İçeriğe atla

İtalyan İç Savaşı

İtalyan İç Savaşı
İtalya Cephesi (II. Dünya Savaşı)

İtalyan İç Savaşında cepheler
Tarih8 Eylül 1943 - 2 Mayıs 1945
(1 yıl, 7 ay, 3 hafta ve 3 gün)
Bölge
İtalya
Sonuç
Taraflar
İtalyan direniş hareketi
İtalya Krallığı Müttefik İtalyan Ordusu
Amerika Birleşik Devletleri ABD Ordusu
Birleşik Krallık İngiliz Ordusu		İtalyan Sosyal Cumhuriyeti İtalyan Sosyal Cumhuriyeti
Nazi Almanyası Nazi Almanyası
Komutanlar ve liderler
İtalya Krallığı Ivanoe Bonomi
İtalya Krallığı Alcide De Gasperi
Luigi Longo
Palmiro Togliatti
İtalya Krallığı Ferruccio Parri		İtalyan Sosyal Cumhuriyeti Benito Mussolini  İdam edildi
İtalyan Sosyal Cumhuriyeti Rodolfo Graziani (Esir)
Güçler
545.000 520.000
Kayıplar
62.000 yaklaşık 35.000 yaklaşık
Yaklaşık sivil kayıplar 80.000

İtalyan İç Savaşı (İtalyanca: Guerra civile italiana) İkinci Dünya Savaşı'nın son döneminde 9 Eylül 1943 (İtalya ve Müttefikler arasında ateşkes) ile 2 Mayıs 1945 (Caserta Mütarekesi) tarihleri arasında İtalya'da yaşanan iç savaştır. İtalyan direniş hareketi ve Müttefik saflarındaki İtalyan Ordusu, İtalyan faşistlerine ve Naziler tarafından İtalya'nın kuzeyinde kurulmuş olan İtalyan Sosyal Cumhuriyeti kukla devletine bağlı birlikler arasında yaşanmıştır. İtalyan direnişçiler, Mussolini rejiminin çökmesinin ardından bölgeyi işgal eden Nazilerle de savaşmıştır. Faşizm karşıtı güçlerin mücadelesiyle zafer kazanılmış, Naziler ülkeden kovulmuş, Mussolini infaz edilmiştir. Ayrıca ülkenin 1946 yılında monarşiden cumhuriyete geçişinde de iç savaş süresince kral III. Vittorio Emanuele başta olmak üzere krallık yanlılarının ülkeye karşı sorumluluklarını gereğince yerine getirmemelerinin de payı büyüktür.

Taraflar

Direnişçiler

Ana madde: İtalyan direniş hareketi

İlk partizan grupları Boves, Piedmont, Bosco Martese, Abruzzo bölgesinde oluşurken, Yugoslavya sınırındaki Gorizia ve Trieste civarında ilk direniş örgütleri bir araya geldi. Partizan birlikleri genel olarak Slavlara ve komünistlere dayanıyordu. Diğer direniş grupları da İtalya'da Mussolini rejiminin çöktüğü Eylül 1943 ile başlayan süreçte serbest kalan veya kaçan Müttefik savaş esirlerinden oluşmaktaydı. Mussolini rejiminin çökmesiyle beraber kısa süreliğine bir iktidar boşluğu yaşansa da Naziler hızlı hareket ederek idareyi ele almış ve Müttefiklerin ilerleyişini durdurmuştur. Partizanların içerisinde çok çeşitli siyasal eğilimler olsa da önde gelen örgütlü yapı tartışmasız şekilde İtalyan Komünist Partisiydi. Komünistler, İtalyan faşizminin bizzat İtalyanlar tarafından yenilmemesi durumunda ülkenin bağımsızlığını İngilizlere ve Amerikalılara borçlu duruma düşeceğini belirtiyorlardı. Dolayısıyla hızla mücadeleye başlanması ve Müttefik Ordularının beklenmemesi gerektiğini savunuyorlardı. Müttefik komutanlar ise hem komünistlere güvenmiyor hem de gerilla birliklerinin verimine inanmadıklarını savunuyorlardı.

Özellikle kadınların da aktif yer aldıkları direnişçiler iddia edilenin aksine etkili olmuş, Nazilerin özellikle kuzey bölgelerinde denetimi bütünüyle ele geçirmesine engel olmuştur. Nazilerin yakalanan direnişçilere yönelik takındığı vahşice tutum, karşıtını doğurmuş ve faşistler ve onlara yardım edenler partizanlar tarafından öldürülmüştür. Özellikle coğrafyanın geleneksel harekâta izin vermediği kuzey bölgelerinde güçlenen partizanların toplam sayısının 200 bin civarında olduğu düşünülmektedir.

