İstolni Belgrad Muharebesi (1593)
| İstolni Belgrad Muharebesi | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı | |||||||||||
| |||||||||||
| Taraflar | |||||||||||
 Macaristan Krallığı Hırvat Krallığı  Papalık Devleti |  Osmanlı İmparatorluğu | ||||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||||
 Albay Hardegg Miklós Pálffy Györgi Zrinyi Tamás Nádasdy Péter Huszár | Budin Valisi Hasan Paşa | ||||||||||
| Güçler | |||||||||||
| ~20.000 | ~10-15.000 | ||||||||||
| Kayıplar | |||||||||||
| ~1.500 asker | 3-4.000 asker, 20-40 top | ||||||||||
İstolni Belgrad Muharebesi, 4 Kasım 1593'te Yanıkkale Komutanı Albay Hardegg komutasındaki Kutsal Roma İmparatorluğu ordusunun Budin Valisi Hasan Paşa komutasındaki Osmanlı birliğini yendiği askerî çarpışma, 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı'nda bir evre.
Muharebe öncesi
1593 yılında Kutsal Roma İmparatorluğu'na savaş ilan edilmesiyle 19 Temmuz'da Türk ordusunun başında İstanbul'dan harekete geçen Serdar-ı Ekrem Sadrazam Koca Sinan Paşa 4 Eylül gibi sefer mevsimi açısından geç bir tarihte Belgrad'a ulaştı. Ardından sınır bölgesine yürüdü ve 13 Ekim'de (3 günlük bir kuşatmadan sonra) Bespirim'i, 19 Ekim'de de Palota'yı (2 günlük bir kuşatmadan sonra) fethetti.
Bu sırada Kutsal Roma İmparatorluğu da Yanıkkale ve Komarom civarında yaklaşık 20.000 kişilik bir ordu toplamıştı. Alınan esirlerden Yanıkkale civarındaki Alman ordusunun İstolni Belgrad'a yürüyecekleri duyumu alınmışsa da, Kasım ayının yaklaşması nedeniyle, kışlağa çekilerek müteakip bahar harekâta devam etme fikri ağır basmıştı.
Türk ordusu 24 Ekim'de çekilmeye başlarken, Kutsal Roma İmparatoru II. Rudolf tarafından İmparatorluk ordusunun komutanlığıyla görevlendirilen Yanıkkale Komutanı Albay Ferdinand Hardegg, Orta Macaristan komutanları Miklós Pálffy ve Kont György Zrinyi, Hırvat Komutan Tamás Nádasdy Türk ordusunun takibini önerdiler. Bununla birlikte, İmparatorluk (Alman-Macar) ordusu yavaş yavaş 20.000'e ulaştığından, taarruz için yeterli değildi. 28 Ekim'e kadar süren Harp Kurulunda önce Bespirim'in geri alınması tartışılmışken, daha sonra İstolni Belgrad'ın kuşatılması hususunda mutabık kalındı. 29 Ekim'de harekete geçen ordu, 31 Ekim günü 15.00 civarında sisten faydalanarak kalenin önüne kadar fark edilmeksizin geldi. Bununla birlikte, 200-300 kişilik bir Türk keşifçi birliğini takibe girişince, kalenin top menziline girdi ve 1 Kasım'a kadar topların menzilinden uzaklaşana kadar kaydadeğer kayıplar verdi.
Papalık temsilcisi Péter Huszár komutasındaki Macar birliklerinin kaleye taarruzunun da püskürtülmesi üzerine, 1 Kasım'da Albay Hardegg orduyu kamplarına geri çekti. 3 Kasım Çarşamba günü ise külliyen ricat etmeye başlamışken, İstolni Belgrad kalesinin kuşatıldığını duyan Budin Beylerbeyi Hasan Paşa komutasındaki Osmanlı birliği sabah saatlerinde kale civarında göründü. Birlikte Estergon, Peçuy, Mohaç ve Nograd Beylerine bağlı askerler de vardı. Birliğin İstolni Belgrad kalesinden çıkan takipçi bir birlik olmadığını anlayan Albay Hardegg ordusunu muharebe düzenine soktu.
