İçeriğe atla

İspanyol- Moro çatışması

İspanyol-Moro çatışması

Yaklaşık 1887 yılında Mindanao'da İspanyol Ordusu altında görev yapan Hristiyan Filipinliler, Moro isyancılarını ararken çekilmiş resim
Tarih1565- 1898 (333 yıl)
Bölge
Güney Filipinler'de Zamboanga Yarımadası, Sulu, Mindanao, Visayalar, Palawan
Coğrafi
Değişiklikler
  • İspanya Mindanao ve Jolo'nun bazı bölümlerini ele geçirmiş ve Sulu Moroları üzerinde himaye statüsü uygulamıştır.
  • Ancak İspanya Morolara tamamen boyun eğdirmeyi başaramadı.
  • İspanya Mindanao'nun bazı bölümlerini fethederken, Sulu'daki Sulu Sultanlığı İspanya'yı himaye statüsünde kabul etti.[2]
  • Moro savaşçılarının İspanyollara karşı moral bozucu saldırıları adanın İspanya elinden çıkıp bu defa Amerikan işgaline karşı Moro mücadelesinin'nın başladığı zamana kadar devam etti.
Taraflar

İspanyol İmparatorluğu

  • İspanyol Filipinler Genel Başkomutanlığı
Sulu Sultanlığı
Maguindanao Sultanlığı
Lanao Konfedere Devletleri
Ayrıca Destekleyen:
Ternate Sultanlığı[1]

İspanyol-Moro çatışması (Filipince: Sagupaang Kastila at Moro) anlamına yani manasına gelmektedir ve bu şekilde anlaşılır Filipinler'in 1565'te İspanya tarafından işgali ile başlayan ve 1898'e kadar bütün İspanyol hakimiyeti boyunca süre gelen; Sulu Müslümanları olarak da bilinen Morolar ile İspanyol kuvvetleri ile birkaç yüzyıl boyunca süren bir dizi muharebe ve çatışma silsilesidir. İspanya'nın yüzyıllar süren zayıf girişimlerinin ardından nihayet Moro halkına boyun eğdirmeye başladığı ve onlara zulum kin nefret beslediler İspanyol-Amerikan Savaşı'na kadar sürmüştür. İspanya nihayetinde Mindanao ve Jolo adalarının bir kısmını fethetti ve Sulu Sultanlığı'nı bir protektora özerk devlet haline getirerek İspanyol-Amerikan Savaşı'na kadar bölge üzerinde coğrafi hakimiyet kurdu. Ancak Moro direnişi bu dönemde de sonrasında ABD'ye karşı da devam etti.

Kaynakça

  1. ^ Peter G. Gowing (1979). Muslim Filipinos Heritage and Horizon. New Day Publishers. s. 32. ISBN 9789711002404. Erişim tarihi: 4 Ocak 2023. 
  2. ^ Protocol between Spain and Sulu confirming the Bases of Peace and Capitulation etc., signed at Jolo, 22 July 1878 http://opil.ouplaw.com/view/10.1093/law:oht/law-oht-153-CTS-207.regGroup.1/law-oht-153-CTS-207?rskey=hLvl63&result=7&prd=OHT 25 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://opil.ouplaw.com/view/10.1093/law:oht/law-oht-153-CTS-207.regGroup.1/law-oht-153-CTS-207?rskey=fre8n8&result=7&prd=OHT 6 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Archived copy" (PDF). 15 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2016.  http://www.freemalaysiatoday.com/category/opinion/2013/03/08/sabah-claim-a-tale-of-two-versions/ 3 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. https://kahimyang.com/kauswagan/articles/1593/the-last-treaty-between-the-sultanate-of-sulu-and-spain-the-treaty-of-july-1878 14 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. British and Foreign State Papers. H.M. Stationery Office. 1888. ss. 1106-. 14 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İspanya</span> Afrikada toprakları bulunan güneybatı Avrupada bir ülke

İspanya (İspanyolca:

<span class="mw-page-title-main">Filipinler</span> Güneydoğu Asya ülkesi

Filipinler, resmî adıyla Filipinler Cumhuriyeti, Pasifik Okyanusu'nun batısındaki coğrafyada konumlanan bir Güneydoğu Asya devletidir. Ülke irili ufaklı 7.641 adet ada ve adacıktan oluşur. Ancak ülkeyi oluşturan üç ana coğrafi kara parçası vardır. Bunlar Luzon, Visayas ve Mindanao'dur. Ülkenin başkenti Manila iken, en kalabalık şehri Quezon City'tir. Bu iki kent de Büyükşehir Manila yönetimsel birimine bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Cebelitarık</span> Birleşik Krallıka bağlı denizaşırı toprak

Cebelitarık, Akdeniz'den Atlantik Okyanusu'na geçişin yakınında, İber Yarımadası'nın güney ucunda, Cebelitarık Körfezi'nde bulunan bir Britanya Denizaşırı Bölgesi ve şehirdir. 6.8 km² bir alana sahiptir ve kuzeyde İspanya ile sınır komşusudur. Cebelitarık'ın peyzajı, eteklerinde yaklaşık 34.003 kişinin yaşadığı, yoğun nüfuslu bir kasabanın bulunduğu "Cebelitarık Kayası" tarafından domine edilmektedir ve bu nüfusun büyük çoğunluğu Cebelitarıklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Falkland Adaları</span> Güney Atlas Okyanusunda Birleşik Krallık Denizaşırı Toprakları ülkesi

Falkland Adaları ya da Malvina Adaları Güney Atlas Okyanusu'nda Patagonya'nın 480 km doğusunda bulunan takımadalar. Yaklaşık 12.000 km²'lik yüz ölçümüne sahip olan takımada Doğu Falkland, Batı Falkland ve 776 küçük adadan meydana gelir. Britanya Denizaşırı Toprakları'ndan biri olan Falkland Adaları içişlerinde serbest, dışişlerinde ve savunmada ise Birleşik Krallık'a bağlıdır. Adalar'ın başkenti Doğu Falkland'daki Stanley'dir. Birleşik Krallık, Arjantin'in adalar üzerindeki taleplerine rağmen 1833'te egemenliğini ilan etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İspanyollar</span> İspanyanın herhangi bir yerinde yerli olan veya İspanyol vatandaşlığına sahip kişiler

İspanyollar, Güneybatı Avrupa'nın İber Yarımadası'nda yer almakta olan İspanya'nın yerli halkına verilen isimdir. Bunun yanı sıra, en büyük kısmı Latin Amerika'da olmak üzere dünyanın birçok bölgesinde İspanyol kolonizasyoncuları soyundan gelen önemli sayıda İspanyol yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bask Milliyetçi Partisi</span>

Bask Milliyetçi Partisi İspanya'nın Bask Özerk Bölgesi'ndeki Bask milliyetçisi ve Hristiyan demokrat bir siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">İspanyol İmparatorluğu</span> Beş kıtada toprağı olan, dünyanın ilk küresel imparatorluğu

İspanyol İmparatorluğu, beş kıtada toprağı olan, dünyanın ilk küresel imparatorluğudur. İspanyol İmparatorluğu, İspanya veya İspanya hükümdarları tarafından fethedilen, miras kalan veya el konan arazileri kapsar. Bu arazilere Kuzey ve Güney Amerika'nın geniş kesimleri de dahildir. Hak iddia edilen ancak hiç ele geçirilemeyen topraklar da mevcuttur. Toplam arazilerin yüzölçümü 18. yüzyılın sonunda 18 milyon kilometre kare civarındadır. 16. ve 17. yüzyıllardaki kıtalararası yapısına rağmen koloni imparatorluğu deyimi 1768 yılı itibarıyla kullanılmaya başlanmıştır. 19. yüzyılda ise devlet yapısı tamamen kolonisel bir yapıya dönüşmüştür.

