İsrail Müzesi

İsrail Müzesi
Arka planda Knesset binası ile İsrail Müzesi'nin havadan çekilmiş fotoğrafı
Açılış	1965 (59 yıl önce) (1965)
Konum	Kudüs
Koordinatlar	31°46′21″K 35°12′15″D / 31.77250°K 35.20417°D / 31.77250; 35.20417
Tür	Sanat ve tarih
Ziyaretçi	900.000'den fazla[1]
Yönetici	Denis Weil
Resmî site	imj.org.il/en/

İsrail Müzesi (İbranice: מוזיאון ישראל‎, Muze'on Yisrael) 1965 yılında, İsrail’in en önde giden kültürel kurumu ve dünyadaki en ileri gelen ansiklopedik müzelerden biri olarak kuruldu. Kudüs’ün Givat Ram muhitindeki bir tepededir ve Knesset, İsrail Anayasa Mahkemesi ve Kudüs İbrani Üniversitesitesi’nin yakınlarındadır. Müzenin varlıkları arasında, dünyanın kutsal topraklara ait en kapsamlı arkeolojik koleksiyonları, Yahudi Sanatı ve Yaşamıyla ilgili eserler ve oldukça kapsamlı güzel sanatlar koleksiyonları vardır. Müzede güzel sanatlara ait onbir farklı departman bulunmaktadır: İsrail Sanatı; Avrupa Sanatı; Modern Sanat; Çağdaş Sanat; Baskı ve Çizimler; Fotoğraf; Tasarım ve Mimari; Asya Sanatı; Afrika Sanatı; Okyanus Sanatı ve Amerika Kıtası Sanatı. Sunumda olan nadir objeler arasında, Berekhat Ram’lı Venüs; 1736 yılında Surinam’da kurulan Zedek ve-Şalom sinagoğunun içi; Yemen’de Yahudi gelinler tarafından giyilen gerdanlıklar; 17. Yüzyıl’dan kalma İranlı bir mozaik mihrab; İsa’nın çarmıha gerildiği dönemden kalma, yine çarmıha germe için kullanılan çivilerden biri^[2] vardır. Müze’deki vazo şeklinde olan, Kitap Tapınağı olarak adlandırılan bir yapı içinde Ölü Deniz Yazmaları ve Masada’da bulunan tarihî eserler bulunur.

Kudüs belediye başkanı Teddy Kollek, İsrail Müzesi’nin kurulmasının arkasındaki motive ruhtu. Müzenin; Arkeoloji, Güzel Sanat, Yahudi Sanat ve Yaşam kanatlarında, tarih öncesinden günümüze birçok eser vardır ve ayrıca müzede oldukça kapsamlı kutsal kitapla ve İsrail Arkeolojisi ile ilgili eserler vardır.^[2] 1965 yılındaki kuruluşundan beri, müze 500,000 objelik bir koleksiyonu bir araya getirdi. Bu koleksiyon dünya maddi kültürünün büyük bir örneğini oluşturmaktadır.^[3] 25 Ekim 2017 tarihinde, Profesör Ido Bruno, müzenin direktörü olarak atandı. Bruno daha önce Kudüs’teki Bezalel Sanat ve Tasarım Akademisi’nin, Endüstriyel Tasarım bölümünde profesördü. Bruno pozisyona yılların tecrübesini getirdi. İsrail ve dünyanın birçok yerinde sanat, arkeoloji, bilim ve tarih odaklı sergiler tasarlayan Bruno, İzak Molho’nun başkanlığını yaptığı, müzenin yönetim kurulu tarafından oybirliğiyle seçildi. Kurul İsrail ve yurt dışından geniş kapsamlı araştırmalarla adayları inceledi ve Bruno’da karar kıldı. Bruno görevini Kasım 2017’de üstlendi.^[4] New York Modern Sanat Müzesi eski yardımcı direktörü James S. Snyder, 1997 yılında İsrail Müzesi’nin direktörü olarak atandı.^[5] 1965 yılı itibarıyla, müze, Rusya Doğumlu İsrailli Mimar Alfred Mansfeld tarafından tasarlanmış bir dize taş duvarlı binalarda barındı. Müzeyi renove etmek ve galeri alanını iki katına çıkarmak için, temmuz 2010’da müzenin halihazırda olduğu binaları renove eden^[6] Efrat-Kowalsky adlı mimarlar tarafından 100 milyon dolarlık bir kampanya başlatıldı.^[7] Arkeoloji, Güzel Sanatlar ve Yahudi Sanat ve Yaşamı Kanatları tamamen yeniden inşa edildi ve orijinal binalar birbirlerine bir giriş alanıyla bağlandı. Binaları birbirine bağlayan geçiş yolları ve beş yeni yapıyı, James Carpenter tasarladı.^[8]

