İçeriğe atla

İstanbul'daki Musevi mezarlıkları

Nakkaştepe Musevi Mezarlığı'ndan bir görüntü

İstanbul'daki Musevi mezarlıkları, şehirde sayıları 20 bini bulan Musevi cemaatinin kullanımına tahsis edilmiş gömü alanlarıdır. İstanbul'da 2010 yılı itibarıyla Musevi cemaatine ayrılan 8 gömü alanı vardır. Bunlar:

Mezarlıklar

İstanbul'daki Musevi mezarlıkları içinde, Kuzguncuk, Hasköy ve Ortaköy mezarlıklarının geçmişi, 16. ve 17. yüzyıllara kadar dayanmaktadır.[1] Beyoğlu ilçesinde yer alan Hasköy Mezarlığı, İstanbul'da Musevilere ait en büyük mezarlık alanıdır. Ulus semtinde ise, birbirine yakın mesafede iki ayrı Musevi mezarlığı bulunmaktadır. Büyük olanı Sefarad, küçük olanı Aşkenaz cemaatine ayrılmıştır.

Şişli İtalyan Musevi Mezarlığı, Şişli ile Mecidiyeköy arasında kalan gayrimüslim mezarlığı içinde bulunmaktadır. Karma bir mezarlık olan Şişli Mezarlığı'nda Ermeni ve Rum cemaatiyle birlikte, İtalyan Musevi cemaatine de bir bölüm ayrılmıştır. Musevi bölümü mezarlığın batısında yer almaktadır. Anadolu Yakası'nda Bağlarbaşı ve Acıbadem semtlerinde de birer Musevi mezarlığı vardır.

Mezarlıkların durumu

Mezarlıklar genellikle bir sinagogun çevresinde kuruludur. Ancak günümüzde bu gelenek büyük ölçüde kaybolmuştur. İstanbul'daki Musevi mezarlıkları zaman zaman deprem, şiddetli yağışlar ve bakımsızlık gibi nedenlerle tahrip olmuştur. Tehlikeye açık hâle gelen mezarlıklar kimi zaman saldırılara maruz kalmıştır.[2] Kimi mezarlıklar, içinden ya da çevresinden yol geçirilmesi nedeniyle istimlâke uğramıştır.[2] Çok eski mezarlıklar ise şehirleşme alanları açmak amacıyla taşınmış ya da yok edilmiştir.

1991 yılında, cemaatin artan mezarlık alanı gereksinimini karşılamak ve şehrin kuzey kesimlerinde yaşayan Musevilere daha yakın bir alternatif sunmak amacıyla, Sarıyer, Kilyos'ta yeni bir mezarlık alanı belirlenmiştir. Uzun süre gömü yapılmadan kalan mezarlıklar, düzenleme ve parselasyon çalışmalarının bitirilmesinin ardından ve 2010 yılının başında kullanıma girmiştir. Ortaköy, Hasköy, Bağlarbaşı, Ulus Sefarad, Ulus Aşkenaz ve Kilyos mezarlıklarının yönetimi ve bakım işleri Neve Şalom Sinagogu Vakfı tarafından düzenlenmektedir.[3]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Günümüzde Türkiye Yahudileri". 14 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2010.  (WebCite® 15 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
  2. ^ a b "Türkiye Hahambaşılığı, Mezarlıklar". 5 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2010.  (WebCite® 15 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
  3. ^ "Mezarlıklarımız". 3 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2010.  (WebCite® 15 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta İstanbul'daki Musevi mezarlıkları ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sefarad Yahudileri</span>

Sefarad Yahudileri veya İbranice -im eki kökenli Sefaradim, Yahudi-Roma savaşlarından sonra zorunlu göç ile, Kuzey Afrika üzerinden İberya yarımadasına yerleşen ve 1492'de, Elhamra Kararnamesi ile İspanya'dan çıkartılan Yahudi toplumuna verilen isimdir. Kararname sonrasında Yahudi halkının çoğu Portekiz'e kaçmıştır. 5 yıl sonra Portekiz Kralı I. Manuel'in de Portekiz'deki Yahudileri Hristiyanlığa geçmeye zorlamasıyla sınır dışı edilen birçok Yahudi farklı ülkelere kaçmıştır. Sonuç olarak, göçe zorlanan Yahudilerin torunları dünyanın her yerindeki ülkelere taşınarak yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Bu ülkelerden bazıları İngiltere, Hollanda, Kuzey Afrika'nın bazı bölgeleri, Türkiye ve İsrail'dir.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul'daki sinagoglar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