Faşistler

Krallık Ordusunun kılıç artıkları, Kara Gömlekliler örgütünden geriye kalanların yanı sıra faşistler genel olarak suç çevrelerinden örgütledikleri gruplarla partizanlara karşı hareket geçmiştir. Nazilerin destekleriyle yürüttükleri gerilla karşıtı harekâtta takındıkları vahşice tutumlarla çok sayıda katliam düzenlemişlerdir.

İç savaş

Arka plan

Müttefiklerin Husky Harekâtı ile Sicilya'ya çıkartma yapmaları ve özellikle kuzey İtalya'da Mussolini rejimine karşı düzenlenen başarılı 1943 Grevi süreci sonrasında kral III. Vittorio Emanuele Mussolini'yi görevden alıp tutuklanmasını sağlar. Yeni Başbakan olarak Pietro Badoglio'yu atar. Yeni hükûmet Mihver Devletlerini desteklemeye devam eder, bu sırada Mussolini karşıtlarının sevinç gösterileri şiddetli şekilde bastırılmıştır. Sonraki süreçte İtalya hükûmeti ilerlemekte olan Müttefiklere teslim olma kararı alır ve 8 Eylül 1943 günü anlaşma imzalanır. Kral, hükûmetle beraber Roma'dan ayrılır ve ordu başsız bırakılır. Oluşan iktidar boşluğunu hızla doldurmaya çalışan Naziler, tutuklu bulunan Mussolini'yi Gran Sasso baskınıyla 12 Eylül günü kurtarmış ve onun liderliğinde 23 Eylül'de İtalyan Sosyal Cumhuriyeti adlı kukla devlet kurmuştur. Dağılan İtalyan Ordusu mensubu yaklaşık 600 bin asker, Mussolini liderliğindeki yeni faşist cumhuriyet adına savaşmayı reddettiği için Naziler tarafından esir alınır. Naziler Erwin Rommel komutasında yürütlen Achse Harekâtıyla yarımadada denetimi ele geçirir.

Öne çıkan olaylar

İç savaş boyunca faşist birlikler genelde Nazilerin himayesinde olacak şekilde partizanlarla savaş halinde oldu ve komünistlerin denetiminde olan bölgelerde hakimiyeti ele geçirmeye çalıştılar. Faşist birlikler ağır silahlarla desteklenebildikleri kent merkezleri ve ovalık bölgelerde duruma hakim olurken, dağlık bölgelerde partizanların egemenliği söz konusuydu. İç savaş boyunca tüm toplumsal kesimler savaşan taraflar ekseninde sürece dahil olmuş ve yıllardır biriktirilen sorunlar patlak vermiştir. Kırsal bölgelerde feodal yapının ve kilise egemenliğinin kırılmasıyla faşizmle işbirliği yapan önde gelen isimler emekçiler tarafından tasfiye edilmiş, faşistler de komünistlerle işbirliği yaptıkları gerekçesiyle sivilleri katletmiştir. Bu dönemde Naziler, Mussolini'nin kukla devletini ayakta tutabilmek için olağaüstü çaba ve kaynak harcamıştır. Generalfeldmarschall Albert Kesselring partizan faaliyetleri nedeniyle yaklaşık 30-35 bin kayıp verdiklerini ifade etmektedir.

Savaşın sonu

İngiliz ve Amerikan birliklerinin İtalya'da ilerleyişinin devam etmesiyle beraber bölgedeki Nazilerin durumu sıkıntıya girmiştir. 1945 yılı Nisan ayıyla beraber Alman cephe gerisi çöküşe geçer. Partizanlar bu dönemde saldırılarını sıklaştırarak Almanları geri çekilmeye zorlar. 26 Nisan günü 14 bin partizan Cenova'yı ele geçirir ve 6 bin Alman askerini esir alır. Ayın gün Milano özgürleştirilir, 28 Nisan günü Torino düşman işgalinden kurtarılır. Mussolini 27 Nisan günü dağlık bölgelere kaçmaya çalışırken yakalanır ve öldürülür. Faşistler 30 Nisan günü Müttefiklerle yaptıkları anlaşma uyarınca 2 Mayıs günü, Berlin'in teslim olmasından önce kayıtsız şartsız teslim olur.

