İçeriğe atla

İstanbul'un sokak kedileri

İstanbul'da bir grup sokak kedisi, 2006

İstanbul'un sokak kedileri, uluslararası olarak dünyanın ilgisini çekmiştir. Türkiye'nin İstanbul şehri, yüz bin ila bir milyonun üzerinde sokak kedisini barındırıyor. Pek çok Türk vatandaşı sokak hayvanlarını yalnızca başıboş hayvanlar olarak değil, ortaklaşa sahiplenilen evcil hayvanlar olarak görüyor ve şehirde barınmalarına ve beslenmelerine yardımcı oluyorlar.[1]

Tarihçe

Kentte kedilerin yaygınlığı Osmanlı dönemine kadar uzanıyor. İstanbul'daki evlerin büyük çoğunluğunun ahşap olması, hem barınılacak yer sağlıyor hem de fare popülasyonlarının çoğalmasına neden oluyordu. Bu da şehirde kedilerin varlığını bir zorunluluk haline getirdi.[2] Çeşitli medya kaynakları, Türkiye'de insanların kedilere yönelik olumlu tutumlarını kedilerin İslam dininde saygı görmesi ile ilişkilendirdi.[2][3]

Kedilerin sağlığı

Eminönü'nde bir kedi yavrusu kedi maması yiyor

2011 yılında yapılan İstanbul'daki sokak hayvanlarındaki tenya enfeksiyonlarını konu edinen bir araştırmada, incelenen kedilerin %4,65'inde Joyeuxiella pasqualei enfeksiyonu olduğu ortaya çıktı.[4] Kedi immün yetmezlik virüsü ve kedi lösemi virüsünün başıboş kedilerde yaygın olduğu tespit edildi.[5] Sokak kedileri kuduz taşıyıcısı olabilse de, 2000 ile 2014 yılları arasında Türkiye'de belgelenen 21 kuduz vakasının hiçbiri kedi ve insan arasındaki etkileşim yoluyla gerçekleşmedi.[6]

Kedilerin yerel halk tarafından açık ortamda beslenmesi birçok veteriner tarafından eleştirildi. Rutgers Üniversitesi akademisyenleri tarafından 2015 yılında yayımlanan bir makale, toplu beslemenin hayvanların belirli bir alana yoğunlaşmasına yol açtığını ve bunun da belirli hastalıkların bulaşmasını kolaylaştırdığını belirtti. Sağlıklı kedilerin, hasta hayvanların temas ettiği mama ve su kapları gibi nesnelerle teması da bir başka endişelenen konudur.[7]

Hukuki durum

Cihangir'de uyuyan sokak kedileri

2021'den önce Türk kanunları hayvanları (sokak hayvanları ve evcil hayvanlar) "canlı" yerine "eşya" olarak tanımlıyordu. Bu sınıflandırma, hayvan zulmüne karşı hafif cezalar verilmesine yol açtığı için hayvan hakları savunucuları tarafından eleştirildi. 2021'de kabul edilen tasarıya göre, evcil hayvanlara ve sokak hayvanlarına "canlı" statüsü verilerek, hayvanlara karşı işlenen suçlarda 6 aydan 4 yıla kadar hapis cezası öngörüldü. Kanun aynı zamanda Türkiye'deki tüm sokak hayvanlarının kısırlaştırılmasını da zorunlu kılmaktadır.[1][8]

2019 yılında Küçükçekmece'de 5 sokak kedisini öldürüp yediği ortaya çıkan Japon vatandaşı, her iki ülkede de büyük tepki topladı ve ardından Türkiye'den sınır dışı edildi.[9]

İstanbul'da kedilerin yaşamı

İstanbullular şehrin sokaklarını yaklaşık 125.000 kediyle paylaşıyor. Üstelik bu sayı yalnızca başıboş kedileri içeriyor; Ev kedileri de dahil edildiğinde şehirde 200.000 kedinin yaşadığı tahmin ediliyor. Kedilerin İstanbul'da çok rahat bir yaşam sürdüğü biliniyor.[10]