Müze alan olarak 50.000 metre kare olup senede 800.000 ziyaretçi ağırlamaktadır. Ziyaretçilerden 100.000’i çocuk olup, Gençlik Kanadı’nı ziyaret edip oradaki derslere katılırlar.

Samuel ve Saidye Bronfman Arkeoloji Kanadı, farklı kültürler ve dinlere ev sahipliği yapan antik İsrail topraklarının hikâyesini, müzenin nadir olan Kutsal Topraklar arkeolojik koleksiyonuyla anlatır. Kronolojik bir şekilde organize edilen kanat, tarih öncesinden başlar, Osmanlı İmparatorluğu dönemiyle devam eder ve toplamda yedi “bölüm” olarak arkeolojik bir anlatı sunar. Çok önemli tarihi olaylar, kültürel başarılar ve teknolojik gelişmeleri içinde bulundururken, bölgede yaşayan insanların günlük hayatları hakkında fikirler verir. İbranice yazılar, camlar ve madeni paralar gibi antik İsrail arkeolojisini gösteren objeler gruplar şeklinde, zamanlarına uygun ve tematik şekilde kanattaki anlatıya ek olarak yerleştirilmiştir.

İsrail topraklarına önemli etkilerde bulunmuş, komşu kültürlerden birçok obje de, kanada bağlı yakın galerilerde gösterime sunulmuştur. Bunların arasında, Mısır, Yakın Doğu, Yunanistan, İtalya ve İslam dünyasından eserler vardır. Kanadın girişindeki özel galeride yeni bulunan objeler ve geçici sergiler bulunmaktadır. Arkeolojik kanatta gösterimde olan oldukça önemli eserler arasında, Pontius Pilatus Taşı, “Davud’un Evi kitabesi (Hristiyanlık dönemi öncesi 9. Yüzyıl), iki tapınağın karşılaştırmalı gösterimi (Hristiyanlık dönemi öncesi 7. ve 8. Yüzyıl), Heliodorus Dikilitaşı (HDÖ 178), Herod’un Kraliyet Banyosu (HDÖ 1. Yüzyıl), Hadrian Kapısı’ndan alınmış yazıt (Milat’tan sonra 136), Rehob’un Mozaiği (Milat’tan sonra 3. Yüzyıl) ve yeraltı mezarlarında bulunan altın bardak altları vardır.^[9]

Kitap tapınağı, dünyadaki en eski, kutsal kitabın elyazmaları olan, Ölü Deniz Yazmalarını ve Orta Çağın ilk dönemlerine ait kutsal kitabın el yazmalarını içinde barındırır. Ölü Deniz Yazmaları, 1947-56 arasında, Kumran Vadisi etrafındaki 11 mağarada bulundu. Binanın 1965 yılındaki yapımından önce, 7 yıllık kasıtlı bir planlama sürecinden geçildi. Binanın yapımı, David Samuel Gottesman’ın ailesi tarafından finanse edildi. Macar muhaciri ve bir hayırsever olan olan Gottesman, Ölü Deniz Yazmaları’nı satın alarak İsrail Devleti’ne bağışladı.^[10] Üçte ikisi yer altında olan binanın üzerinde beyaz bir kubbe vardır. Kubbe binanın etrafını çevreleyen bir su havuzuna yansır. Beyaz kubbenin karşısında siyah renkte bazalt bir duvar vardır.^[11] Binadaki şekiller ve renkler, Işığın Oğullarının Karanlığın Oğullarına Karşı Savaşı Yazmasının görüntüsüne dayanılarak şeçilmiştir. Beyaz kubbe Işığın oğullarını temsil ederken, siyah duvar ise Karanlığın oğullarını temsil etmektedir. Tapınağın içi, yazmaların bulunduğu yeri temsil edecek şekilde tasarlanmıştır.^[12] Ayrıca yazmaların yazıldığı Kumran’da yaşamı anlatan daimi bir gösterim vardır.^[12] Bütün yapı yazmaların içinde bulunduğu çömleğe benzeyecek şekilde tasarlanmıştır.^[11] Tapınak, 1965 yılında açıldı ve Armand Bartos ile Frederick Kiesler tarafından tasarlanmıştır.^[11] Yazmalar yıpranmaya ve bozulmaya el verişli olduklarından, daimi gösterimleri mümkün değildir ve bunun için bir rotasyon sistemi kullanılmaktadır. 3-6 ay sergilendikten sonra, yazma gösterimde olduğu vitrinden çıkarılır ve geçici olarak özel bir saklama odasına götürülür ve dinlendirilir. Müzede başka antik el yazmaları da bulunur. Bunların içinde Halep Kodeksi vardır. 10. Yüzyıldan kalma olup, İbranice en eski incil olarak bilinir.^[12]

