İçeriğe atla

İstemci tarafı betik

İstemci tarafı betikler, web sayfaları üzerinde istemci tarafında web tarayıcısı tarafından çalıştırılan bilgisayar programlarıdır. Kullanıcının hareketlerine, girdilerine ve çevresel durumlarına göre (örneğin saatin kaç olduğu gibi) web sayfasının farklı davranışlar gösterebildiği dinamik web sayfaları konseptinin önemli bir bölümü bu betikler ile gerçekleştirilmektedir.

İstemci tarafı betik dilleri

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">JavaScript</span> programlama dili

JavaScript, HTML ve CSS ile birlikte World Wide Web'in temel teknolojilerinden biri olan programlama dilidir. Web sitelerinin %97'sinden fazlası, web sayfası hareketleri için istemci tarafında JavaScript kullanırlar ve kullanılan kodlar genellikle üçüncü taraf kitaplıkları içerir. Tüm büyük web tarayıcılarında, kaynak kodunu kullanıcıların cihazlarında yürütebilmek için özel bir JavaScript motoru bulunur.

<span class="mw-page-title-main">ASP</span>

Active Server Pages kısaca ASP, Microsoft'un ilk dinamik web sayfaları üretmek için geliştirdiği sunucu taraflı betik motoru. Klasik ASP ya da ASP Klasik olarak da bilinir.

Webmaster, web sitesi geliştiren kişi anlamında kullanılan bir terimdir. İngilizcedeki master kelimesi bu terimde uzman anlamında kullanılmaktadır. Webmaster'lar, yazılım, grafik, animasyon, sunucu taraflı işlemler vb görevlerde uzman olan kişilerin oluşturduğu ekipte koordinasyon sağlama görevi alabilirler.

<span class="mw-page-title-main">XMLHttpRequest</span>

XMLHttpRequest (XHR), aslında JavaScript ile sunulmuş bir UPA'dır. Web sitesinin eş zamanlı olarak arka planda çalışan olaylarını takip eder. XML CSS ve JavaScript ile sonucun anında görülmesini sağlar.

<span class="mw-page-title-main">Web sayfası</span> World Wide Web ve web tarayıcıları aracılığıyla doğrudan görüntülenebilen tek belge

Web sayfası, World Wide Web için hazırlanan ve web tarayıcısı kullanılarak görüntülenebilen dokümanlardır. Web sayfaları çoğunlukla HTML formatında kodlanır, CSS, betik, görsel ve diğer yardımcı kaynaklardan yararlanılarak son görünümüne sahip olur ve işlevsellik kazanır. Birden fazla web sayfasının bir araya gelmesi ile ortaya çıkan web sitesi ile karıştırılmamalıdır. Günlük konuşma dilinde internet sayfası terimi de çoğunlukla web sitesi anlamında kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">VBScript</span> 1996 çıkışlı yazılım dili

VBScript, Microsoft'un geliştirdiği, istemci ve sunucu tarafında çalıştırılabilen güçlü bir dildir. Bu script daha ziyade ASP sayfalarında kullanılır.

AJAX, İnternet sayfalarında JavaScript ve XMLHttpRequest kullanımı ile etkileşimli uygulamalar yaratan tekniğin adıdır.

<span class="mw-page-title-main">World Wide Web</span> internet kullanarak ulaşılan, birbirine bağlı belgelerden oluşan küresel sistem

World Wide Web, Dünya Çapında Ağ (kısaca WWW veya Web), İnternet üzerinde yayınlanan birbirleriyle bağlantılı hiper-metin dokümanlarından oluşan bir bilgi sistemidir. Bu dokümanların her birine Web sayfası adı verilir ve Web sayfalarına İnternet kullanıcısının bilgisayarında çalışan Web tarayıcısı adı verilen bilgisayar programları aracılığıyla erişilir. Web sayfalarında metin, imaj, video ve diğer multimedya ögeleri bulunabilir ve diğer bağlantı ya da link adı verilen hiper-bağlantılar ile başka Web sayfalarına geçiş yapılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Document Object Model</span>

Document Object Model, "DOM", "Belge Nesnesi Modeli" anlamlarına da gelmektedir. İnternet tarayıcıları girilen internet sitesini bir belge, bu belge (sayfa) içerisinde bulunan tüm elemanları da nesne olarak kabul eder. Buna göre resim, yazı, form gibi tüm elemanlar nesnedir. İşte DOM sayfa içindeki herhangi bir nesnenin özelliğine müdahale edebilmemize, nesne özelliklerini değiştirebilmemize olanak sağlar. Bunu yapabilmek için de JavaScript gibi bazı script dilleri kullanmamız gerekir.

Betik dili, betik yorumlamak için yazılmış özel çalışma-zamanı sistemlerinin yorumlayabileceği programlama dilleridir. Diğer programlama dilleri ile yazılan kodlar makine koduna çevrilip çıkan program doğrudan çalıştırılırken betik kodları interpreter tarafından doğrudan okunur ve yorumlanarak işlemler yorumlayıcının kendisi tarafından yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Web uygulaması</span>

Web uygulaması, İnternet ve İntranet gibi ağ kanalları üzerinden erişilen programların genel adıdır. Bu tanım, web tarayıcıları tarafından işletilebilen bir dille yazılmış betikleri de kapsamaktadır.