Genel olarak İstanbul'un her sokağında yerel halkın tanıdığı ve baktığı kediler vardır. Bu sokaklarda sokak kedileri için küçük kedi evleri de bulunmaktadır. Mahalle sakinleri genelde sokak kedilerini beslemek için evlerinin önüne mama ve su kapları koymaktadırlar.[10]

İstanbul Büyükşehir Belediyesi, şehrin birçok noktasına kedi ve köpekler için satış otomatları yerleştirdi. Yoldan geçen vatandaşlar bu makinelere bozuk para atarak kedi ve köpeklerin beslenmesini sağlıyorlar.[10]

İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi dersliğinde bir sokak kedisi

İstanbul'un pek çok yerinde; üniversite dersliklerinde, vapurda, otobüs koltuğunda, metroda sokak kedilerini görmek mümkündür.[10]

Popüler kültür

İstanbul'un sokak kedileri çeşitli mecralarda konu edildi. Sosyal medyada İstanbul'daki kediler popülerlik elde etti.[2]

Eleştirmenlerden olumlu eleştiriler alan 2016 yapımı Türk belgesel filmi Kedi, şehirde yaşayan birkaç sokak kedisini konu alıyor.[11][12][13]

Etsuko Shundo [jp] 'nin 2015 yılında çıkan Searching for a Cat in Istanbul adlı çocuk kitabı , İstanbul Japon Okulu öğrencileri tarafından sokakta yaşayan bir Van kedisinin aranmasını konu ediniyor.[14]

Tombili, kaldırımda uzanırken çekilen bir fotoğrafıyla uluslararası alanda tanındı ve ölümünden sonra bir heykelle anıldı.[15][16]

Gli, Ayasofya'da doğup büyüdü ve ziyaret eden turistlerin dikkatini çekti.

Galeri

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "New Turkish Law Could Save Animals". livekindly.co. 7 Temmuz 2021. 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021. 
  2. ^ a b c "Why so many stray cats in Istanbul?". BBC News (İngilizce). 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021. 
  3. ^ "Istanbul: The city of cats". Daily Sabah (İngilizce). 19 Kasım 2020. 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021. 
  4. ^ ÖTER, Kerem; BİLGİN, Zahide; TINAR, Recep; TÜZER, Erkut (2009). "İstanbul'da Sokak Kedi ve Köpeklerinde Sestod Enfeksiyonları". Kafkas Universitesi Veteriner Fakultesi Dergisi. doi:10.9775/kvfd.2011.4275. ISSN 1300-6045. 
  5. ^ Yilmaz, H.; Ilgaz, A.; Harbour, D. A. (March 2000). "Prevalence of FIV and FeLV infections in cats in Istanbul". Journal of Feline Medicine and Surgery. 2 (1): 69-70. doi:10.1053/jfms.2000.0066. ISSN 1098-612X. PMID 11716594. 3 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023. 
  6. ^ İnce, Erdal (2015). "Kuduz" (PDF). Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi. 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2023. 
  7. ^ Mattson, Savannah; Szajdecki, Ryan; Fagan, Julie M. (2015). "Reducing unmonitored population density of stray animals in Istanbul" (İngilizce). doi:10.7282/T3ZK5JQK. 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023. 
  8. ^ "Turkey's long-awaited animal rights legislation underway - Turkey News". Hürriyet Daily News (İngilizce). 13 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021. 
  9. ^ "Turkey deports Japanese man for eating cats". Japan Today (İngilizce). 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021. 
  10. ^ a b c d "Capital of the Cats: Istanbul! True Lords and Ladies of the City". Discover all about Turkish People & Turkey! (İngilizce). 12 Mart 2022. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2022. 
  11. ^ Metz, Nina. "Capturing the real lives of Istanbul's street cats in 'Kedi'". chicagotribune.com. 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021. 
  12. ^ "Kedi film". 26 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023. 
  13. ^ "Başrolde İstanbul 'Kedi'leri". 16 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023. 
  14. ^ 大藪，加奈 (2019). "Multiple Narratives in Searching for a Cat in Istanbul". kanazawa-u.repo.nii.ac.jp. 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023. 
  15. ^ Paiella, Gabriella (10 Ekim 2016). "Gaze Upon the Visage of This Beautiful and Haunting Cat Statue". New York Magazine (İngilizce). New York Media, LLC. 8 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2017. 
  16. ^ "Sculpture of cat phenomenon 'Tombili' inaugurated in Istanbul". Hurriyet Daily News (İngilizce). Anadolu Agency. 4 Ekim 2016. 18 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Felis margarita</i> Kuzey Afrika, Güneybatı Asya ve Orta Asyada yaşayan ve az rastlanan yaban kedisi türü

