İçeriğe atla

İstanbul'daki Kürtler

İstanbul'daki Kürtler, Türkiye'nin İstanbul ilinde yaşayan Kürtleri tanımlar. İstanbul'daki toplam Kürt sayısının 2 ile 4 milyon arasında olduğu tahmin edilmektedir.[1] Kürtler, Araplar ile birlikte şehirdeki en büyük azınlık gruplarını oluşturmaktadır. İstanbul'da yaşayan Kürtlerin büyük çoğunluğu Türk vatandaşı olup, 20. yüzyılın ortasından itibaren başlamış köyden kente göç olgusunun özellikle 80'li yıllarda hızlanmasıyla İstanbul Kürt nüfusu artmıştır. Doğu illerindeki TSK-PKK çatışması da şehre göçte rol oynamıştır. 2008 yılında İstanbul'da yaşayan Kürtlerin %88'inin İstanbul'a dışarıdan gelmiş olduğu, %12'sinin ise İstanbul doğumlu olduğu tespit edilmiştir. Tüm Kürt göçleri içerisinde tüm göçlerin üçte birinin İstanbul'a yapıldığı rapor edilmiştir.[2] Ayrıca Suriye İç Savaşı sonucunda İstanbul'a gelen Suriyeliler içerisinde de önemli bir Kürt azınlık bulunmaktadır.

Tarih

İlk Kürt kültürel ve siyasi dernekleri İstanbul'da kuruldu.[3] II. Abdülhamid döneminde (1876-1909) Kürtler, İstanbul'daki Kürtlerin durumu üzerine edebiyat üretmeye başladılar.[4] 1918'de Kürt aydınları İstanbul'da Kürdistan Teali Cemiyetini kurdular.[5]

Anadolu'da Alevilere karşı çeşitli şiddet olayları ve katliamlar yaşanması dolayısıyla Alevi nüfus ve dolayısıyla Kürt asıllı Aleviler, yaşadıkları bölgelerden göç etmek zorunda kalmışlardır. Bunun sonucunda Ankara ve İstanbul başta olmak üzere büyükşehirlere Alevi Kürt yerleşimi meydana gelmiştir.[6] Türkiye'de Kürt göçü ikiye ayrılmaktadır. İlk dalga 1980'lerde gönüllü olarak adlandırılabilecek, ekonomik nedenlere dayalı bir şekilde gerçekleşmiş olup, ikinci dalga PKK ile güvenlik güçleri arasında 1980'lerden beri devam etmekte olan çatışmalar sebebiyle 1990lardan itibaren, hem politik hem de ekonomik sebeplerden kaynaklanmıştır. Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından PKK ile mücadele amacıyla Kürt köylerinin boşaltılması, Kürt köylüleri zorunlu göçe zorlanmıştır. Bu göçler İstanbul başta olmak üzere Türkiye'nin büyük şehirlerine yapılmıştır. Göç dalgası gecekondulaşmaya yol açmıştır.[7] Mart 1995'te İstanbul'da Kürt ayaklanmaları patlak verdi.[8]

Demografi

Toplam nüfus

1995'te Kürt İnsan Hakları İzleme Örgütü, İstanbul'daki Kürtlerin sayısının yaklaşık olarak 2 milyon olduğunu tahmin ediyordu.[9] 1996'da Servet Mutlu, Kürtlerin genellikle belirtilen 1,5 milyon yerine, İstanbul'un %8,16'sı (594.000) olduğunu tahmin ediyordu.[10] 1998'de Alman Dışişleri Bakanlığı İstanbul'da 3 milyon Kürt olduğunu açıkladı.[10] 1997'de Amerikalı diplomat John Tirman, bir PKK yetkilisinin İstanbul'da 4 milyon Kürt olduğu iddiasını "abartılı" buldu.[11] Başka bir tahmine göre, İstanbul, Ankara, İzmir ve diğer büyük şehirlerdeki ("Kürt illeri" içindekiler hariç) Kürtler, toplam Türkiye Kürt nüfusunun %35'ini oluşturmaktadır.[12]

Topluluklar

Aşağıda Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı mahalle ve semtler listelenmiştir.

