İçeriğe atla

İstilacı türler

Kuzey Amerika'dan gelen kunduzlar Tierra del Fuego'da istilacı türlerden sayılmaktadır. Burada kurdukları barajlarla yerel çevre üzerinde oldukça önemli etkileri olmuştur.
Japonya'ya özgü sarmaşık türü Kudzu ABD'de istilacı bir türdür.

İstilacı türler, istilacı yabancı türler, yayılmacı türler ya da egzotik istilacı türler doğal habitatlarda flora ve fauna kategorizasyonunda kullanılan bir terimdir. İstilacı türler, doğal olarak yaşadıkları ekosistemden başka bir ekosisteme giren, çeşitli etkenlerle aşırı çoğalarak tüm ekosistemi etkileyen türler için kullanılan bir terimdir. Bazen dengesi bozulan bir ekosistemde baskın hale gelen yerli türler için de yerli istilacı tür terimi kullanılır.

Farklı tanımları aşağıda verilmiştir:

  • Bu terim en çok sokuldukları biyobölgeyi ve habitatı ekonomik, çevresel ve ekolojik yönden kötü etkileyen egzotik türler için kullanılır. Bu çeşit istilacı türler bitki ya da hayvan olabilir ve sokuldukları bölgeleri, doğal yaşam alanlarını, özel habitatları doğal avcılar ve otoburlar gibi düzenleyicilerin eksikliği nedeniyle baskın çıkarak doğal dengeyi bozarlar. Bunların arasında yerel bitki toplulukları arasında yetişen ve egzotik zararlı bitkiler ve istilacı egzotikler olarak adlandırılan yerel olmayan, yabancı bitki türleri de bulunur.[1] Resmî hükûmet kurumları,[2][3] Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) gibi doğal hayatı koruma birlikleri[4] terimi bu anlamıyla kullanmaktadırlar. Avrupa Birliği, "İstilacı Yabancı Türler" tanımını öncelikle kendi doğal yaşam alanlarının dışında olan ve sonra biyoçeşitliliği tehdit eden türler olarak yapar.[5]
  • Terimin ikinci tanımı ilk tanımını da içerir ve yabancı türlerin yanı sıra yerli türleri de içine katarak belirli bir bölgede doğal düzenleyicilerin kaybolması ya da eksikliği sonucu baskın olarak koloniler oluşturan tüm türler için kullanılır.
  • Üçüncü tanım ise yaygın olarak bulunan yerel olmayan türler olarak kullanılır.[4] Bu tanım çok geniştir ve her yerli olmayan tür ya da bölgeye sokulmuş yabancı tür zararlı etki göstermeyebilir.

Tanımının değişkenliği ve tanımlamanın sosyoekonomik bir açıdan yapılmış olması nedeniyle istilacı tür teriminin ekoloji dalında kullanılacak bilimsel bir terim olmadığı konusunda çeşitli eleştiriler yapılmıştır.[4]

Notlar

  1. ^ Exotic Pest Plant Council. 'Exotic Pest Plants of Greatest Ecological Concern in California 8 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.' accessed 4/10/2010.
  2. ^ (September 21, 2006). National Invasive Species Information Center - What is an Invasive Species? 13 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. United States Department of Agriculture: National Agriculture Library. Retrieved on September 1, 2007.
  3. ^ USA (1999). Executive Order 13112 of February 3, 1999: Invasive Species. Federal Register 64(25), 6183-6186.
  4. ^ a b c Colautti, Robert I.; MacIsaac, Hugh J.; MacIsaac, Hugh J. (2004). "A neutral terminology to define 'invasive' species" (PDF). Diversity and Distributions. 10 (2). ss. 135-141. doi:10.1111/j.1366-9516.2004.00061.x. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2014. 
  5. ^ "Communication From The Commission To The Council, The European Parliament, The European Economic And Social Committee And The Committee Of The Regions Towards An EU Strategy On InvasFpollive Species" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2014. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ekoloji</span> Organizmaların ve çevrelerinin incelenmesi

Ekoloji ya da doğa bilimi, canlıların hem kendi aralarında hem de fiziksel çevreleri ile olan ilişkileri inceleyen bilim dalıdır. Ekoloji canlıları birey, popülasyon, komünite, ekosistem ve biyosfer düzeylerinde inceler. Ekoloji çok yakından ilişkili olduğu biyocoğrafya, evrimsel biyoloji, genetik, etoloji ve doğa tarihi dallarıyla örtüşür. Ekoloji, biyoloji biliminin bir dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kokar ağaç</span>

Kokar ağaç,Çin Cennet Ağacı, Simaroubaceae familyasından Mayıs-Haziran ayları arasında yeşilimsi sarı renkli çiçekler açan, kötü kokulu bir ağaç türü. Vatanı Uzakdoğu'dur. Buradan Avrupa ve Anadolu'ya yayılmıştır. Zararlı yabani bir ot, istilacı bir tür olarak kabul edilir. Ağaç hızla büyür ve 25 yılda 15 metre (50 ft) yüksekliğe ulaşabilir. Tür nadiren 50 yıldan fazla yaşarken, bazı örnekler 100 yaşını aşar. Ağaç, ipek üretiminde kullanılan bir güve olan ailanthus ipek güvesi için bir konak bitki olarak hem Çin'de hem de yurtdışında yaygın olarak yetiştirilmiştir. Menzilinin uzağında, uzun zaman önce dikilmiş bir sokak ağacı olarak bulunduğu şehirlerin bozulmuş bölgelerinde en yaygın şekilde büyür.

