İsrail'in Gazze Şeridi'ni işgali sırasında Filistin'de spor

Filistin'de spor, İsrail'in Gazze Şeridi'ni işgali nedeniyle büyük ölçüde zarar görmüştür. Filistin Olimpiyat Komitesi ve Filistin Futbol Federasyonu'na göre 26 Temmuz 2024 itibarıyla 245 adeti (69 çocuk ve 176 genç erkek) futbolcu olmak üzere^[1] 400 Filistinli sporcu^[2] İsrail saldırılarında ölmüştür. İsrail saldırıları stadyumların yıkılmasına ve kulüplerin kapatılmasına da yol açmıştır.^[3][4]

1931 yılında kurulan Arap Filistin Spor Federasyonu 1944'te yeniden yapılandırılmıştır. Nakba (Filistinlilerin İsrail tarafından şiddetle yerlerinden edilmesi ve mülklerine el konulması) Filistin millî sporlarını durdurmuş ve Filistinlilerin çoğunu sürgüne ve mülteci kamplarına itmiştir.^[5] Bu süreçte federasyona bağlı 55 adet spor kulübü bulunmaktaydı. 1993 Oslo Anlaşmaları'ndan sonra Filistin Futbol Federasyonu, FIFA dahil çeşitli uluslararası spor federasyonlarına katılmıştır. Ancak o zamandan beri federasyon, sürdürülebilir bir millî futbol altyapısı oluşturma konusunda sürekli zorluklarla karşı karşıya kalmaktadır. Bu zorlukların başlıca sebebi, Filistin toprakları ve nüfusunun sürekli parçalanmasıdır.^[5] Ancak spor, Filistin'in siyasi davalarına destek göstermek için güçlü bir platform olarak öne çıkmıştır. Arap oyuncular ve taraftarlar, sık sık spor etkinliklerinde Filistin bayrağını dalgalandırarak bu dayanışmayı göstermektedirler.^[5] Filistin'de futbol; 2000-2005 yılları arasındaki İkinci İntifada'nın, işgalin derinleşmesinin ve Gazze'ye yönelik beş İsrail savaşının getirdiği zorluklara rağmen hayatta kalmıştır ve millî takım, Asya Kupası'nda üst üste üç turda başarılı bir şekilde yer almıştır.^[6] Filistin, 2026 Erkekler Dünya Kupası elemelerinin eşiğindeyken Hamas ile İsrail arasında tekrar çatışmalar başlamış ve İsrail işgali altındaki Batı Şeria'daki Filistin Millî Futbol Stadyumu turnuva için potansiyel olarak güvensiz hâle gelmiştir.^[5] Bu arada Gazze'deki futbolcular, İsrail saldırılarının tüm şiddetine maruz kalmaktadırlar.^[6] Son yıllarda Filistinli sporcuların hapsedilmesi ve hedef alınması ile Gazze'deki sporcuların Batı Şeria'daki takım arkadaşlarına katılmalarının engellenmesine tepki olarak İsrail'in uluslararası spor etkinliklerinden men edilmesi yönünde çağrılar yapılmaktadır.^[7]

Aralık 2023 itibarıyla İsrail saldırılarında en az 85 Filistinli sporcu hayatını kaybetmiştir. Bu sporcuların 55'i futbolcu olup, ölenler arasında 18 çocuk ve 37 genç bulunmaktadır. Ayrıca Filistin Futbol Federasyonu, 24'ten fazla yönetici ve teknik personelin de öldüğünü bildirmiştir.^[8] Ölenler arasında eski futbolcu ve Filistin Millî Olimpiyat Takımı Başkanı Hani Al-Masry de yer almaktadır. İsrail güçleri, Batı Şeria'da 23 yaşındaki futbolcu Ahmed Daraghmeh'i öldürmüştür.^[7][9] Arap futbol web sitesi Kooora, Daraghmeh'i bu sezon attığı 6 golle takımının en iyi golcüsü olarak tanımlamaktaydı.^[10] İsrail ayrıca Filistin Olimpik futbol takımının antrenörü ve "Abu Abad" olarak bilinen Hani al-Masdar'ı da öldürmüştür.^[7]