Web tarayıcı motoru, bir web sayfasının yapısını belirleyen HTML, XML ve görsel dosyalarıyla, o sayfaya biçem kazandıran CSS, XSL gibi dillerde yazılmış betikleri bir arada derleyen programdır. Arayüz motoru olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Node.js</span> Server-side JavaScript frameworkü

Node.js, açık kaynaklı, genelde sunucu tarafında çalışan ve ağ bağlantılı uygulamalar için geliştirilmiş bir çalıştırma ortamıdır. Node.js uygulamaları genelde istemci tarafı betik dili olan JavaScript kullanılarak geliştirilir.

REST, Web protokolleri ve teknolojilerini kullanan bir dağıtık sistemdir. REST prensiplerini sağlayan sistemler, RESTful olarak sıfatlandırılır. Temsilî Durum Aktarımı ismindeki temsilî, verinin temsilini kastetmekte olup onunla ilgili durumun aktarılması olarak düşünülebilir.

ECMAScript veya ES, Ecma International tarafından ECMA-262 ve ISO/IEC 16262 notasyonuyla standartlaştırılmış ve markalaşmış bir betik dili spesifikasyonudur. Şu anda kendisini izleyen Javascript tabanlı olarak geliştirilmiştir. Yaygın olarak Dünya Çapında Ağ (www) için istemci taraflı betik dili olarak kullanılır. ECMAScript'in diğer uygulamaları JSCript ve ActionScript'tir.

<span class="mw-page-title-main">Google Sites</span> Web sayfası oluşturma aracı

Google Siteler, Google tarafından sunulan Google Apps üretkenlik paketinin bir parçası olarak, yapılandırılmış bir viki ve Web sayfası oluşturma aracıdır. Google Sitelerin amacı herkesin bir ekip odaklı bir site oluşturmak mümkün olabilmesi ve birden fazla kişinin iş birliği ve dosyalarınızı paylaşabilmesidir.

Siteler arası betik çalıştırma, genellikle web uygulamalarında görülen, genellikle HTML enjeksiyonu zafiyetiyle birlikte ortaya çıkan veya Java Script kullanan bazı aplikasyonlarda bulunan bir güvenlik açıklığıdır. XSS, diğer kullanıcılar tarafından görüntülenen web sayfalarına istemci taraflı Java Script kodunun enjekte edilmesine imkân verir. Siteler arası betik çalıştırma açıklığı, saldırganlar tarafından aynı kök politikası gibi bazı erişim kontrollerini atlatmak ve hedef adresin oturum katmanını ele geçirmek için kullanılabilmektedir. Web sayfaları üzerinde gerçekleştirilen siteler arası betik çalıştırma saldırıları, 2007 itibarıyla Symantec'in raporladığı tüm güvenlik açıklıklarının yaklaşık olarak %84'ünü oluşturmaktadır. Zafiyet içeren sitenin işlediği verinin hassasiyetine ve site sahibi tarafından uygulanan güvenlik tedbirlerine bağlı olarak, etkisi ufak bir aksamadan önemli bir güvenlik riskine kadar değişebilmektedir.

Aynı kök politikası web uygulamaları güvenlik modelinde önemli bir unsurdur. Bu politikaya göre, bir web tarayıcısı, bir web sayfasında yer alan betiklerin ikinci bir web sayfası üzerindeki veriye erişimine sadece bu iki sayfa aynı köke sahipse izin vermektedir. Bir kök, URI şeması, hostname ve port numarasının bir kombinasyonu olarak tanımlanmaktadır. Bu politika, bir sayfada bulunan kötücül betiğin başka bir sayfada bulunan hassas verilere erişimini, o sayfanın Belge Nesnesi Modeli aracılığıyla engellemektedir.

Bir web geliştiricisi, istemci-sunucu modeli kullanarak World Wide Web uygulamalarının geliştirilmesinde uzmanlaşmış veya özel olarak ilgilenen bir programcıdır. Uygulamalar genellikle istemcide, PHP, ASP'de HTML, CSS ve JavaScript kullanır. NET (C#), Python, Node.js, sunucuda Go veya Java ve istemci ile sunucu arasındaki iletişim için http bağlantılarını kullanmaktadır. Bir web içerik yönetim sistemi genellikle web uygulamalarını geliştirmek ve sürdürmek için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Web şablon sistemi</span>

Web yayıncılığı'ndaki web şablon sistemi, web tasarımcılarının ve geliştiricilerin, bir aramanın sonuçları gibi özel web sayfa'larını otomatik oluşturmak için web şablonları ile çalışmasına olanak tanır. Bu, dinamik öğeleri web isteği parametrelerine dayalı olarak tanımlarken statik web sayfası öğelerini yeniden kullanır. Web şablonları statik içeriği destekleyerek temel yapı ve görünüm sağlar. Geliştiriciler içerik yönetim sistemlerinden, Web uygulama iskeletlerinden ve HTML düzenleyicilerinden şablonları kullanabilir.