Sonraki dönem

Ülkenin kurtarılmasının ardından çoğunlukla faşist dönemde iktidarda bulunanlara yönelik şiddet olayları yaşansa da bu olaylarda hayatını kaybedenlerin sayısına yönelik tarihçiler arasında oluşmuş bir birlik yoktur. Şiddet olayları 1946 yılında ilan edilen Togliatti affıyla beraber son bulmuştur. İç savaş sırasından kralın sorumsuz davranması ülkede monarşiye karşı tepki doğurmuştur. Ayrıca partizanlar arasında en güçlü örgüt olan İtalyan Komünist Partisi ülkeyi Nazi işgalinden kurtaran en öne çıkan güç olarak iç siyasette belirleyici olmaktadır. Bu koşullarda yapılan 1946 İtalya anayasa referandumunda halkın çoğunluğu monarşinin kaldırılıp yerine cumhuriyetin ilan edilmesini ister. Bu dönemde siyasal arenadaki ana siyasi hareketlerin dışında komünistlerin yükselişi 1946 İtalya Genel Seçimleriyle tescil edilmiştir. 1947 yılıyla beraber Soğuk Savaş ortamının da etkisiyle ülkede komünistlerin siyasal faaliyetleri engellenmeye başlar,[1] Truman Doktrini kapsamında başlatılan Marshall Planından İtalya'nın yararlanabilmesi için komünistlerin koalisyon hükûmetlerinden tasfiyesi ön koşul olarak sunulmuştur.

Kaynakça

  1. ^ Komünistler koalisyon ortağı da olsa patronların örgütlü yapısı yeni rejimde geriletilememiştir. 1947 yılına gelindiğinde işçi sendikaları güç kaybetmiş, işçi örgütlenmeleri kan kaybetmiştir. Bakınız Jonathan Dunnage, 20th Century Italy: A social History, Longman Pearson, 2002, s.140

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Benito Mussolini</span> İtalya diktatörü (1922–1945)

Benito Amilcare Andrea Mussolini, Ulusal Faşist Parti'nin lideri olan İtalyan politikacı ve gazeteci. Kendini faşist olarak tanımlayan Mussolini, iktidara geldikten sonra Duce (Lider) olarak tanındı. Mussolini, faşizm ideolojisinin ilk örneği olan İtalyan faşizminin kurucusudur, bu sebepten dolayı faşizmin kurucusu olarak da kabul edilmektedir. 31 Ekim 1922 ve 25 Temmuz 1943 tarihleri arasında İtalya Krallığı'nın başbakanı, 23 Eylül 1943 ve 25 Nisan 1945 tarihleri arasında ise İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin Ducesi olarak görev yaptı. II. Dünya Savaşı öncesinde ve savaş sırasında İtalyan siyasetinde önemli bir rol oynadı. Nisan 1945'te, Luftwaffe miğferi takıp bir Nazi konvoyu ile İsviçre'ye kaçmaya çalışırken, komünist İtalyan partizanlar tarafından fark edildi ve sevgilisi ile beraber kurşuna dizilerek infaz edildi. Ayrıca; Adolf Hitler, Francisco Franco ve António de Oliveira Salazar gibi aşırı sağ totaliter yöneticilere de ilham vermiştir.

Partizan, yabancı bir güç veya bir ordu işgali ya da idaresi altında bulunan bir bölgenin kontrolüne direnmek için teşekkül etmiş düzensiz askerî kuvvetlerin üyesi.

<span class="mw-page-title-main">Ulusal Faşist Parti</span> İtalyan politik partisi

Ulusal Faşist Parti, Benito Mussolini'nin faşizmin politik ifadesi olarak 9 Kasım 1921 tarihinde Roma'da kurduğu siyâsî parti. Faşizmi bu zamandan önce Faşist Mücadele Birliklerinin İttifakı isimli teşkilata bağlı Fasci olarak bilinen gruplar temsil ediyordu. Partinin temel politikaları, milliyetçilik, vatanseverlik, cumhuriyetçilik, korporatizm ve popülizm üzerine kuruluydu. Cumhuriyetçi Faşist Parti ile birlikte şu anda İtalya'da anayasa tarafından yeniden kurulması yasaklanan iki partiden biridir.