İstanbul'daki sinagoglar, ilk olarak Bizans döneminde şehre gelen Musevilerin dinî gereksinimleri için kurdukları ibadethanelerdir. Kayıtlarda, İstanbul'da ilk sinagoğun MS 318 yılında, bakırcılıkla uğraşan Musevilerin yoğun olarak yaşadığı Halkopratia semtinde inşa edildiği geçmektedir. Bu sinagog, II. Theodosius döneminde kiliseye çevrilse de, şehrin çeşitli noktalarında sinagoglar her dönemde varlığını sürdürmüştür. İstanbul'un 1453 yılında Türkler tarafından ele geçirilmesinin ardından da, Museviler İstanbul'daki varlıklarını sürdürmüşlerdir. Osmanlı İmparatorluğu'nun 1492 yılında İspanya'dan sürgün edilen Musevilere sığınma hakkı vermesiyle, Osmanlı topraklarındaki Musevi nüfusu büyük oranda artmıştır. Türkiye'de cumhuriyet ilan edildikten sonra, ülkenin dört bir yanındaki pek çok Musevi, İstanbul'a yerleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İtalya Yahudileri</span>

İtalya Yahudileri genel anlamda İtalya'da yaşayan Yahudilere daha özele inildiğinde ise Roma İmparatorluğu'ndan bu yana bölgede varlığını sürdüren Sefarad ve Aşkenaz olmayan Yahudilere denir.

Bet İsrael Sinagogu, Neve Şalom Sinagogu Vakfı'na bağlı Şişli, İstanbul'da bir sinagog. 1920'lerde kurulan sinagog 1950'lerde bölgede çoğalan Yahudi nüfusu ve Nazilerden kaçan Yahudiler sebebiyle genişletilmiştir. Türkiye'de en sık kullanılan sinagogdur. 15 Kasım 2003'te terör saldırısına hedef olan bu sinagog, Neve Şalom Vakfı'ndan randevu alınarak ziyaret edilebilir.

İzak Maçoro, Türkiye Yahudileri'nin ve Sefarad Dünyası'nın başlıca hazanlarından idi.

Yahudilerin Hong Kong'daki varlığı 19.yy'ın ortalarından beri sürmektedir. Hong Kong'un finansal merkez olması sebebiyle maddi sebepler için geçici olarak gelen Yahudilerin cemaatinde ABD, İsrail ve Avrupa ülkelerinden Yahudiler bulunur.

Meksika Yahudileri ülkede engizisyonlardan beri yaşamaktadır. Çoğu Meksika şehrinde olmak üzere cemaatin 50,000 üyesi vardır. Diğer Yahudiler Jalisco eyaletinin Guadalajara ve çevre şehirlerinde ve Monterrey, Veracruz, Culiacán ve Tijuana'da yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Aşkenaz Sinagogu</span>

İstanbul Aşkenaz Sinagogu, Galata Kulesi'nin yakınlarında bulunan bir Ortodoks Yahudilik Aşkenaz sinagogudur. Avusturya-Macaristan'dan Osmanlı'ya yerleşen Aşkenaz Yahudileri tarafından 1900'de kurulmuştur. Modern Türkiye'deki toplam Yahudi popülasyonunun %4'ünü oluşturan Aşkenazların kurduğu üç sinagogtan ayakta kalan tek sinagogdur.

<span class="mw-page-title-main">Terziler Sinagogu</span>

Terziler Sinagogu ya da Tofre Begadim Sinagogu, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde yer alan bir sinagogtur. Galata semtinde, Özel Avusturya Sen Jorj Hastanesi'nin arkasında, Felek Sokağı üzerinde bulunmaktadır. Aşkenaz cemaati için kurulan sinagog, cemaatinin büyük ölçüde azalması nedeniyle 1960'larda kapatılmıştır. Bir süre kullanım dışı kalan sinagog, 1998 yılında bir sanat galerisi hâline getirilerek yeniden kullanılmaya başlanmıştır.

Parmakkapı Sinagogu, veya Abudara Sinagogu, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde yer alan bir sinagogdur. Geçmişte Yahudilerin yoğun olarak yaşadığı Hasköy semtinde bulunan ve Sefarad Yahudileri tarafından kurulan sinagogun ne zaman yapıldığı konusunda kesin bir bilgi bulunmamaktadır. 1804 yılında bölgede etkili olan bir mahalle yangınında bu yapının da zarar gördüğü bilinmektedir. Yangın sonrası onarım çalışmaları sırasında Hahambaşılık sinagogunda onarılması için başvuruda bulunmuş; II. Mahmut'un 6 Ekim 1804 tarihli bir fermanıyla yapımın onarımına izin verilmiştir. Onarım çalışmalarında yapı aslına uygun biçimde yeniden yapılmıştır. Yalnızca ahşap olan çatı, onarım sırasında kâgir tonoza çevrilmiştir. Sinagog yıllar içinde cemaatinin azalması nedeniyle kapatılmıştır. 1950'li yıllarda üretim atölyesi olarak kullanılan sinagog, 2017 yılında bir ibadet ile yeniden açılmış ve tadilata girmiştir.

Çıksalın Sinagogu, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde yer alan bir sinagogtu. Geçmişte Musevilerin yoğun olarak yaşadığı Çıksalın semtinde bulunan sinagog, 19. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiştir. Çıksalın Sinagogu, Hasköy Musevi Mezarlığı'na en yakın sinagog idi.