Kitap tapınağının yakınında, Kudüs’teki İkinci Tapınak Dönemini temsil eden bir maket bulunmaktadır. Maket, Milat’tan sonra 66 yılında Romalılar tarafından yıkılmadan önceki tapınağın çevresini ve Kudüs’ün o dönemdeki genel mimarı yapısını gösterir. Bu maket, tapınaktaki yazmalar için tarihsel içerik ortaya koyar. İlk olarak Kudüs’teki Kutsal Topraklar Otelinin olduğu yerde inşa edilen ve içinde Herod’un Tapınağı’nı bulunduran maket, şimdi müzenin 81.000 metre karelik kampüsünün daimi bir parçasıdır.^[13]

Edmond ve Lily Safra Güzel Sanatlar Kanadı, müzenin geniş kapsamlı ve disiplinler arası koleksiyonlarını yansıtır. İçinde birçok dönemden kalma batılı ve batılı olmayan kültürlerden sanat eserlerini barındırır. Bu kanat, çeşitli koleksiyonlar arasındaki farklara dikkat çekmek için tekrar organize edilmiştir. Koleksiyonları arasında, Avrupa Sanatı; Modern Sanat; Çağdaş Sanat; İsrail Sanatı; Afrika Sanatı; Okyanusya Sanatı, Amerika Kıtası ve Asya Sanatları; Fotoğrafçılık; Tasarım ve Mimari; Baskı ve Çizim bulunmaktadır. Yeniden düzenlenmiş olan kanatta, İsrail Sanatı için daimi galeriler bulunmaktadır. Ayrıca kapsamlı modern sanat koleksiyonları için oldukça geniş galeri alanı ve 2200 metre karelik çağdaş sanat galerisi bulunmaktadır. Kanatta gösterimde olan önemli eserler arasında, Noel ve Harriette Levine Fotoğraf Koleksiyonu, Jacques Lipchitz Koleksiyonu, Gustave Courbet’in Çoban ve Eşekle Jura Manzarası eseri (1866), Alberto Giacometti, Alfred Barye’nin, Diego Stüdyoda (1952), Ohad Meromi’nin Güney Tel Aviv’li Çocuk eseri (2001) vardır.^[9]

İsrail Müzesi, çok çeşitli dönem, tarz, konu ve bölgeye ait büyük resim koleksiyonuna sahiptir. Koleksiyonda resmi olan ressamların arasında, uluslararası meşhur, Rembrandt ve Camille Pissaro vardır. Ayrıca Marc Chagall, Abel Pann ve Reuven Rubin gibi İsrailli ve Yahudi sanatçıların da eserleri bulunmaktadır.^[14]

İsrail Müzesi’nin misyonunun merkezinde İsrail Sanatı’na bağlılık vardır. İsrail’in milli müzesi olarak, İsrail’in sanatsal mirasını, İsrail’de ve yurt dışında, İsrailli sanatçıların eserlerini toplayarak ve İsrailli ressamları kariyerlerinde gelişsinler diye destekleyerek, korumak müzenin en büyük amaçlarından biridir. Müzenin İsrail Sanatı koleksiyonu, 19. Yüzyıldan bugüne dayanmaktadır ve görsel sanatla İsrail kültürel tarihinin evrimini yansıtır. İsrail Sanatı Bilgi Merkezi bilim insanlarına ve halka, binlerce İsrailli sanatçı hakkında geniş kapsamlı arşiv bilgileri sunmaktadır. Bu bilgilerin arasında, biyografik notlar, basın materyalleri, videolar, fotoğraflar ve diğer dokümanlar vardır.