Muharebe
İmparatorluk ordusu ile Osmanlı birliği İstolni Belgrad'ın 10 kilometre kuzeydoğusunda Pákozd civarında 10.00 sularında karşı karşıya geldi. Budin Valisi Hasan Paşa, sayı ve teçhizat açısından dezavantajlı konumda olmasına rağmen muharebeyi kabul etti. İmparatorluk ordusunda Alman askerleri merkezde, Miklós Pálffy sol kanatta, György Zrinyi ve Tamás Nádasdy sağ kanatta konumlandılar. İmparatorluk ordusu Pálffy'nin kanadından taarruza geçti. Péter Huszár ise Osmanlı birliklerinin karşı taarruzunu püskürttü. Alman ordusunun topçusunun devreye girmesiyle Osmanlı birlikleri bozulmaya başladı.
Aşağı Avusturya süvarisinin hücumuyla Osmanlı piyadeleri sarsıldı. Albay Hardegg'in sol, Péter Huszár'ın ise sağ kanattan başlattığı hücuma dayanamayan Osmanlı birlikleri, sağ kanadın Kont Pálffy'nin birlikleri tarafından kuşatılma tehlikesi karşısında geri çekilmeye başladı. Nádasdy ve Zrinyi komutasındaki birlikler düzensiz bir şekilde İstolni Belgrad kalesine çekilmeye çalışan Osmanlı birliklerini 4 kilometre boyunca takip etti.
Osmanlı birliği (Alman kayıtlarına göre) 3.000 ilâ 4.000 asker ve 20 ilâ 40 top kayıp verirken, İmparatorluk ordusununki 1.500 civarındaydı. Ordusundaki komutanlarının İstolni Belgrad'ın yeniden kuşatılması yönündeki fikirlerinin aksine (kuşatma için ağır toplar da orduya ulaşmıştı), Albay Hardegg riske girmeyerek geri çekilmeyi tercih etti ve 7 Kasım'da Yanıkkale'ye ulaştı. Kont Pálffy de Komarom'a geri döndü.
Muharebe sonrası
Bu muharebeyle Kulpa Bozgunu'ndan sonra aynı yıl içinde ikinci yenilgiyi alan Osmanlı birlikleri kalelere çekilirken, Alman ordusu da harekât serbestisi kazandı.
Alman idaresindeki Orta Macar kalesi Kosice'nin komutanı Kristof Teuffenbach 1593 Eylül'ünde Koca Sinan Paşa komutasındaki Türk ordusunun Slovakya bölgesine yönelmesi ihtimaline karşı bölgesinde asker toplamıştı. İstolni Belgrad Muharebesi'nin ardından Yanıkkale'ye dönen Albay Hardegg'in aksine fırsatı değerlendirerek harekâtı sürdürmek isteyen Miklós Pálffy 7-8.000 kişilik ordusuyla Tuna'yı geçti ve 24 Kasım'da Teuffenbach'ın birliklerine katıldı.
Teuffenbach ilk önce 8-9 Kasım'da (birkaç yıl önce Filek'teki Türk garnizonu tarafından inşa edilmiş olan) Sabatka kalesini kuşatmış, Seçen civarında bir Türk birliğini püskürttükten sonra Sabatka 15 Kasım'da teslim olmuştu. Teuffenbach Filek'i kuşatırken Pálffy'nin ordusuyla 24 Kasım'da Teuffenbach'a katılması Osmanlı birliklerinin moralini bozdu ve 800 kişilik garnizon 27 Kasım'da 39 yıldır Osmanlı egemenliğindeki bu önemli kaleyi teslim ederek güneye çekildi.
Alman-Macar ordusu, tahliye edilen Kekkö, Dvin, Somoskö, Devam, Boyak ve Hayasko kalelerini savaşsız ele geçirdi.
Avusturya Arşidükü Matthias komutasındaki bir birlik ise Neograd'ı zaptetti.
Harekâta devam ederek bölgedeki bir diğer önemli Osmanlı kalesi Hatvan'ı ele geçirmeyi hedefleyen Kont Pálffy'nin aksine, Teuffenbach soğuktan şikayet eden askerleriyle birlikte Kosice'ye çekildi. Bunu üzerine çekilmekten başka çaresi kalmayan Kont Pálffy geri dönüş yolu boyunca Seçen ve Dregeli'yi hücumla zaptetti ve 15 Ocak 1594'te Komarom'a döndü.
Osmanlı Sadrazamı Koca Sinan Paşa ise 1594 sefer mevsiminde doğrudan (İstolni Belgrad Muharebesinde başrol oynayan) Albay Hardegg ile Kont Pálffy'nin konuşlandıkları yerleri hedef alarak Yanıkkale'yi fethetti ve Komarom'u kuşattı.