Selaniko Sinagogu, Selanik Sinagogu, Sığrı Sinagogu ya da Sigiri Sinagogu, İstanbul'da bulunan metruk bir sinagogtur. Fatih ilçesinde, geçmişte önemli oranda bir Musevi nüfus barındıran Balat semtinde yer alan sinagog, Fatih Sultan Mehmet döneminde Selanik'ten İstanbul'a göç eden ve Balat'ta yerleştirilen Museviler tarafından yaptırılmıştı.

Or Hodeş Sinagogu, geçmişte İstanbul'da bulunan bir sinagogtu. Beyoğlu ilçesinin Galata semtinde, Polonya göçmeni Museviler tarafından kurulmuştu. 1897 yılında, Hahambaşılık Polonyalı Musevilerin kendilerine ait bir ibadethaneleri ve okulları bulunmamasını gerekçe göstererek, Galata semtinde bir sinagog kurmak için başvuruda bulundu. Başvuruları kabul edilince Zürafa Sokağı'nda küçük bir arsa satın alındı ve üzerine sinagog inşa edildi. Sinagogun bir bölümü yaşlılarevi olarak kullanıldı. Polonyalı Aşkenaz cemaatine ait olan sinagog, cemaatin sayısının yıllar içinde azalması nedeniyle Gurjim olarak anılan Gürcü Yahudileri cemaatine devredildi. 1985 yılında Hahambaşılığın kararıyla satıldı.

Çana Sinagogu, İstanbul'da bulunan ancak günümüzde kullanılmayan bir sinagogtur. Fatih ilçesinin Balat semtinde, günümüzde Vodina Caddesi olarak anılan yol üzerinde bulunan sinagogun yapılış tarihine ilişkin kesin bir bilgi olmamakla birlikte, Bizans döneminden beri var olduğu sanılmaktadır. İlk olarak Aşkenaz cemaati tarafından yapılmışsa da, 1663 yılında Sefaradlara devredilmiştir. Sinagog bir dönem Hahambaşılığın mahkeme binası olarak kullanılmış, 1958 yılında binanın onarımı için girişimde bulunulsa da, cemaat azlığı nedeniyle bu tasarıdan vazgeçilmiştir.

Türkiye Hahambaşılığı, Türkiye sınırları içinde yaşayan Sefarad ve Aşkenaz Musevilerinin dinî önderi Hahambaşı'nın yönettiği kuruma verilen addır. Merkezi Beyoğlu, İstanbul'da bulunmaktadır. Papalık ya da patrikhane gibi ruhani bir makam değildir, zira dünyadaki hahambaşılıklar arasında hiyerarşik bir düzen yoktur. Sayıları 80 dolaylarında olan Karay cemaati Türkiye Hahambaşılığı'nın yetkisini kabul etmemekte ve özerk bir topluluk teşkil etmektedirler.

Neve Şalom Sinagogu Vakfı, Türkiye'de faaliyet gösteren cemaat vakfı. Merkezi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinin Karaköy semtinde bulunmaktadır. Vakfa bağlı 5 sinagog, 6 mezarlık vardır. Vakfın yönetimindeki sinagoglar şunlardır:

Ortaköy Musevi Mezarlığı, İstanbul'da bulunan bir mezarlıktır. Beşiktaş ilçesinin Mecidiye mahallesi sınırları içinde yer almaktadır.

Hasköy Musevi Mezarlığı ya da Beyoğlu Musevi Mezarlığı, İstanbul'da bulunan bir mezarlıktır. Beyoğlu ilçesinin Halıcıoğlu mahallesi sınırları içinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi</span> İstanbulda müze

500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi, 500. Yıl Vakfı tarafından topluma Türk Yahudilerinin gelenekleri ve tarihi açısından bilgi sunmak amaçlı kurulmustur. 25 Kasım 2001'de açılmıştır. 500. Yıl Vakfı 1989'da 113 Yahudi ve Müslümandan oluşan Türk vatandaşları tarafından Sefaradların 500 yıl önce Osmanlı İmparatorluğu'na gelişini kutlamak için kuruldu. Müze fikri, müzenin ilk küratörü olan Naim Güleryüz tarafından ortaya atıldı ve Kamhi ailesinin maddi destekleriyle açıldı.

Arnavutköy Sefarad Mezarlığı veya Ulus Sefarad Musevi Mezarlığı, İstanbul'da bulunan bir mezarlıktır. Beşiktaş ilçesinin Ulus mahallesi sınırları içinde yer almaktadır. Arnavutköy'e yakınlığı ve bulunduğu konumun günlük hayatta Arnavutköy olarak anılması nedeniyle Arnavutköy Musevi Mezarlığı adıyla bilinmektedir. Türkiye'deki Musevilerin ölülerinin gömülmesi için kullanılmaktadır. Mezarlığa hâlen gömü kabul edilmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.