Felis margarita Felis cinsine bağlı bir kedi türüdür. Kuzey Afrika, Güneybatı Asya ve Orta Asya'da yaşar ve az rastlanan yaban kedisidir.

<span class="mw-page-title-main">Pallas kedisi</span> Vahşi kedi

Pallas kedisi ya da manul, Orta Asya’nın mera ve bozkırlarına uzanan geniş ama dağınık bir popülasyona sahip, ufak bir kedi türüdür. Doğal yaşam alanlarının azalması sonucu, av hayvanlarındaki ve avladıkları av oranındaki düşüş; Pallas kedilerinin 2002 yılında IUCN tarafından soyu neredeyse tehdit altındaki türler listesine girmesine neden olmuştur. Pallas kedisi adını, türü ilk keşfeden ve "ikili adlandırma" Felis Manul olarak tanımlayan Alman doğa bilimci Peter Simon Pallas'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Afrika yaban kedisi</span>

Afrika yaban kedisi, kedigiller (Felidae) familyasından Felis cinsine mensup bir tür. Afrika, Batı ve Orta Asya 'ya ve Hindistan'da Racastan'dan Çin 'de Sincan'a [kadar yayılmış küçük yaban kedisi türler'dir.

<span class="mw-page-title-main">Kedi</span> küçük, evcil ve memeli bir hayvan

Evcil kedi, küçük, genelde kıllı, evcilleştirilmiş, etobur memeli. Genelde ev hayvanı olarak beslenenlere ev kedisi, ya da diğer kedigillerden ve küçük kedilerden ayırmak gerekmiyorsa kısaca kedi denir. İnsanlar kedilerin arkadaşlığına ve böcek gibi ev zararlılarını avlayabilme yeteneğine önem vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Evcil hayvan</span> bireyin zevk ve arkadaşlık için beslediği hayvan

Evcil hayvan veya refakatçi hayvan, bir çalışan hayvan veya laboratuvar hayvanı olmaktan ziyade kişilerce arkadaşlık amacıyla evde bakılan hayvandır. Popüler evcil hayvanların genellikle çekici görünüşleri, zekâsı ve yakın kişilikleri olduğu düşünülür, ancak bazı evcil hayvanlar fedakâr bir temelle alınabilir ve bu özelliklerden bağımsız olarak sahibi tarafından kabul edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Amerikan Kedisi</span>

Amerikan Kedisi bir kedi ırkı. Değerli yüklerini fare ve sıçanlardan korumak amacıyla, ilk göçmenler tarafından Kuzey Amerika'ya getirilen evcil Avrupa kedileri soyundan geldiğine inanılır. Cat Fancier's derneğine göre, 2011 boyunca, Birleşik Devletler'de en popüler sekizinci kedi ırkı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kedilerde iletişim</span> bir veya daha fazla kedi tarafından yapılan bilgi aktarımı

Kedilerde iletişim, insan da dahil olmak üzere başka bir hayvanın şimdiki ve gelecekteki durumunu etkileyen, bir veya daha fazla kedi tarafından yapılan bilgi aktarımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ege kedisi</span> Yunanistanın Kiklad Adaları çevresinde doğal olarak oluşan bir kedi ırkı