<span class="mw-page-title-main">Biyolojik mücadele (tarım)</span> zararlıların popülasyonlarını düşürmek için kimyasal maddeler yerine popülasyonlarını düşürecek diğer canlıların kullanılması

Biyolojik mücadele, zararlıların popülasyonlarını düşürmek için kimyasal maddeler yerine popülasyonlarını düşürecek diğer canlıların kullanılması. Kültür bitkilerinde zararlılar ve yabancı otlar aleyhine yaşayan organizmaları kullanmak suretiyle zararlı popülasyonu ekonomik zarar eşiği altında tutmak amacıyla yapılan çalışmalardır.

Kent ekolojisi, kent yaşamına ilişkin, bitkilerle hayvanların fiziksel çevreye uyum göstermeleri benzetmesine dayanan bir yaklaşım.

<span class="mw-page-title-main">Popülasyon (biyoloji)</span> bir alandaki bir türün bireylerinin topluluğu veya sayısı

Popülasyon, her türlü canlı varlığın sayısal yoğunluk ve dağılımıdır. Sözcük Türkçeye Fransızcadan geçmiştir. Türkçe karşılığı nüfus olmasına rağmen biyoloji ve toplumbilim terimi olarak sıklıkla kullanılır. Bunun yanında biyolojideki anlamı ile popülasyon, belli bir yerde belli bir zamanda bulunan, birbirleriyle çiftleşip üreyebilen ve aynı tür içinde yer alan canlıların oluşturduğu bireyler topluluğuna verilen isimdir. Bir popülasyonda sadece bir tür bulunabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kilittaşı türler</span>

Kilittaşı türler, doğal çevrelerine sayılarına nazaran daha önemli etkide bulunan türler. Böyle bir organizma bulunduğu ekosistemde, bir kemerin kilit taşının görevine benzer bir rol oynar. Kilit taşı kemer içindeki diğer taşlardan daha az basınç altında olsa bile, o olmadan kemer çöker. Benzer şekilde bir ekosistemin içinden kilittaşı tür çekilirse, bu tür biyokütle ya da verimlilik içinde küçük bir yer tutsa dahi ekosistemde çok dramatik değişiklikler oluşabilir.

<i>Centaurea cyanus</i>

Centaurea cyanus, papatyagiller (Asteraceae) familyasından özellikle Orta Avrupa'da bulunan mavi mor yapraklı çiçekleri olan bir bitki türü. Bitki 40–90 cm uzunluğundadır. Mavi renkler protosiyanin pigmentinden kaynaklanır. Estonya'nın ulusal çiçeği olan peygamber çiçeği, Avrupa kültürü ve folklorunda önemli yer tutar.

Egzotik tür yerel yaşam alanı dışına insanlar tarafından bilinçli olarak ya da istemeyerek getirilmiş ve burada yaşamaya başlamış olan türdür. Yerel olmayan türler girdikleri ekosistemler üzerinde çeşitli etkiler gösterebilirler. Sokuldukları bölge dışına da yayılmış olan egzotik türlere istilacı türler adı verilir. Egzotik türlerin etkileri oldukça değişkenlik gösterir. Bazı egzotik türlerin sokuldukları ekosistem üzerinde yıkıcı olumsuz etkileri olabilirken bazılarının ya etkisi olmaz ya da önemsiz derecede etkileri olabilir. Bazı egzotik türler, zararlılarla mücadele etmek için bilinçli olarak ekosistemlere sokulmuştur. Biyolojik mücadele amacıyla kimyasal pestisitlerin yerine kullanılan bu türler tarım için yararlı olarak görülebilirler. Bazı durumlarda ise uzun vadede etkilerin yararlı mı zararlı mı olacağı tam olarak bilinememektedir.