İspanya'da eşcinsel evlilik, 2004'te İspanya'nın yeni seçilen sosyalist hükûmetinin başbakanı José Luis Rodríguez Zapatero önderliğinde, eşcinsel evliliğin ve eşcinsel çiftlerin evlat edinebilmesinin yasallaştırılması için kampanya başlatması sonucunda 2005 yılında yasallaştı. Birçok tartışmadan sonra, 30 Haziran 2005'te İspanya Parlamentosu'nda eşcinsel evliliğine izin veren bir yasa hazırlandı ve 2 Temmuz 2005'te yayımlandı. 3 Temmuz 2005'te eşcinsel evlilik İspanya'da resmîleşti.

<span class="mw-page-title-main">Halk Partisi (İspanya)</span>

Halk Partisi, İspanya'daki muhafazakâr ve Hristiyan demokrat bir siyasî partidir. İspanya siyasetindeki dört büyük siyasi partiden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Ülkelerine göre LGBT hakları</span> Ülkelerin kendi topraklarındaki LGBT düşüncesine tesir eden yasaları

Lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender (LGBT)'yi etkileyen yasalar ülkeden ülkeye, bölgeden bölgeye çok büyük farklılıklar gösterir. Kimi ülkeler eşcinsel evlilik, medeni birliktelik gibi hakları tanırken kimi ülkeler de ölüm cezası başta olmak üzere çeşitli cezalar uygulamaktadır. LGBT bireyler ile ilgili yasalardan bazıları LGBT evlat edinme, göç hakkı, Cinsel yönelimler ve askerlik hizmeti, ayrımcılık karşıtlığı, bireylere karşı şiddet, nefret suçları, oğlancılık (sodomi) ve adil, eşit olmayan reşit olma yaşı gibi yasalardır.

<span class="mw-page-title-main">Derviş İbrahim Paşa</span> Osmanlı asker ve devlet adamı

Derviş İbrahim Paşa ya da Lofçalı İbrahim Derviş Paşa, Osmanlı asker ve devlet adamıdır. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Batum limanından Müslüman Gürcüleri zorla göç ettirmesiyle tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Paris Antlaşması (1898)</span>

1898 Paris Antlaşması İspanya ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından 10 Aralık 1898'de İspanyol-Amerikan Savaşı'nı sona erdiren antlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">Fas İspanyol Protektorası</span>

Fas İspanyol Protektorası, 1912 Fes Antlaşması ile kurulan ve 7 Nisan 1956 tarihinde Fas ile birleşmesine kadar süren İspanya'nın bir himaye yönetimidir.

İspanya, 2023 Eurovision Şarkı Yarışması 'na Blanca Paloma'nın seslendirdiği "Eaea" adlı şarkısıyla katılmıştır. İspanyol yayıncı Radiotelevisión Española (RTVE) tarafından Birleşik Krallık'ın Liverpool kentinde yapılan 2023 yarışması'nda İspanya'yı temsil eden katılımcı 2023 Benidorm Şarkı Festivali yarışması'nın kazananı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Moro İsyanı (1899-1913)</span>

Moro İsyanı (1899-1913) Filipin-Amerikan Savaşı sırasında Moro halkı ile ABD ordusu arasında yaşanan silahlı bir çatışmadır. Özerk fiilen bağımsız konumdaki Moroların Filippinlerle birlikte, kendi bölgelerinde ABD işgaline uğraması neticesi başlayan bu ayaklanma, ABD ordusunca güç kullanılarak bastırılmış, bölgenin tümden ABD işgaline uğraması ve sonuçta Moroların özerkliklerini ve fiili bağımsızlıklarını tamamen kaybetmesi ile son bulmuştur. "Moro" kelimesi - İspanyolca "Moor" - Mindanao, Jolo ve komşu Sulu Takımadalarını içeren bir bölge olan Güney Filipinler'de yaşayan Müslüman halk için kullanılan bir terimdir. Sulu müslümanları olarak da bilinmektedir. II. Abdülhamid'in halife sıfatıyla Morolara yönelik olarak ABD Büyükelçisinin İstanbul'daki diplomatik faaliyetleri neticesinde, ABD lehine hazırlamış olduğu, sözde dini özgürlüklerine izin verilmiş olmak kayıtlı Abd'ye karşı gelmemelerini belirten fetva da Moroların o sırada ABD'ye karşı mücadele veren Hristiyan Filipinliler ve diğer yerli halk ile birleşmesini de engelleyerek bu isyanın başarısız olmasında önemli rol oynamıştır.