Ege kedisi, Yunanistan'ın Kiklad Adaları çevresinde doğal olarak oluşan bir kedi ırkıdır. Yunan kedi yetiştiricileri 1990'lı yıllardan itibaren, Ege kedisinin resmî bir kedi türü olarak sayılması için çalışmaktadırlar. Ancak Ege kedisi günümüzde resmî bir kedi türü olarak kabul edilmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tombili</span> İnternet fenomeni kedi

Tombili, İstanbul'da bir kaldırım taşında çekilmiş olduğu fotoğrafı ile İnternet fenomeni hâline gelmiş bir kedi.

<span class="mw-page-title-main">Heterokromik gözlü kedi</span>

Heterokromik gözlü kedi, bir mavi gözü ve bir gözü yeşil, sarı veya kahverengi olan bir kedidir. Bu, tam heterokrominin küçük kedi formudur, insanlar da dahil olmak üzere diğer bazı hayvanlarda da ortaya çıkan bir durumdur. Kısmi heterokromya da vardır, burada bir mavi göz ve bir göz kısmen mavi ve kısmen başka bir renk olabilir. Durum, en yaygın beyaz renkli kedileri etkiler, ancak beyaz lekelenme genine sahip olması şartıyla herhangi renkteki bir kedide de bulunabilir.

<span class="mw-page-title-main">İslam ve kediler</span>

Kedi, İslam'da saygı duyulan bir hayvandır. Temizliği ve Muhammed tarafından sevildiği için takdir edilen kedi, Müslümanlar tarafından "özlü evcil hayvan" olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Kedi anatomisi</span>

Evcil kedilerin anatomisi, Felis cinsindeki diğer üyeler ile benzerdir.

Terk edilen evcil hayvanlar, sahiplerinin sokağa atarak, onları boş araziye bırakarak veya bir barınağa vererek bilmeden veya kasıtlı olarak terk ettiği hayvanlardır.

<span class="mw-page-title-main">Oriental Shorthair</span>

Oriental Shorthair, siyam kedisinden türetilmiş ve siyam kedisiyle yakından ilişkili evcil kedi türüdür. Siyam kedisiyle benzer kafa ve vücut tipinine sahip olsa da, çok çeşitli deri desenleri görünür. Oriental Shorthair badem şeklinde gözlere, üçgen kafa şekline, büyük kulaklara ve uzun, ince ve kaslı bir vücuda sahiptir. Kişilikleri de siyam kedileriyle benzerlik gösterir. Oriental Shorthair sosyal, zeki ve oldukça seslidir. Hem yavrular hem de yetişkinler fırlatılan eşyaları geri getirme gibi oyunları oynamayı sever. İnce görünümüne rağmen atletiktir ve yüksek yerlere sıçrayabilir. Çiftler veya gruplar halinde yaşamayı tercih eder ve insan etkileşimini sever. Cinsin mavi gözlü atasının aksine, Oriental Shorthair genellikle yeşil gözlüdür.

<span class="mw-page-title-main">Sokak kedisi</span>

Sokak kedisi veya yabani kedi, dışarıda yaşayan ve genellikle insanlarla temastan kaçınan, sahipsiz bir evcil kedidir. Kendisinin ele alınmasına veya dokunulmasına genellikle izin vermez ve insanlardan gizlenir. Terk edilen evcil hayvanlar, yavru kediler zamanla sokak kedilerine dönüşebilirler. Vahşi kediler onlarca nesil boyunca üreyebilir ve kentsel, savan ve çalılık ortamlarda agresif bir yerel süper avcı haline gelebilir. Bazı sokak kedileri, kedili kadınlar gibi onları düzenli olarak besleyen insanlarla daha rahat olabilir, ancak uzun süreli sosyalleşme girişimlerine rağmen, genellikle uzak dururlar ve en çok gün batımından sonra aktif olurlar.

