adamları ve köylüleri birleşik bir ulus olarak ortaya çıkmaya başladı. Birlikleri, 1621'de Türklere karşı yapılan Hotin Savaşı'nda ve 1618'de Polonya Prensi Władysław'ın Rusya tahtını ele geçirme girişiminde önemli rol oynadı.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı döneminde Ukrayna</span>

Osmanlı Ukraynası, Han Ukraynası, Hanşçina Ukrayna'nın sağ yakası için kullanılan ve Türkçe adı Yedisan olarak da bilinen tarihi bir terimdir. Khanska Ukraina teriminin kayıtlara geçen ilk kullanımı, Rus gizli ajanı Lupul'un Rusya İmparatoriçesi Anna'yı Osmanlı Ukrayna'sına saldırmaya teşvik ettiği 1737 yılına kadar uzanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kazak Radası</span>

Kazak Radası askeri alanda kararlar alan Slav Kazak meclisiydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.