Pisisitler(piskisitler),balıklar için zehirli kimyasal maddelerdir. Pisisitlerin yaygın kullanım amacı, bir su kütlesini farklı bir balık türüyle doldurmak için sudaki mevcut baskın balık türünü öldürmede kullanılır. Aynı zamanda parazit ve istilacı balık türleri ile savaşmak içinde kullanılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Çevre sorunları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste, insan faaliyetlerinin, biyofiziksel çevre üzerindeki zararlı etkilere sebep olan çevre sorunlarının bir listesidir. Genel anlamda; sorunlar, etkileri ve hafifletici unsurlar olarak sınıflandırılırlarsa da, etkilerin birbirine bağlı olduğu ve yeni etkilere neden olabilecekleri gözden uzak tutulmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ekosistem hizmetleri</span> Sağlıklı doğa, ormanlar ve çevresel sistemlerin sağladığı faydalar

Ekosistem hizmetleri insanlara doğal çevre ve sağlıklı ekosistemler tarafından sunulan birçok ve çeşitli faydalardır. Bu tür ekosistemler arasında, örneğin, tarımsal ekosistem, orman ekosistemi, otlak ekosistemi ve su ekosistemleri bulunmaktadır. Sağlıklı ilişkiler içinde çalışan bu ekosistemler, bitkilerin doğal tozlaşması, temiz hava, aşırı hava koşullarını hafifletme, insan zihinsel ve fiziksel refahı gibi şeyler sunar. Toplu olarak, bu faydalar 'ekosistem hizmetleri' olarak bilinir ve genellikle temiz içme suyu, ayrışma ve gıda ekosistemlerinin dayanıklılığı ve verimliliğinin ayrılmaz bir parçasıdır.

<i>Ipomoea cairica</i>

Ipomoea cairica, palmat yaprakları ve büyük, gösterişli beyaz ila lavanta çiçekleri ile sarmaşık, otsu, çok yıllık bir bitkidir. Kahkahaçiçeğigiller familyasındandır.

<span class="mw-page-title-main">Kır çiçeği</span>

Kır çiçeği ya da kırçiçeği, serbest bir şekilde, insanlar tarafından özellikle tohumlanmadan ya da dikilmeden doğada yetişen çiçektir. Yine de birkaç karışık türün kır çiçeği çayırları tohum paketlerinde satılmaktadır. Bu terim bitkinin, doğal olarak büyümeyeceği yerde büyüyor olsa bile doğal bir bitki olarak doğada göründüğünden herhangi bir şekilde farklı olan muhtemelen ne bir melez ne de seçilmiş bir kültür bitkisi olmadığını ifade eder. Terimle, yalnızca çiçek değil, henüz açmamış çiçeğe sahip bitkilerin tamamı da kastedilebilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Egzotik hayvan</span>

Egzotik hayvan, bakılması alışılmadık veya nadir olan hayvanlardır veya genellikle evcil hayvan olmaktan çok vahşi bir tür olduğu düşünülür. Tanım, kültüre, konuma ve zamana göre değişir - hayvanlar insan dünyasında yeterince sıkı bir şekilde yerleşik hale geldikçe, artık egzotik olarak kabul edilmeyebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Pseudococcidae</span>

Pseudococcidae, nemli, sıcak habitatlarda bulunan böcek familyası Pseudococcidae, zırhsız Coccoidea üstfamilyasına bağlıdır. Pek çok tür, sera bitkilerinin, ev bitkilerinin ve subtropikal ağaçların bitki sularıyla beslendikleri için zararlı olarak kabul edilir. Bazı karıncalar onlarla simbiyotik ilişkiler yaşar, onları yırtıcılardan korur ve salgıladıkları özsuyu besler.

<span class="mw-page-title-main">Centaurea macrocephala</span>

Sarıbaş veya bilimsel adıyla Centaurea macrocephala, papatyagiller familyasından çok yıllık bir bitki türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Tatar hanımeli</span>

Lonicera tatarica, Tatar hanımeli olarak bilinen bir hanımeli türüdür. Sibirya ve doğu Asya'nın diğer bölgelerine özgüdür Lonicera tatarica'nın Himalayalar'da da yetiştiği bilinmektedir ancak Kuzey Amerika'da yaygın tanıtılan tür ve zehirli ot olarak daha iyi bilinir. Hanımeli, her iki yarım kürenin ılıman bölgelerine özgüdür. Kuzey Amerika'da bulunan birkaç egzotik çalı hanımelinden biri olan bu bitki, 1752'de süs bitkisi olarak tanıtıldı. Kıtanın batısında, Alaska ve Kaliforniya'ya kadar bilinir, burada kolayca bozulan doğal ortamlarda yetişir.

<span class="mw-page-title-main">Amerikan boğakurbağası</span>

Amerikan boğakurbağası, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde boğakurbağası olarak bilinen, doğu Kuzey Amerika'ya özgü büyük, gerçek bir kurbağadır. Tipik olarak bataklıklar, göletler ve göller gibi büyük su kütlelerinde yaşarlar. Boğa kurbağaları havuzlar, koi göletleri, kanallar, hendekler ve menfezler gibi insan yapımı habitatlarda da bulunabilir. Kurbağa, adını üreme mevsiminde erkeğin boğa böğürmesine benzeyen çıkardığı sesten alır.

<span class="mw-page-title-main">Lymantria dispar</span>

.

<i>Carpobrotus</i>

Carpobrotus, sukulent yaprakları ve büyük papatya benzeri çiçekleri olan, yere yayılan bir bitki cinsidir. Adı, yenilebilir meyvelerine atıfta bulunan Grekçe "karpos" (meyve) ve "brotos" (yenilebilir) kelimelerinden türetilmiştir.