Hayatını kaybedenler arasında, Al-Breij basketbol takımında oynayan 27 yaşındaki basketbolcu Bassim al-Nabahin ve Al-Ahli Beit Hanoon futbol takımında oynayan 28 yaşındaki Rashid Dabbour da bulunmaktadır.^[6] Ayrıca, millî takım ve Al-Sadaka Kulübü için oynayan voleybolcular Hassan Abu Zuaiter ve Ibrahim Qusaya, Gazze Şeridi'ndeki Cibaliye Mülteci Kampı'na yönelik bir İsrail saldırısında öldürülmüştür.^[11] Filistin Futbol Federasyonu Başkanı Jibril Rajoub, İsrail'in Gazze'de başlattığı çatışmaların spor ve gençlik hareketlerine ciddi zararlar verdiğini belirterek spor, gençlik ve izcilik faaliyetlerine katılan 1.000'den fazla kişinin hayatını kaybettiğini rapor etmiştir. Ayrıca, İsrail güçlerinin Filistin spor kulüplerine kasıtlı olarak saldırdığını ve bunun Olimpiyat İlkeleri'nin açık bir ihlali olduğunu belirtmiştir.^[12]

Filistin millî futbol takımının antrenörü Makram Daboub, takım oyuncularından bazılarının önemli kişisel kayıplar yaşadığını ve bu durumun aileleri için sürekli bir endişe kaynağı hâline geldiğini söylemiştir.^[12]

2020 Yaz Olimpiyatları halter müsabakalarında yarışmış ve 2022 Dünya Gençler Halter Şampiyonası'nda altın madalya kazanmış olan Filistinli halterci Mohammed Hamada açlıktan dolayı bir ay içinde 15,8 kg kaybetmiştir. Filistin'den ayrılıp önce Bahreyn'e, ardından Tayland'daki Olimpiyat elemelerine katılmış olsa da kaldırma gücü ciddi şekilde azalmış ve 2024 Yaz Olimpiyatları'na katılmaya hak kazanamamıştır.^[13]

Aida Celtic olarak da bilinen Lajee Celtic futbol kulübü, işgal altındaki Batı Şeria'da artan şiddet olayları nedeniyle tüm faaliyetlerini askıya almıştır. Lajee Kültür Merkezi'nin direktörü Mohammad Azzeh, Lajee Celtic ve akademinin faaliyetlerini durdurma kararını "zor ama gerekli" olarak nitelendirmiştir çünkü Aida kampına İsrail askerleri tarafından yapılacak olası baskınlara karşı çocukları ve personeli koruma zorunluluğu hissetmiştir.^[14] Mohammad Azzeh'e göre, futbol takımı sporun ötesinde bir anlama sahip olup İsrail işgaline karşı direnişte rol oynamaktadır.^[15]

Ocak 2024'te İsrail askerlerinin Yarmuk Stadyumu'nu Filistinli mahkûmlar için geçici bir hapishane olarak kullandığına dair videolar ortaya çıkmıştır. Silahlı askerler ve tanklar sahayı çevrelemiş ve gözleri bağlı insanları bazılarının sadece "iç çamaşırları kalacak şekilde soyulmuş olarak" tutmuşlardır.^[3] Kâr amacı gütmeyen Avrupa-Akdeniz İnsan Hakları Gözlemevi'ne göre İsrail Savunma Kuvvetleri, Gazze'deki Şeyh Rıdvan yerleşiminden aralarında çok sayıda kadının da bulunduğu yüzlerce Filistinliyi Yarmuk Stadyumu'na götürüp burada gözaltına almıştır. İnsan hakları örgütüne göre, "10 yaşındaki çocuklardan 70 yaşını aşmış yaşlılara kadar Filistinli erkekler, iç çamaşırları dışında tüm kıyafetlerini çıkarmaya zorlanmış ve aynı stadyumda gözaltında tutulan kadınların önünde aşağılayıcı bir şekilde sıraya dizilmiştir."^[16]

Gazze'deki birçok stadyum, İsrail'in hava ve topçu saldırıları sonucu yıkılmış olup bazı futbol sahaları, birçok mezarlığın aşırı kalabalık olması veya erişilemez hâle gelmesi nedeniyle ölenlerin geçici olarak defnedildiği yerler olarak kullanılmaktadır.^[12]