Siyasi tercihler

İstanbul'da Kürtler ağırlıklı olarak Adalet ve Kalkınma Partisi ile 2015 yılından beri Halkların Demokratik Partisi'ne oy vermektedirler. Genellikle dindar Kürtler AKP'ye oy verirken, liberal Kürtler HDP'ye oy vermektedir.[16] Alevilerin de CHP ve HDP'ye oy verdikleri rapor edilmiştir. Buna karşın Rawest ve Etki Araştırma İstanbul adlı araştırma şirketlerinin verilerine göre 2019 İstanbul ara yerel seçimlerinde Kürt ağırlıklı mahallelerde yaşayan Kürtlerin CHP'nin adayı Ekrem İmamoğlu'nu %66 oranında desteklediği bulunmuştur.[17]

Kürt oylarının İstanbul siyasetinde pek çok seçimde belirleyici bir rol oynadığı belirtilmiştir. Örneğin 2019 İstanbul ara yerel seçimlerinde AKP'nin adayı Binali Yıldırım Kürt nüfusun ağırlıkta yaşadığı illerde mitingler düzenlemiş, bölgedeki dini liderleri, aşiret ağalarını ve siyasetçileri İstanbul'a getirmiştir.[18] Yıldırım, Diyarbakır'daki bir mitingde PKK'yı en sık telaffuz edildiği biçimi olan "pekaka" yerine "pekeke" şekliyle okuması ve Kürdistan ifadelerini kullanması da Kürt seçmenin oyunu çekmek için bir hamle olarak değerlendirilmiştir.[19][20]

