İvan İvanoviç Var mıydı, Yok muydu?
| İvan İvanoviç Var mıydı, Yok muydu? | |
|---|---|
| Yazar | Nazım Hikmet |
| İlk gösterim | 11 Mayıs 1957 |
| İlk gösterildiği yer | Moskova Satir Tiyatrosu |
| Ülke | Rusya |
| Konu | Sovyetler Birliği yöneticilerinin bürokratlaşarak halktan kopması |
| Zaman ve mekân | Sovyet dönemi bir Rus kasabası Lehistan, Çek, Macar kasabası veya bir başka ülkede de geçecek şekilde sahneye konabilir |
İvan İvanoviç Var mıydı, Yok muydu?, Nâzım Hikmet'in 1954'te Moskova'da yazdığı üç perdelik tiyatro oyunudur.
Nâzım Hikmet’in Sovyet temalı tek eseri olan oyun, Sovyetler Birliği yöneticilerinin bürokratlaşarak halktan kopmasını, giderek sınıflaşmasını ele alır. Eserde dürüst ve naif bir insan olan Petrov’un, bilincinin derinliklerinde saklı kötücül ikizi İvan İvanoviç tarafından yok edilip kendini beğenmiş bir yöneticiye dönüşmesi anlatılır.[1] Eser, “Noviy Mir” (Yeni Dünya) dergisinde 1954’te yayımlanmış ve büyük ilgi görmüş; ülkedeki pek çok tiyatro, piyesi repertuvarına almak için girişimde bulunmuştur.[1]
Moskova Satir (Yergi) Tiyatrosu baş rejisörü Valentin Pluçek tarafından sahneye kondu ve ilk defa 11 Mayıs 1957’de sahnelendi. İzleyiciler tarafından çok beğenilen eser, dergide yayımlanmasından altı ay sonra Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Komünist Partisi tarafından incelemeye alınıp Sovyet işletmeleri yöneticilerinin olumsuz yönlerini vurgulamaya çalışan bir eser olarak değerlendirildi.[1] 5. gösteriminden sonra zamanın Kültür Bakanı Ekaterina Fruntseva tarafından yasaklandı. Repertuvarlardan çıkartıldı ve bir daha da oynanmadı.[1] Aynı dönemde Prag’ın değişik tiyatrolarında sahnelendi.[1]
Oyun bir Sovyet kasabasında geçmektedir ancak yazar konun bir Lehistan, Çek, Macar kasabası veya bir başka ülkede de geçebileceğini belirtmiş;[2] nerede sergilenecekse orada en yaygın isimle değiştirilip sahnelenmesini istemişti. Oyun, Çekoslovakya'da “Filip Filipek Var mıydı, Yok muydu?”, Azerbaycan'da “Hasan Hüseyinov” ismi ile sahnelenmiştir.
Sofya’da Türkçe basılan metin, Türkiye’de ilk kez 1985'te Kaynak Yayınları tarafından yayınlanmış; 1991'de Bakırköy Belediye Tiyatroları tarafından Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali'nde sergilenmiştir. Türkiye’de sahnelenirken isim değiştirilmemiş; İvan İvanoviç adı kullanılmıştır.[3]
Günümüzde Nâzım Hikmet'in külliyatını yayınlayan Yapı Kredi Yayınları tarafından Oyunlar 3 kitabında İnsanlık Ölmedi Ya, Allah Rahatlık Versin, Evler Yıkılınca ve Yusuf ile Menofis adlı oyunlarıyla birlikte yayınlanmaktadır.
Kaynakça
- ^ a b c d e Antonina Sverçevskaya (Haziran 2002). "Nâzım Hikmet'in Moskova'daki Oyunları ve Görmediği "İvan İvanoviç Var mıydı, Yok muydu?" Üzerine Birkaç Söz", 12. Hülya Arslan tarafından çevrildi. Anafilya dergisi.[]
- ^ Esen Çamurdan. "İvan İvanoviç Var mıydı Yok muydu?". Esencamurdan.com web sitesi. 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2018.
- ^ Şehnaz Pak (18 Aralık 2000). "Bir paslı çivi bürokrasi". Radikal. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2018.