<span class="mw-page-title-main">III. Vittorio Emanuele</span> 1900-1946 yılları arasında İtalyanın kralı

III. Vittorio Emanuele, 1900-1946 arasında İtalya kralı.

<span class="mw-page-title-main">Yugoslavya Krallığı</span> 1918den II. Dünya Savaşının sonuna kadar Balkanların batısında var olmuş devlet

Yugoslavya Krallığı, Güneydoğu ve Orta Avrupa'da 1918'den 1941'e kadar var olan bir devletti. 1918'den 1929'a kadar resmî olarak Sırplar, Hırvatlar ve Slovenler Krallığı olarak adlandırıldı, ancak kökenleri nedeniyle Yugoslavya terimi onun günlük konuşma dilindeki adıydı. Devletin resmi adı 3 Ekim 1929'da Kral I. Aleksandar tarafından Yugoslavya Krallığı olarak değiştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İtalyan Sosyal Cumhuriyeti</span> Kuzey İtalyadaki eski Nazi kukla devleti

İtalyan Sosyal Cumhuriyeti, II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası'nın desteği ile kurulmuş, İtalya'nın kuzeyindeki eski kukla devlettir. 1943-1945 yılları arasında varlığını sürdürmüştür. Kurucusu ve yöneticisi Benito Mussolini'dir.

<span class="mw-page-title-main">Galeazzo Ciano</span> İtalyan Politikacı

Gian Galeazzo Ciano, İtalya Krallığı'nın Dışişleri bakanı ve Benito Mussolini'nin damadı. Faşist İtalya'nın kilit isimlerindendi.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet partizanları</span>

Sovyet partizanları, II. Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği topraklarını işgal eden Mihver Devletlerine karşı cephe gerisinde gerilla savaşı veren Sovyet direniş kuvvetleridir. Direniş hareketi Sovyet hükûmeti tarafından merkezi olarak kontrol edilmiş ve Kızılordu modeline göre örgütlenmiştir. Sovyet partizanlarının temel hedefi işgal edilen topraklarda ve cephe gerisinde düşman birliklerinin düzenini bozacak şekilde ulaşım ve iletişimin kesilmesi, engellenmesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk Emek Partisi</span> 1946-1991 yılları arasında Arnavutluk’daki tek yasal siyasi parti

Arnavutluk Emek Partisi 1946-1991 yılları arasında Arnavutluk’da yasal tek siyasi parti olarak iktidarda olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Cumhuriyetçi Faşist Parti</span> İtalyan politik partisi

Cumhuriyetçi Faşist Parti, 1943'te Müttefikler'in İtalya'nın güneyini işgal etmesi sonucu dağılmış olan Ulusal Faşist Parti'nin devamıdır. Benito Mussolini ve yandaşları tarafından İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'yle beraber kurulmuştur. Kuzey ve Orta İtalya'nın Almanlarca işgali sırasında Benito Mussolini'nin liderliğini yaptığı bu siyasi parti, İtalya'nın tamamının Müttefikler'in eline geçinceye dek İtalyan birliklerinin mücadeleyi sürdürmüş oldukları kuruluştur. Parti siyasi görüş olarak eskisi gibi İtalyan faşizmini benimsiyordu, bununla birlikte monarşi karşıtı görüşlere sahipti. Cumhuriyetçi değerler savunulmaya başlanmış ve adından da anlaşılacağı gibi İtalya'nın kuzeyinde İtalyan Sosyal Cumhuriyeti kurulmuştu. Partinin sekreteri Alessandro Pavolini idi.

<span class="mw-page-title-main">Varşova Ayaklanması</span>

Varşova Ayaklanması, Polonya'daki Armia Krajowa birliklerinin Varşova'yı Alman işgalinden kurtarmak için gerçekleştirdiği, II. Dünya Savaşı'nın önemli operasyonlarından birisidir.

İtalyan faşizmi, Ulusal Faşist Parti'nin 1922 ile 1943 yıllarında içerisinde yönettiği İtalya Krallığı'nda, 1943 ile 1945 yılları arasında ise İtalya'nın kuzeyinde kurulan İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin resmî ideolojisi olarak uygulanmış yönetim sistemidir. "İtalyan faşizmi" kavramı, Benito Mussolini'nin kurucusu olduğu faşizmin İtalya'da uygulandığı dönemi tanımlayıp nazizm, falanjizm ve daha pek çok faşist hareketten ayırmak için kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Slovak partizanlar</span>

Slovak partizanlar, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası ve işbirlikçiliğe karşı Slovak direnişini örgütleyen düzensiz askerî gruplardır.