Organizasyonlar

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Harvard Divinity School (2013). "Kurds in Turkey". Harvard University. 22 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022. 
  2. ^ "Kürtler göç etmek istiyor". T24. 10 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
  3. ^ Philip G. Kreyenbroek; Stefan Sperl (17 Ağustos 2005). The Kurds: A Contemporary Overview. Routledge. ss. 40-. ISBN 978-1-134-90766-3. 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022. 
  4. ^ Hakan Ozoglu (1 Şubat 2012). Kurdish Notables and the Ottoman State: Evolving Identities, Competing Loyalties, and Shifting Boundaries. SUNY Press. ss. 35-. ISBN 978-0-7914-8556-9. 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022. 
  5. ^ A Democratic Future for the Kurds of Turkey: Proceedings of the Conference on North West Kurdistan (South East Turkey), March 12-13, 1994, Brussels. medico international. 1995. ISBN 978-1-900175-01-2. 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022. 
  6. ^ S., Işık, İbrahim (2013). A'dan Z'ye Kürtler kişiler - kavramlar - kurumlar. Nûbihar. ISBN 978-605-5402-64-8. OCLC 935869263. 
  7. ^ a b c d Fikret Adaman; Çağlar Keyder (2006). "TÜRKİYE'DE BÜYÜK KENTLERİN GECEKONDU VE ÇÖKÜNTÜ MAHALLELERİNDE YAŞANAN YOKSULLUK VE SOSYAL DIŞLANMA" (PDF). 30 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
  8. ^ Robert W. Olson (1996). The Kurdish Nationalist Movement in the 1990s: Its Impact on Turkey and the Middle East. University Press of Kentucky. ss. 44-. ISBN 0-8131-0896-9. 
  9. ^ Mustafa Mohamed Karadaghi (1995). Handbook of Kurdish Human Rights Watch, Inc: A Non-profit Humanitarian Organization. UN. 12 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022. 
  10. ^ a b Ferhad Ibrahim (2000). The Kurdish Conflict in Turkey: Obstacles and Chances for Peace and Democracy. LIT Verlag Münster. ss. 181-. ISBN 978-3-8258-4744-9. 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022. 
  11. ^ John Tirman (1997). Spoils of War: The Human Cost of America's Arms Trade. Free Press. ISBN 978-0-684-82726-1. 
  12. ^ Lokman I. Meho (1 Ocak 1997). The Kurds and Kurdistan: A Selective and Annotated Bibliography. ABC-CLIO. ss. 2-. ISBN 978-0-313-30397-5. 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022. 
  13. ^ a b Doğan, Büşra; Karakuyu, Mehmet (29 Ocak 2016). "SURİYELİ GÖÇMENLERİN SOSYOEKONOMİK VE SOSYOKÜLTÜREL ÖZELLİKLERİNİN ANALİZİ: İSTANBUL BEYOĞLU ÖRNEĞİ". Marmara Coğrafya Dergisi (33): 302-333. doi:10.14781/mcd.40648. ISSN 1303-2429. 
  14. ^ "Bir Türkiye laboratuvarı: Esenyurt – DW – 30.10.2022". dw.com. 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
  15. ^ a b "Istanbul: Big Trouble in Little Kurdistan". Time. 9 Ocak 2012. 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022. 
  16. ^ Bozan, İrfan. "İstanbul'un Kürt oylarında değişim zor". Al Jazeera Turk. 28 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
  17. ^ Duvar, Gazete (26 Haziran 2019). "İmamoğlu'nun başarısı, Yıldırım'ın başarısızlığı". gazeteduvar.com.tr. 10 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
  18. ^ "Partiler, İstanbul'daki muhafazâkar Kürt seçmeni kazanmak için çalışıyor". BBC News Türkçe. 23 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
  19. ^ "Binali Yıldırım: Diyarbakır'a desteğinizi istemeye geldim – DW – 06.06.2019". dw.com. 13 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
  20. ^ "Binali Yıldırım'ın Diyarbakır'daki PKK telaffuzu sosyal medyada gündem oldu". T24. 7 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Kürtler, doğuda Zagros Dağları'ndan batıda Toros Dağları'na ve güneyde Hemrin Dağları'ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşayan, 2017 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 36–45 milyon nüfusa sahip olan İranî bir halktır. Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, 15–20 milyon civarı ile Türkiye'de bulunurken; İran, Irak ve Suriye'de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek Orta Doğu'daki siyasi ve sosyal karmaşalar ve sorunlar, gerekse diğer sebepler dolayısıyla özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında oluşan göçler sonucunda Batı Avrupa başta olmak üzere Kuzey Amerika ve Orta Asya gibi farklı bölgelere yerleşmiş bir Kürt diasporası da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Peşmerge</span> Irak Kürdistanının askerî gücü

Peşmerge, Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin askerî gücüdür. Irak Anayasası'na göre Peşmerge, güvenlik yan kuruluşlarıyla birlikte Kürdistan Bölgesi'nin güvenliğinden sorumludur. Peşmerge'ye bağlı kuruluşlar arasında Asayiş, Parastin u Zanyarî ve Zeravani bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mahabad Cumhuriyeti</span> 1946da kurulmuş tanınmayan Kürt devleti

Mahabad Cumhuriyeti, Ocak 1946'da Sovyetler Birliği'nin desteğiyle kurulan ve Sovyetler Birliği'nin çekilişiyle aynı yıl içinde yıkılan, Birleşmiş Milletler tarafından tanınmamış Kürt devletiydi.

<span class="mw-page-title-main">HPG (örgüt)</span> PKK’nin askerî gücü

HPG tam adı ile Halk Savunma Güçleri, PKK'nın amacı ve stratejisi doğrultusunda Türkiye'de sivillere, polis karakollarına ve askerî hedeflere karşı intihar saldırıları, silahlı ve bombalı saldırılar düzenleyen PKK'nın askerî kanadı. Çeşitli kaynaklarda örgütün savaş stratejisi olarak gerilla savaşı yöntemlerini kullandığı iddia edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">PJAK</span> Silahlı ve siyasî hareket

PJAK, tam adı ile Kürdistan Özgür Yaşam Partisi, İran ve Irak'ta faaliyet gösteren Kürt milliyetçisi silahlı örgüt. PJAK; Türkiye, İran, Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya tarafından terör örgütü olarak tanımlanmaktadır. Kürdistan İşçi Partisinin (PKK) üyesi olduğu Kürdistan Topluluklar Birliğinin (KCK) üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">TAK (örgüt)</span> 2004te kurulan yasa dışı ayrılıkçı silahlı örgüt