Jack, Joseph ve Morton Mandel Kanadı, Yahudi Sanatı ve Yaşamına dair dini ve seküler materyallerle, dünyanın her yerindeki Yahudi toplumları hakkında, Orta Çağ’dan günümüze olan dönemdeki kültürlerini yansıtır. Kanattaki koleksiyon, Yahudi mirasın ve yaratıcılığın derinliği ve güzelliğini yansıtır. Ayrıca Yahudilerin yaşadığı diğer yerlerdeki kültürlerin estetik ve stilistik nüfuzlarını ortaya koyar.

Koleksiyonun kökeni, 20. yüzyıl başlarında Mordechai Narkiss direktörlüğünde kurulan Bezalel Milli Müzesi’ne dayanır. Mordechai, iki dünya savaşı arasında ve Holokost sonrasında, özellikle ritüel sanat objeleri olmak üzere birçok önemli obje ve hazineyi kurtararak, koleksiyonu oldukça genişletti. Daha sonra bu birikim, 1965 yılında, yeni kurulan İsrail Müzesi’ndeki Yahudi Sanat ve Yaşam Entografyası departmanına entegre edildi. Yıllar boyunca, bu kanat, bağış ve hediyelerle genişletildi. Bazı kişiler kendi özel koleksiyonlarından armağanlar verdiler. Kanadın en bilindik koleksiyonları, Stieglitz Koleksiyonu ve Feuchtwagner Yahudi Ritüel Objeleri Koleksiyonu, Tevrat Tomarı Süsleri, Schulmann Koleksiyonu ve Kuzey Afrika ve Yemeni Kültüre ait kıyafet, mücevher ve ritüel objelere sahip Rathjens Koleksiyonlarıdır.

Kanadın koleksiyonunda nadir ve değerli objeler vardır. Bunların arasında, nadir el yazmaları, dört restore edilmiş sinagoğun iç kısımları, birçok ve çeşitli törensel ve dini ritüellere ait objeler, elbiseler, mücevherler ve günlük el yapımı objeler bulunur. Kanattaki yeni sergide birçok kaynaktan gelen objeler ve eserler, çok yönlü bir anlatı oluşturur. Objelerin kullanıldıkları tarih ve sosyal şartlar anlatılırken, objelerin estetik özellikleri ve duygusal yankıları paylaşılır. Bireysel ve toplumsal, kutsal ve dünyevi, geçmişin hazinesi ve günümüzün yaratıcı buluşlarını, etkileyici bir şekilde, bir nevi kültürel halı gibi sergiyi ziyaret edenlere sunar. Galeride yürüdükçe beş ana tema görülür:

• Hayat’ın Ritmi: Doğum, Evlilik ve Ölüm – sevinç ve hüznün, yaşam ve ölümün, anı ve ümidin yaşam süresince beraber var olduklarının altını çizer.
• Yazmaları Aydınlatma – Koleksiyondaki Orta Çağ ve Rönesans dönemlerinden kalma İbranice el yazmaları, tarihe ışık tutar ve sanatsal değerlerini açığa çıkarır.
• Sinagog yolu: Kutsallık ve Güzellik – Restore edilmiş, Avrupa, Asya ve Amerka kıtalarından dört sinagog içi, Tevrat tomarı süsleriyle birlikte, Yahudi dini mimarisinin ve ritüelistik objelerinin birliğini ve çeşitliliğini ortaya koyar.
• Yahudi Yılı Döngüsü – Şabat’ın kutsallığı, dini tatillerin geleneksel kutlamaları ve İsrail Devleti’ndeki yeni anma törenleri, birçok yaratıcı sanat eserlerinin doğmasını sağlamıştır.
• Kostümler ve Mücevherler: Bir Kimlik Hususu – Çevre, gelenek ve dini kanunlar, Yahudi kostümlerinin ve mücevherlerinin zenginliğine katkıda bulunmuştur. Doğu ve Batı’dan birçok kıyafet ve mücevher burada sergilenir.^[15]

Bilgi Merkezi bir araştırma kütüphanesine ve 20,000 fotoğraflı olup daima çoğalan nadir bir arşivsel koleksiyona sahiptir. Bazı fotoğraflar oldukça nadirdir ve dünyanın her yerinden birçok Yahudi toplumunun günlük hayatlarını, sinagog, mezarlık, kutlamalara ait objeler ve diğer objelerle yansıtır. Fotoğraflardaki bazı Yahudi toplumları artık günümüzde yoktur. Bilgi merkezi, kanattaki koleksiyonlar hakkında, ziyaretçilerin bilgilerini derinleştirmek ve genişletmek için eski sergilerin görsel turlarını ve koleksiyonların kaynaklarını sunar.

