İstanbul Halkalı Yüksek Ziraat Okulu

Halkalı Ziraat Mektebi, İstanbul'un Halkalı mahallesinde 19. yüzyıl sonunda kurulan, 2005'e kadar faaliyet gösteren ziraat ve hayvancılık üzerine meslek okulu.

19. yüzyıl sonunda kurulan mektep, 1928 yılına kadar Halkalı Ziraat Mekteb-i Alisi adıyla, Bursa ve Selanik’te kurulan ziraat mekteplerinde öğrenim görenler için bir üst öğrenim kurumu işlevini gördü. 1930'da orta dereceli meslek okulu halini alan okula 2001-2002 öğretim yılında Zirai Üretim İşletmesi ve Peyzaj Meslek Lisesi adı verildi. 2005'te bakanlar kurulu kararı ile kapatıldı.

Binası, 2011-2012 döneminden itibaren Sabahattin Zaim Üniversitesi'nin kampüsü olarak kullanılmaktadır.^[2]

Okulun açılması ilk 1878-1879 yılları arasında Ahmed Cevdet Paşa’nın Ticaret ve Ziraat Nazırlığı zamanında gündeme gelmiştir. O sırada Nezârette ilk defa kurulmuş olan Ziraat Müdürlüğü’ne getirilen ve Fransa’da tahsil görmüş olan Amasyan Efendi'nin öncülüğünde Halkalı’da yer satın alındı ve binanın inşaatı 1891 yılında tamamlandı. Mektebin öğretim kadrosunun oluşturulması amacıyla sınavla seçilen Mektebi-i âliye mezunu bazı öğrenciler eğitime görmek üzere Avrupa ülkelerine gönderildi.

Bina tamamlanınca, ilk önce Mektebi Tıbbiye-i Mülkiye içinde açılmış olan Mülkiye Baytar sınıflarının öğrencileri bu okula nakledildi; okula Halkalı Ziraat ve Baytar Mekteb-i Âlisi adı verildi. Asıl ziraat öğrencilerinin kabulüne ise bir yıl sonra başlandı. Okul ilk mezunlarını 1893 yılında baytar sınıfından mezun olan, aralarında milli şair Mehmet Akif'in de bulunduğu 17 kişi ile verdi.^[3] 1894 yılında okul ikinci dönem veteriner mezunlarını verdikten sonra, baytar mektebi sınıfları İstanbul’a nakledilerek; müstakil bir okul haline getirildi. Halkalı’daki okul ise, ziraat mektebi olarak kaldı.

Halkalı Ziraat Mekteb-i Âlisi, 1896’dan itibaren mezun vermeye başladı. Okul, idadî mezunlarını kabul etmekte ve dört yıllık bir yüksek ziraat eğitimi vermekteydi. Bu okula daha sonra ormancılık ile ilgili dersler de eklenerek okulun adı Halkalı Ziraat ve Orman Mekteb-i Âlisi olarak değiştirilmiştir. Böylece, orman memurları da bu okulda yetiştirilmeye başlandı. İkinci Meşrutiyet’ten sonra bu okuldaki ormancılık dersleri yetersiz görülerek 1910’da Orman Mekteb-i Âlisi kurulmuş ve ormancılık eğitimi bu okuldan ayrılmıştır.

Ormancılık eğtiminin okuldan ayrılmasından sonra yeniden Halkalı Ziraat Mekteb-i Âlisi adını alan okul, I. Dünya Savaşı sırasında öğrenime ara verdi; öğrenci ve öğretmenlerinin büyük bölümü cepheye gitti.^[2] Zirai üretim, tohum muayenesi ve dağıtım gibi konularda gereksinim duyulması üzerine 1916 yılında okul yeniden açıldı.

Öğrenciler tarım ve hayvancılık derslerinin yanı sıra 14 saatlik üç bölüme ayrılan meteoroloji dersini de aldılar. Bu ders, rüzgar oluşumunun nedenlerini rüzgar hızı ve rüzgar yönü ile birlikte içermekteydi. Ayrıca bulut oluşum nedenleri, bulutlar, yağmur, sis, kasırgalar, kasırgalar ve kar daha derinlemesine incelenerek araştırıldı. Son olarak derste atmosferik elektrik, şimşek ve gök gürültüsü gibi konular yer aldı. Ayrıca öğrencilere hava tahmini, iklim, su kaynaklarındaki sıcaklık, nem ve rakımın bölge iklimine etkileri gibi konularda da eğitim ve bilgi verildi. Halkalı Ziraat Mektebi öğrencileri ve personeli tarafından 1896-1917 yılları arasında okulun ana binasının batısında bulunan Rasathane’de (gözlem evi) sıcaklık, basınç, yağış, nem, toprak sıcaklığı, rüzgar hızı ve yönü ve havanın mevcut durumu (karlı, yağmurlu, acık, bulutlu gibi) parametreler günlük olarak rasat defterlerine kaydedildi. İstanbul’un yaklaşık bir asır önceki hava durumunu ortaya koyulması için Meteoroloji Genel Müdürlüğü Meteoroloji Müzesi’nde bulunan 3 adet rasat kayıt defterleri, Dünya Meteoroloji Örgütü’nün veri kurtarma metodolojisi kullanılarak Osmanlıcadan İngilizceye çevirisi ile dijital ortama aktarılarak 55 binin üzerinde meteorolojik gözlem de kurtarılmış oldu.^[4]

1922 yılında okul müdürlüğü yerine "rektörlük" (seçimle belirlenen müdür) sistemi getirildi. Sırayla Ali Rıza Bey (Erten), Muhlis Bey (Erkmen) Süreyya Bey (Genca) ve Faik Bey rektörlük yaptı.^[2]

1928'de Islah-ı Tedrisat Kanunu gereğince ülkedeki tüm tarım okulları kapatıldı.^[5] Bu dönemde Halkalı Ziraat Mektebi'nin öğrencileri İstanbul’daki Orman Mektebi’ne devredildi.^[6] Tarım okullarının kapalı bulunduğu sırada bu okulların eğitimci kadroları ve birçok mezunu, eğitim ve öğretim için başta Almanya’ya olmak üzere, Avrupa ülkelerine gönderildi; öğrenimlerini tamamlayıp yurda dönemlerinden sonra orta dereceli tarım okulları yeniden yapılandırılarak yeni statü ile kuruldu.^[5] Böylece Halkalı Ziraat Mektebi, 1930 yılında üç yıl süreli orta dereceli meslek okulu olarak hizmete girdi.

Ziraat Mektebi, 2001-2002 öğrenim yılından itibaren Zirai Üretim İşletmesi ve Peyzaj Meslek Lisesi adıyla eğitime devam etti.^[7] 2005 yılında Bakanlar Kurulu Kararı ile kapatıldı; binası on yıllığına İlim Yayma Vakfı‘na tahsis edildi.^[7]

Okulun binası 2011-2012 eğitim yılında hizmete giren "İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi'nin Kampüsü olarak kullanılmaktadır.^[8]

2000'li yıllarda yayımlanan "Emret Komutanım" adlı Türk televizyon dizisi ve onun devamı olan "Emret Komutanım Şah Mat" adlı 2007 yapımı film, Ziraat Mektebi binasında çekilmiştir.