<span class="mw-page-title-main">Kedi duyuları</span>

Kedi duyuları, kedilerin oldukça verimli yırtıcılar olmasına imkan veren uyarlamalardır. Kediler, az ışıkta hareketleri algılamada iyidirler. Keskin bir işitme ve koku alma duyusuna sahiptirler. Dokunma duyuları, başlarından ve vücutlarından çıkan uzun bıyıklarla daha da güçlenmektedir. Bu duyular, kedilerin şafakta ve alacakaranlıkta etkili bir şekilde avlanmalarına imkan verecek şekilde gelişmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kedi ısırıkları</span>

Kedi ısırıkları, evcil kedinin insanlara, diğer kedilere ve diğer hayvanlara yaptığı ısırıklardır. Amerika Birleşik Devletleri'nden elde edilen veriler, kedi ısırıklarının insanlara yapılan tüm hayvan ısırıklarının %5-15'ini temsil ettiğini göstermektedir ancak bu rakamın, Felis tarafından yapılan ısırıkların eksik rapor edilmesinin bir sonucu olabileceği iddia edilmiştir. Nadir olmasına rağmen, kedi ısırıkları bazen komplikasyonlara ve çok nadiren ölüme neden olabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sokak köpeği</span> Şehirde yaşayan sahipsiz köpekler

Sokak köpeği, şehir ve köy gibi meskûn mahallerde yaşayan köpeklerdir. Sokaklarda doğup, büyüyen enik, sahiplerinden kaçmış, sahipleri tarafından terk edilmiş veya sahibi tarafından sokakta besleniyor olabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Kedilerin evcilleştirilmesi</span>

Evcil kedinin kökeni, Afrika yaban kedisinin Yakın Doğu ve Mısır popülasyonlarına dayanmaktadır. Yaşayan tüm kedi türlerinin ait olduğu Felidae familyası yaklaşık on ila on bir milyon yıl önce ortaya çıkmıştır. Bu aile sekiz ana filogenetik soya ayrılmıştır. Evcil kedi Felis soyunun bir üyesidir. Yapılan bir dizi araştırma, tüm evcil kedi çeşitlerinin Felis soyunun tek bir türü olan Felis catus'tan geldiğini göstermiştir. Bu soyun varyasyonları dünyanın her yerinde bulunur ve yakın zamana kadar bilim insanları, modern evcil kedi ırklarının tam olarak hangi bölgede ortaya çıktığını belirlemekte zorlanıyordu. Bilim insanları, evcil kedinin ortaya çıkmasının tek bir olaya bağlı olmadığına, bu ırkların ortaya çıkmasına farklı yerlerdeki çok sayıda, bağımsız olayın neden olduğuna inanıyordu. Yaban kedisi popülasyonunun bir bütün olarak çok yaygın ve birbirine çok benzer olması daha da karmaşık bir durum ortaya çıkarmıştır. Yaban kedisi varyasyonlarının, yakın temas halindeyken birbirleriyle serbestçe melezleşmesi taksonlar arasındaki çizgileri daha da belirsizleştirmektedir. Son zamanlarda yapılan DNA çalışmaları, genetik teknolojilerdeki gelişmeler ve DNA ile genetiğin bir bütün olarak daha iyi anlaşılması, evcil kedinin evrimsel tarihinde keşifler yapılmasına yardımcı olmuştur. Arkeolojik kanıtlar, evcilleştirmenin inanılandan daha erken tarihlerde gerçekleştiğini belgelemiştir.

Yakala-kısırlaştır-yerine bırak (TNR-Trap–neuter–return), bazı ülkelerde sokak köpeği ve sokak kedisi popülasyonlarını kontrol etmek için uygulanan ancak bilimsel olarak işlerliğinin olmadığı gösterilmiş bir yöntemdir. Süreç, sokak köpeklerinin veya kedilerin canlı olarak yakalanmasını, kısırlaştırılmasını, kimlik tespiti ve kolay tanıma için kulaklarına işaret takılmasını, aşılanmasını ve ardından alındıkları bölgeye bırakılması şeklindedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.