Bates Antlaşması olarak da bilinen Kiram-Bates Antlaşması, Filipin-Amerikan Savaşı sırasında Amerika Birleşik Devletleri ve Sulu Sultanlığı tarafından imzalanan bir antlaşmadır. Antlaşma, Amerika Birleşik Devletleri kuvvetlerini kuzey Luzon'da yoğunlaştırırken Sulu Sultanlığı'nın Filipin-Amerikan Savaşı'na girmesini önleme işlevi gördü.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Bud Dajo Muharebesi</span>

Moro Krateri Katliamı olarak da bilinen Birinci Bud Dajo Muharebesi, Mart 1906'da Filipinler'in güneybatısındaki Moro İsyanı sırasında Birleşik Devletler Ordusu tarafından Morolara karşı yapılan bir kontrgerilla eylemiydi. Bud Dajo sakinlerinin ABD kuvvetlerine düşman olup olmadıkları tartışmalıdır, zira Jolo Adası sakinleri daha önce kutsal saydıkları bu krateri İspanyol saldırıları sırasında sığınak olarak kullanmışlardır. Olayın meydana geldiği Sulu Eyaleti Yöneticisi Binbaşı Hugh Scott, kratere kaçanların "savaşmak gibi bir niyetleri olmadığını beyan ettiklerini, oraya sadece korkudan kaçtıklarını, [ve] bazı ekinler ektiklerini ve onları yetiştirmek istediklerini " anlatmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bud Bagsak Muharebesi</span>

Bud Bagsak Muharebesi, Filipin-Amerikan Savaşı'nın Moro İsyanı safhasında 11 Haziran ve 15 Haziran 1913 tarihleri arasında gerçekleşen bir muharebedir. Bölgeyi savunan Moro savaşçıları Sulu, Jolo adasındaki Bagsak Dağı'nın tepesinde tahkim kurmuşlardı. Saldıran Amerikalılar General John 'Black Jack' Pershing tarafından yönetiliyordu. Buradaki Morolar, liderleri Datu Amil de dahil olmak üzere tamamen ortadan kaldırıldı.

Hassan ayaklanması ya da Hassan ayaklanması, Moro İsyanı 'nın bir parçası olarak Jolo'nun Moro halkı arasında bir isyandı. Büyük Raja Muda Ammang'ın en küçük oğlu Datu Hassan (Hasan) adlı Müslüman bir datu bu ayaklanmaya önderlik ediyordu. Panglima Hassan, Jolo'nun Krater Gölü bölgesinde, Jolo'da ABD'den topraklarını geri almaya yönelik mücadelede, saldırmaya hazırlanan takipçilerini toplamıştı. Ancak ABDliler ondan önce davrandı. Leonard Wood, Robert L. Bullard'ın 28. Piyade Bölükleri de dahil olmak üzere 1.250 kişilik bir ABD kuvveti, " Sulu Takımadaları'ndaki en güçlü cotta " olan "Hassan'ın Yeri" adı verilen kaleye yapılan bir saldırıda bulundular. Morolar kaçtı ve Amerikalılar kaleyi yaktı. Hassan teslim oldu, ama sonra kaçmayı başardı, bu da Wood'un karşılaştığı düşman gördüğü her Moro yerleşimi ve kalesini yok etmesine yol açtı ve bu faaliyeti Suliman Dağı'nda Datu Andung'un ölümüyle sonuçlandı. ABD'nin atadığı Bölge valisi Wood, bu yaptığı hareketlerle, Hasan'ı asla yakalayamamasına rağmen, aralarında kadın ve çocuklarında bulunduğu 1.500 Moro'yu öldürüp bir katliama imza attı.

<span class="mw-page-title-main">Jolo</span>

Jolo güneybatı Filipinler'de volkanik bir adadır ve aynı adı taşıyan başkentin bulunduğu Sulu eyaletinin birincil adasıdır. Sulu Takımadalarında, Borneo ve Mindanao arasında yer alır ve yaklaşık 500.000 kişilik bir nüfusa sahiptir.