Filistin 2024 Yaz Olimpiyatları'na sekiz adet sporcu göndermiştir. Tekvando branşında Olimpiyat elemelerini geçen sporculardan Omar Yaser Ismail katılım hakkı kazanırken diğer yedi sporcu ise evrensellik kotalarının tahsisi yoluyla Olimpiyat Oyunları'na katılım hakkı elde etmiştir.^[13] İsrail'e Akademik ve Kültürel Boykot için Filistin Kampanyası (PACBI), Ekim 2023 ile Temmuz 2024 arasındaki İsrail saldırıları ve İsrail ablukasının yoğunlaşması sonucunda aralarında etkinlikte yarışması beklenen karateci Nagham Abu Samra,^[17] millî voleybol takımının birkaç üyesi, Filistin'in Olimpiyat Oyunları'ndaki ilk bayrak taşıyıcısı Majed Abu Maraheel,^[18][19] Filistin Olimpiyat futbol takımının antrenörü Hani Al-Masdar^[18][20] ve devletin atletizm takımının antrenörü Bilal Abu Samaan'ın da bulunduğu 69 Filistinli Olimpik sporcunun öldürüldüğünü bildirmiştir.^{[18][21][22][23]}

Ürdün Futbol Federasyonu, dünya spor camiasına "Gazze ve işgal altındaki topraklarda Filistinlilere yönelik saldırıları durdurmak için" harekete geçme çağrısında bulunmuş ve İsrail'in uluslararası spordan dışlanmasını istemiştir. Filistin Futbol Federasyonu da FIFA ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi'ne benzer mesajlar göndererek İsrail'in Gazze'deki Yarmuk Stadyumu'na saldırısının "dehşet verici görüntülerini" paylaşmıştır. Boykot, Tecrit ve Yaptırımlar (BDS) hareketi gibi gruplar ise uzun süredir İsrail Futbol Federasyonu'nun, 1967'den beri İsrail işgali altındaki Batı Şeria'da FIFA onaylı maçlar düzenlediği için uluslararası müsabakalardan men edilmesini savunmaktadır.^[3] Filistinli sporcuların öldürülmesi, dünya genelinde sporcuların İsrail'in 2024 Yaz Olimpiyatları'ndan men edilmesi için kampanyalar başlatmasına neden olmuştur. Bu kampanyalar, sporu temel bir insan hakkı olarak gören Olimpiyat İlkeleri'nin ihlal edilip edilmediğinin tam olarak araştırılmasını talep etmektedir.^[24]

FIFA ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC), İsrail ile Gazze arasındaki savaşı ve bu savaşın neden olduğu insani krizi kınayan bir açıklama yapmaktan kaçınmıştır. Bu, özellikle Rusya'nın Ukrayna'yı işgali karşısındaki tutumlarıyla kıyaslandığında dikkat çekicidir.^[8] BDS hareketi, FIFA'nın "yıllardır İsrail'in savaş suçları ve kendi tüzüğüne aykırı eylemlerinden hesap vermesini engellediğini, hatta Filistin insan haklarına destek veren taraftar kulüplerini cezalandırırken yasa dışı yerleşim birimlerindeki kulüplere göz yumduğunu" belirtmiştir.^[8] Spor yazarı Dave Zirin, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sonrası Rusya Olimpiyat Komitesi'nin Olimpiyat İlkeleri'ni ihlal ettiği gerekçesiyle askıya alınmasıyla, İsrail'e karşı gösterilen bu "açık ikiyüzlülüğü" eleştirmiştir. What Are the Olympics For kitabının yazarı Jules Boykoff da, "Neden IOC, Rusya'ya karşı gösterdiği tepkiyi İsrail'e karşı göstermiyor? Spor tesislerinin ele geçirilmesi kırmızı çizgi ise, neden İsrail'in Gazze'deki Yarmuk Stadyumu'nu toplama kampına dönüştürmesine sessiz kalınıyor?" diyerek bu tutarsızlığı vurgulamıştır.^[7]