TAK tam adı ile Kürdistan Özgürlük Şahinleri, 29 Temmuz 2004 yılında kurulan, Türkiye'nin metropollerinde, turistik bölgelerinde sivillere, askerî hedeflere karşı bombalı saldırı, intihar saldırısı, sabotaj ve kundaklama türünde stratejik ve sansasyonel saldırılar düzenleyen yasa dışı ayrılıkçı silahlı örgüt.

<span class="mw-page-title-main">Kadı Muhammed</span> Mahabad Kürt Cumhuriyetinin lideri

Kadı Muhammed, İran Kürdü lider, devlet adamı ve Mahabad Cumhuriyeti'nin kurucusudur. İran Kürdistan Demokrat Partisi'nin başkanı olarak siyaset yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ağrı Cumhuriyeti</span> Türkiye topraklarında kurulan kısa ömürlü De facto devlet

Ağrı Cumhuriyeti, Ağrı Kürt Cumhuriyeti veya Ağrı Millî Hareketi, Ağrı isyanları sırasında Türkiye'nin kuzeydoğu bölgesinde Hoybun Merkez Komitesi tarafından ilan edilen; fakat hiçbir devlet tarafından tanınmayan Kürt yönetimi.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Kürtleri</span> Türkiyede yaşayan Kürtler

Türkiye Kürtleri, Türkiye sınırları içinde yaşayan ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan en büyük ikinci etnik ve kültürel gruptur. Çeşitli tahminlere göre Kürtler, Türkiye nüfusunun %15 ila %20'sini oluşturmaktadırlar ve toplam sayıları 12,5 milyon ila 15 milyon arasındadır. Yoğun olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde olmakla birlikte, ülkenin çeşitli illerinde Kürtler yaşamaktadır. Bazı Kürtler tarafından bu bölgeler Kuzey Kürdistan olarak adlandırılsa da, bu adlandırma çeşitli tartışmalara sebep olmakta ve resmî olarak kabul edilmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye-PKK çatışması</span> PKK ve TSK arasında 1984ten beri süren savaş

Türkiye-PKK çatışması, PKK ve Türk Silahlı Kuvvetleri arasında örgütün 1978'de yılında kurulması ile beraber başlayan ve hâlen devam eden çatışmaları kapsamaktadır. 1984 yılına kadar küçük ölçekli silahlı çatışmalar yaşanmışsa da Türk güvenlik güçleri ve PKK mensupları arasındaki topyekün silahlı mücadele 1984 yılında PKK'nın gerçekleştirdiği Eruh ve Şemdinli saldırıları ile başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Demokratik konfederalizm</span> ideoloji ve hükûmet yapısı

Kürt komünalizmi veya Apoculuk olarak da bilinen demokratik konfederalizm, İmralı Cezaevi'nde PKK lideri Abdullah Öcalan tarafından teorize edilen ve devletsiz bir topluma dayanan siyasi paradigmadır. Özerklik, doğrudan demokrasi, siyasi ekoloji, feminizm, çok kültürlülük, öz savunma, öz yönetim kooperatif ekonomisi unsurlarına dayanan konfederasyon özelliklerine sahip bir demokratik öz örgütlenme sistemine ilişkin siyasi bir kavramdır. Toplumsal ekoloji, özgürlükçü belediyecilik, Orta Doğu tarihi ve genel devlet teorisinden etkilenen Öcalan, bu konsepti Kürt ulusal özlemlerinin yanı sıra sınıflı topluma kök salmış bölge ülkelerindeki diğer temel sorunlara siyasi bir çözüm ve dünyanın dört bir yanındaki halklar için özgürlük ve demokratikleşmeye giden bir yol olarak sunmaktadır.