<span class="mw-page-title-main">İtalyan direniş hareketi</span> II. Dünya Savaşı sırasında hem Mussolini iktidarına karşı hem de Nazi Almanyasına karşı verilmiş mücadele

İtalyan direniş hareketi, II. Dünya Savaşı sırasında ve savaşın son dönemlerinde patlak veren İtalyan İç Savaşı sırasında hem Mussolini iktidarına karşı hem de Nazi Almanyası'na ve onun işgali sonucunda kurulan kukla İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'ne karşı verilmiş mücadeleye verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">II. Dünya Savaşı'nda Arnavut direnişi</span>

Arnavut direnişi, II. Dünya Savaşı sırasında komünist hareketinin Mihver Devletler'ine karşı vermiş olduğu mücadeledir. İlk mücadele İtalyanlar'a karşı verildi. İtalyanlar çıkarıldıktan sonra Almanlar geldi. Partizan hareketi Alman kuvvetlerine karşı verdikleri mücadele başarıya ulaştı. Komünistler aynı zamanda işbirlikçilere karşı mücadele vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">1946 İtalya genel seçimleri</span> II. Dünya Savaşının ardından yapılan ve İtalyan kadınların ilk kez oy kullandığı seçimler

1946 İtalya Genel Seçimleri, 2 Haziran 1946 tarihinde İtalya'da yapılan seçimlerdir. II. Dünya Savaşı'nın ardından yapılan bu ilk seçimde Kurucu Meclis üyesi olacak 556 vekil belirlenmiştir. İlk kez İtalyan kadınların da oy kullandığı seçimlerde seçmenlerden hem siyasi vekillerini belirlemeleri hem de ülkenin yönetim biçimine karar vermeleri istenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Metaksas Rejimi</span>

Metaksas Rejimi ya da 4 Ağustos Rejimi, General İoannis Metaksas'ın önderliğinde gerçekleşen 4 Ağustos 1936 darbesiyle kurulan otoriter rejimdir.

<span class="mw-page-title-main">Benito Mussolini'nin ölümü</span> Mussolininin ölüm olayı

Benito Mussolini'nin ölümü, görevden alınan İtalyan faşist diktatörü, 28 Nisan 1945'te, Avrupa'da II. Dünya Savaşı'nın son günlerinde, İtalya'nın kuzeyindeki küçük Giulino di Mezzegra köyünde bir İtalyan partizan tarafından infaz edildiğinde meydana gelen bir olaydır. Olayların genel kabul gören versiyonu, Mussolini'nin "Albay Valerio" nun takma adını kullanan komünist partizan Walter Audisio tarafından vurulmasıdır. Bununla birlikte, savaşın sona ermesinden bu yana, Mussolini'nin ölüm koşulları ve katilinin kimliği, İtalya'da devam eden kafa karışıklığı, anlaşmazlık ve tartışmaların konusu oldu.

İtalya'da faşizmin sona ermesi veya 25 Temmuz Olayı 1943 yılının bahar aylarında başlayarak birbirinden bağımsız iki ayrı koldan Kont Dino Grandi ve Kral III. Vittorio Emanuele tarafından yürütülen, sonuçta da 24-25 Temmuz 1943 tarihli Büyük Faşizm Konseyi toplantısında Başbakan Benito Mussolini'nin güvensizlik oyu alarak görevden alınmasıdır. Kararın ardından Mussolini hapse atılmış, yeni bir hükûmet kurulmuş ve İtalya Krallığı'nda 21 yıl süren İtalyan faşizmi sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Faşist İtalya (1922-1943)</span> İtalya Krallığının faşist yönetim altında olduğu dönem

Faşist İtalya (1922-1943) Benito Mussolini'nin İtalya Krallığı Başbakanı olduğu 1922-1943 yılları arasında Ulusal Faşist Parti iktidarı altındaki dönemi anlatır. Totaliter bir rejim kuran İtalyan faşizmi ekonomik kalkınma modeli benimsemişse de siyasal muhalefeti ortadan tamamen kaldıracak hamlelerde bulunmuş, geleneksel muhafazakâr değer yargılarını savunmuş Katolik Kilisesi'yle yakın işbirliği yapmıştır. Çeşitli farklı dönemlerden geçen rejim özellikle gerçekleştirdiği emperyalist hamlelerle II. İtalya-Habeşistan Savaşını çıkarmış, Milletler Cemiyeti'nden atılmıştır. Ayrıca Sovyetler Birliği'nde karşı Çelik Pakt'a katılmış, II. Dünya Savaşı'na gidişi hızlandıran hamlelerde bulunmuştur. Dahil olduğu Mihver Devletlerinin II. Dünya Savaşı'nda mağlup olması sürecinde alaşağı olmuştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.