İsrail Millî Kütüphanesi

İsrail Milli Kütüphanesi (İbranice: הספרייה הלאומית‎, romanize: HaSifria HaLeumit), eski adı Yahudi Milli ve Üniversite Kütüphanesi olan, kendisini İsrail ve Yahudi miraslarını toplamaya adayan kütüphanedir. 5 milyondan fazla kitabı içinde bulundurur. Kudüs İbrani Üniversitesi’sinin Givat Ram kampüsünde yer almaktadır.

Milli Kütüphane, dünyanın en büyük İbranice diline ve Yahudi seremonik sanat eserlerine ait koleksiyonları bünyesinde barındırır. Ayrıca, birçok nadir el yazımı eserlerin, kitapların ve tarihi eserlerin deposu olmuştur.

1892 yılında kurulan, B'nai Brith Kütüphanesi, Yahudiler için Filistin’de kurulan ilk halk kütüphanesiydi. Kütüphane B’nai Brith caddesinde, Mean Shearim ve Rusların bulunduğu muhitlerin arasındaydı.^[1] On yıl sonra, Bet Midrash Abrabanel kütüphanesi olarak bilinen kütüphane, Etiyopya Caddesi’ne taşındı.^[2] 1920 yılında, İbrani Üniversitesi için planlar çizilirken, B’nai Brith koleksiyonu, üniversite kütüphanesinin temelini oluşturdu. Beş yıl sonra, üniversite açıldığında, kitaplar Scopus Dağı’na taşındı.^[1]

1948 yılında, Scopus Dağı’ndaki üniversite kütüphanesine giriş engellendiğinde, kitapların birçoğu, üniversitenin Rehavia’daki Terra Sancta binasına taşındı. Üniversitenin kitap koleksiyonu bu döneme varıldığında bir milyonu geçmişti. Yer sorunundan dolayı bazı kitaplar, şehrin birçok yerindeki depolara yerleştirilmişti. 1960’da kitaplar, Givat Ram’daki Yahudi Milli ve Üniversite Kütüphanesi’nin yeni binasına taşındı.^[1] 1970’lerin sonlarına doğru, üniversitenin Scopus Dağı’ndaki yeni kampüsü açıldığında ve Hukuk, Beşeri Bilimler ve Sosyal Bilimler fakülteleri bu kampüse taşındığında, departman kütüphaneleri açıldı. Bu ayrı kütüphanelerin açılması sonucunda, Givat Ram kütüphanesinin ziyaretçi sayısı düştü. 1990’larda bina, su sızması ve böceklenme gibi bazı bakımsal problemlere maruz kaldı.^[1]

Kütüphane, 2007 yılında, Milli Kütüphane kanunun geçmesiyle, İsrail Devleti’nin Milli Kütüphanesi olarak resmen tanındı.^[1] Yasa, 23 Temmuz 2008 tarihinde yürürlüğe girdi, kütüphanenin adını “İsrail Milli Kütüphanesi” olarak değiştirdi ve geçici olarak üniversiteye bağlı bir alt şirket haline getirdi. Daha sonra bağımsız bir işletmeye dönüştürüldü. İsrail Hükûmeti 50% sine, İbrani Üniversitesi 25% ine ve diğer kurumlar da kalan kısmına sahip oldu. 2011’de kütüphane websitesini açtı ve koleksiyonlarındaki kitap, süreli yayın, haritalar, fotolar ve müzikleri halka açtı.^[3]

2014 yılında, kütüphaneye Kudüs’te başka bir ev yaratma projesi açığa çıktı.^[4] 34,000 metrekarelik bina, Basel’de bulunan Herzog & de Meuron mimarlık şirketi tarafından tasarlandı ve projesi 2021 yılında tamamlanmak üzere zamanlandı.^[5][6]

Kütüphanenin misyonu, İsrail’de yayınlanan, İsrail, İsrail Vatanı, Yahudilik ve Yahudiler ile ilgili bütün dillerdeki materyallerin kopyalarına sahip olmaktır. Ayrıca diğer bütün ülkelerde, İbranice veya Yiddiş ve Ladino gibi Yahudi diyasporasının kullandığı bütün dillerdeki yayınları toplamaktır. Kanuna göre, İsrail’de basılan her yayının iki kopyası, Milli Kütüphane’de saklanmalıdır. 2001 yılında, kanuna yapılan bir ekle, ses, video kayıtları ve diğer basılı olmayan yayın ürünleri de saklanmaya başlandı.^[7] Birçok el yazması eser taranarak, internet sitesinde yayınlandı.

Kütüphanenin özel koleksiyonları arasında, önemli Yahudi figürlerin kişisel yazıları, Milli Ses Arşivleri, Laor Harita Koleksiyonu ve birçok sayıda Yahudilikle ilgili koleksiyon vardır. Ayrıca kütüphane İsaac Newton’un din üzerine olan el yazılarına sahiptir.^[8] Koleksiyonda, koleksiyoncu Abraham Yahuda’nın ailesinin bağışladığı, Newton’a ait tasavvuf, dini kitapların analizleri, dünyanın sonu üzerine tahminler ve Kudüs’teki antik Tapınağın görünüşü gibi çalışmalar vardır. Ayrıca yine Newton’a ait, mitolojik olayların işaretlendiği, dünyanın sonuyla ilgili tahmin çalışmalarında kullandığı bir harita bulunmaktadır.^[9] Kütüphane aynı zaman Martin Buber ve Gershom Scholem’in kişisel arşivlerine sahiptir.^[10]

Batı Kudüs’ün, Haganah güçleri tarafından Mayıs 1948’de işgal edilmesiyle, ülkeyi terkeden bazı Filistinlilerin kütüphaneleri ve diğer zengin Filistinlilerin kütüphaneleri, Milli Kütüphaneye taşındı.^[11] Bu koleksiyonlar arasında, Henry Cattan, Khalil Besidas, Khalil Al-Sakakini ve Arif Hikmet Nashashibi koleksiyonları vardı.^[12] 30,000 civarında kitap, Batı Kudüs’teki evlerinden taşındı ve diğer 40,000 kitap ise Filistin Mandası’ndaki şehirlerden alındı. Bu kitapların 6000 kadarı, “terkedilmiş” olarak etiketlidir.^[13] Kitapların hepsi kataloglanmış olup, dünyanın her tarafından gelen Arap bilim insanları tarafından erişilmektedir.