Kürt karşıtlığı veya Kürdofobi, Kürt diline, Kürt kültürüne ve Kürt halkına karşı duyulan nefret, ön yargı, düşmanlık, aşağılama ve benzeri duygulardan beslenen ırkçılıktır. Kürt halklarının yaşadığı Türkiye, İran, Irak ve Suriye gibi yoğunluklu olarak Kürt azınlığa ev sahipliği yapan belli başlı ülkelerin yürüttüğü yasak ve asimilasyon politikalarında ve bu politikalara bağlı olarak medyada ve günlük yaşamda Kürt karşıtlığına rastlanması şeklinde tanımlanır.

Türkiye'de Kürtlere yönelik insan hakları ihlâlleri, Türkiye'de yaşayan Kürtlere karşı işlenmiş olan insan hakkı ihlallerini incelemektedir.

Türkiye'deki 2011–2012 Kürt protestoları, ülkedeki Kürt azınlık haklarının kısıtlanmasına karşı BDP liderliğinde Türkiye'de yapılan protestolardır. Türkiye'deki Kürtlerin uzun protesto eylemlerin sonucu olarak, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da da protestolar olmuştur. Hürriyet gazetesi, Mısır ve Tunus'ta devrimlere neden olan ve "Arap Baharı" olarak adlandırılanın kalkınmanın, Ortadoğu'nun kuzey kesimlerinde bir "Kürt Yazı"na yol açabileceğini öne sürdü. Protestocular hem İstanbul'da hem de Türkiye'nin güneydoğusunda sokaklara döküldü. Bazı gösteriler de Anadolu ve İzmir'de yapıldı.

<span class="mw-page-title-main">Kürt güneşi</span> Kürtlerin sembolü olan altın renkli güneş

Kürt güneşi, Kürtlerin sembolü olan altın renkli güneştir. Eski çağlardan beri kullanılan sembolün Kürt milleti için dinî ve kültürel önemi mevcuttur. Ayrıca güneş, Kürdistan bayrağında da bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Rusya ilişkileri</span>

Kürdistan Bölgesi-Rusya ilişkileri, Kürdistan Bölgesi ile Rusya arasındaki ikili ilişkilerdir. Kürdistan Bölgesi'nin Moskova'da bir temsilciliği bulunurken, Rusya'nın Erbil'de 28 Kasım 2007'de açılan bir başkonsolosluğu vardır. Kürtler ve Ruslar arasındaki ilişkiler, Rusların yayılmacı hırsları nedeniyle Kürtlere ilgi duyduğu 1800'lerin ikinci yarısına kadar uzanıyor. Soğuk Savaş sırasında, Sovyetler Birliği, Afganistan'ı işgalinden dolayı Orta Doğu'nun gösterdiği tepki nedeniyle Avrupa gücü 1970'lerin sonlarında Ortadoğu'dan siyasi olarak çekilene kadar Irak'a karşı Kürt isyancıları destekledi.

Devrimci Doğu Kültür Ocakları, Türkiye'de ağırlıklı olarak Kürt öğrencilerin oluşturduğu bir dernekti. 1969 yılında kuruldu ve 1971 Muhtırası'ndan sonra kapatıldı.

Bu maddede, PKK'nın sivillere yönelik saldırı eylemlerinin kronolojisi listelenmektedir.

Türkiye'de Kürtlerin inkârı, Kürtlerin bir halk olduğunu reddeden ve bunun yerine Türklerin bir alt grubu olduklarını iddia eden Türkiye hükümetlerininin onlarca yıldır resmi devlet politikasıydı ve Kürt ve Kürdistan kelimeleri devlet kurumları tarafından yasaklanmıştı.

Arap Kemeri, Suriye Baas hükümetinin Haseke Valiliği'nin kuzeyindeki Kürt bölgelerini Araplaştırma projesidir. Projenin temel amacı bölgenin etnik yapısını Araplar lehine çevirmek ve diğer etnik grupların, özellikle de Kürtlerin aleyhine çevirmekti. Proje Esad Gölü'nün oluşturulması ile yerlerinden edilen Arapların Kürt bölgelerine yerleştirilmesiyle arazilerin ele geçirilmesini içeriyordu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.