Billy Rose Sanat Bahçesi, 20 dönümlük, modern ve soyut heykellere sahip bir sanat bahçesidir. Japon-Amerikan heykeltıraş Isamu Noguchi tarafından orijinal kampüs için tasarlanmış olan bahçe, 20. Yüzyılın en içi açık hava heykel sergi alanlarından biri olarak bilinir. Doğuya özgü bir peyzaj ve antik Kudüs yamacıyla birlikte, bahçe, İsrail Müzesi’ndeki modern batı heykel sanatı geleneğinin evrilişini sunmak için oldukça uygun bir ortam sunmaktadır. Sunumda, Jacques Lipchitz, Henry Moore, Claes Oldenburg, Pablo Picasso, Auguste Rodin ve David Smith gibi usta heykeltıraşların eserleri ve ayrıca daha güncel ve konuma özel eser sunmuş olan Magdalena Abakanowicz, Mark Dion, James Turrell ve Micha Ullman^[9] gibi artistlerin eserleri de vardır.

Sanat eğitimi için olan Ruth Gençlik Kanadı, 1966 yılında açılmıştır. Aktivitelerin boyut ve kapsamı açısından oldukça nadirdir. 100.000 adet okul yaştaki çocuğa oldukça çeşitli programlar sunar ve içinde sergi galerileri, sanat stüdyoları, sınıfları, bir resimli çocuk kitabı kütüphanesi ve geri dönüşüm odası bulundurur. Özel programlar, Arap ve Yahudi öğrenciler arasında kültürler arası anlaşmayı teşvik eder. Kanat, İsrailli ve uluslararası sanatçıların sanat eserleriyle eğitimsel aktiviteleri bir araya getirir. Ayrıca, çocuklar ve yetişkinler için çok sayıda atölye çalışmaları vardır.^[16]

Ana kampüsünde sunulan geniş çerçeveli programlarına ek olarak, İsrail Müzesi, iki dış lokasyonu daha işletir: Biri Rockefeller Arkeoloji Müzesi’dir ve 1920’lerde ve 1930’larda Filistin Mandası’nda yapılan kazılarda bulunan objeleri sergilemek için 1938 yılında kurulmuştur.^[17] Diğeri ise, genç İsrailli sanatçılar için bir sergi programı sunan ve tarihi bir “ev ve bahçe” ortamı olan Ticho Evi’dir.^[18]

İsrail Müzesi, işletme bütçesinin sadece 10% ve ya 12% sini devletten ve yerel yönetimden alır. İsrail hükûmeti her yıl çeşitli miktarlarda ödenek sağlar. Müzenin kendisi, bütçesinin 88% lik kısmını üretmek zorundadır. Kendi gelirini ve bünyesindeki projeler için gerekli olan miktarları üretirken, kampüs için devlete 17.5% KDV öder. Müzenin en aktif uluslararası destek gruplarından, İsrail Müzesi’nin Amerikan Arkadaşları, müze için 270 milyon dolar toplamıştır. Bu miktarın 47 milyonu bağış kalanı ise sanat eseri şeklinde, 1972 ve 2008 arasında müzeye verilmiştir. 2009 yılında, İsrail Müzesi, Edmond J. Safra Derneği’nden 12 milyon dolar bağış almıştır. Gelen bağış restorasyon, yeniden kurulum ve güzel sanatlar kanadına yardım olarak kullanılmıştır ve kanat Edmond ve Lilly Safra olarak tekrar adlandırılmıştır.^[19]

Müzenin kazandığı ödüller arasında, Jesselson Çağdaş Tasarım Ödülü vardır. Bu ödül Yahudiliğe ait ritüel objeleri için verilir.^[20] Kazananlar arasında Moşe Zabari (1990) vardır.^[21]

• Dov Gottesman
• Nissan N. Perez
• Yigal Zalmona

• 
  Kitap Tapınağı
• 
  İkinci Tapınak 2 Modeli

Wikimedia Commons'ta İsrail Müzesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Resmî site