İtalya (eyalet)

İtalya (Italia), Roma Cumhuriyeti ve ardından gelen Roma İmparatorluğu döneminde İtalya yarımadasına verilen isim.

Cumhuriyet döneminde, İtalya (Rubicon'dan Calabria'ya kadar uzanıyordu) bir Roma eyaleti değildi ancak Roma şehrinin toprağı olduğu için özel bir statüye sahipti: örneğin askeri komutanlar ordularını beraberlerinde İtalya topraklarına sokamazlardı ve bu sebeple Jül Sezar ordusuyla Rubicon nehrini geçtiğinde iç savaşın başladığı anlaşılmıştı.

İtalya adının kapsadığı alan zaman içerisinde değişmiştir. Strabo'ya göre (Coğrafya, v 1), isim başlangıçta Messina Boğazı ve Salerno körfezi ile Taranto Körfezi arasında kalan bölgeyi tanımlarken; sonradan İtalya tüm yarımadayı ve Istria bölgesi kenti olan Colonia Pietas Iulia Pola'yı da kapsayacak şekilde genişledi ve nihayet Jül Sezar'ın Gallia Transpadana—Cisalpina Galya'nın "Po'nun ötesinde" kalan toprakları— sakinlerine Roma yurttaşlığı vermesiyle birlikte İtalya'nın sınırları Alplere kadar uzandı.

Sosyal savaşların sona ermesiyle birlikte (MÖ 2. yüzyıl) Roma, İtalyanın tüm müttefiklerinin Roma toplumuna girmesine izin verdi ve tüm İtalik halklara yurttaşlık verildi.

İmparatorlurluğun başlangıcında, İtalya değişik statülere sahip toprakların bir bileşkesiydi. Municipii olarak adlandırılan bazı şehirler kısmi özerkliğe sahipken diğerleri yani koloniler Romalıların kendisi tarafından kurulmuşlardı. Yaşlı Pliny'nin,Doğal Tarih adlı kitabında(iii 4629 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) bahsettiğine göre Augustus MÖ 7 yılında İtalyayı toplam on bir regiones'e bölmüştür:

• Regio I Latium et Campania
• Regio II Apulia et Calabria
• Regio III Lucania et Brutii
• Regio IV Samnium
• Regio V Picenum
• Regio VI Umbria et Ager Gallicus
• Regio VII Etruria
• Regio VIII Aemilia
• Regio IX Liguria
• Regio X Venetia et Histria
• Regio XI Transpadana

İtalya "eyaleti", Augustus ve vârisleri tarafından gerek imar gerekse ulaşım ağının mükemmelliği açısında her zaman el üstünde tutulmuştu. İtalya eyaletinin ekonomisi, tarım, el sanatları ve endüstri ile gelişmiş ve diğer eyaletlere ihracat yapacak hale gelmişti. Eyaletin nüfusu, Augustus tarafından yaptırılan ve sadece erkek yurttaşların sayıldığı üç nüfus sayımına göre sırasıyla, MÖ 28'de 4,063,000, MÖ 8'de 4,233,000 ve 14 yılında 4,937,000 kişidir. Kadınlar ve çocuklarda dahil edildiğinde İtalya eyaletinin 1. yüzyıldaki toplam nüfusu yaklaşık 10 milyon civarında olmalıydı.

İmparatorluğun tamamına Roma yurttaşı olma hakkı verilince, İtalya eyaleti diğer zengin eyaletler karşısında gerilemeye başladı. Dahası, İtalya birde 3. yüzyılda barbar kabilelerin saldırılarıyla uğraşmak zorunda kalacaktı.

Diokletian, imparatorluğu dört parçaya (dört diocese) böldü. Diocesis Italiae, Batı Augustus'unun hükümranlığında ve her biri bir corrector tarafından yönetilen iki bölgeye ayrılmıştı:

• Italia suburbicaria ("Roma yönetiminde")
  • Tuscia et Umbria
  • Valeria
  • Campania et Samnium
  • Apulia et Calabria
  • Sicilia
  • Sardinia et Corsica
• Italia annonaria, Başkenti Mediolanum olmak üzere (Milano)
  • Venetia et Histria
  • Aemilia et Liguria
  • Flaminia et Picenum
  • Rhaetia
  • Alpes Cottiae

Eski İtalyan bölgeleri olan Alpes Poeninae ve Alpes Maritimae, Diocesis Galliarum bölgesine bağlandı.

Barbar saldırıları Roma'nın en önemli sorunu haline gelince imparatorlar Roma dışına, diğer eyaletlere gitmek zorunda kaldılar ve bu durum eyaletin daha da gerilemesine yol açtı. Nihayet 330 yılında imparator I. Konstantin başkenti, imparatorluk sarayı, ekonomi yönetimi ve askeri yapılanma da dahil olmak üzere Konstantinopolis'e taşıdı.

İmparator Theodosius'un ölümü üzerine (395), İtalya Batı Roma İmparatorluğu'nun bir parçası oldu. Ardından gelen barbar istilası sırasında başkent Mediolanum'dan Ravenna'ya (402) taşındı. Roma 403 yılında, son kez talan edilmesinin üzerinden yedi yüzyıl geçtikten sonra Vizigotlar'ın kralı Alaric tarafından yeniden yağmaladı. Kuzey İtalya Attila liderliğindeki Hunlar'ın saldırısına uğradı ve Roma 410 yılında bir kez daha Alaric I komutasındaki Vizigotlar tarafından yağmalandı.

Barbar generalleri tarafından kontrol edilen zayıf İmparatorların idaresindeki İtalya kıyıları sürekli saldırı altındaydı. 476 yılında Romulus Augustus'un ölmesi ve imparatorluk alâmetlerinin Konstantinopolis'e geri dönmesiyle Batı Roma İmparatorluğu sona erdi. Takip eden birkaç on yıl boyunca İtalya, önce Odoacer, sonra Ostrogotlar ve son olarak Bizans İmparatorluğu tarafından idare edildi. Ancak Lombard işgalinin ardından birkaç krallığa bölünen İtalya, on üç yüzyıl boyunca bir daha yeniden birlik olamayacaktı.

• Roma tarihinde coğrafi boşluklar (İtalyanca)
• 400 yılında Roma Devleti haritası (Compilation 'notitia dignitatum')

• The Latin Library adlı internet sitesinde 410 yılı civarındaki İtalya ve Roma'yı tasvir eden Rutilius Claudius Namatianus'a ait bir şiir De Reditu 9 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (Latince)