İsmail Hakkı Baltacıoğlu

İsmail Hakkı Baltacıoğlu
İstanbul Üniversitesi Rektörü
Görev süresi 1923-1925
Yerine geldiği	Besim Ömer Akalın
Yerine gelen	Nurettin Ali Berkol
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı
Görev süresi 1920-1923
Yerine gelen	Mehmet Fuad Köprülü
Türkiye Büyük Millet Meclisi 7. ve 8. Dönem Milletvekili
Görev süresi 8 Mart 1943 - 24 Mart 1950
Seçim bölgesi	1943 - Afyonkarahisar 1946 - Kırşehir
Kişisel bilgiler
Doğum	28 Şubat 1886(1886-02-28) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	1 Nisan 1978 (92 yaşında) Ankara, Türkiye
İlişkiler	ebeveynler : Mucurlu Baltacıoğlu İbrahim Edhem Efendi, Düzceli Hamdune Hanım
Mezun olduğu okul(lar)	Darülfünun-u Osmaniye (BS, 1908)
Tanınma nedeni	Eğitim Reformu Akımının Türkiye’deki en büyük temsilcisidir
Kariyeri
Dalı	Pedagoji
Çalıştığı kurumlar	İstanbul Üniversitesi

İsmail Hakkı Baltacıoğlu (28 Şubat 1886, İstanbul – 1 Nisan 1978), Türk eğitimci, yazar, hattat, siyasetçi.

Türk eğitim tarihinde büyük önemi olan bir düşünür ve bilim insanıdır. “Eğitim Reformu Akımı”’nın Türkiye’deki en büyük temsilcisidir.^[1] Bir pedagog, oyun yazarı ve uygulamacı olarak cumhuriyet dönemi tiyatro tarihinin de önemli kişilerinden birisidir^[2]

1923 yılında Darülfünun emini seçilerek cumhuriyetin ilk üniversite rektörü oldu. Haftalık düşün ve sanat gazetesi Yeni Adam’ı 1934’ten itibaren 46 yıl boyunca yayımladı. VII. ve VIII. yasama dönemlerinde TBMM’de milletvekili olarak görev yaptı. Sosyoloji, psikoloji, sanat, eğitim ve felsefe alanlarında 100′e yakın eser ve inceleme; deneme ve fıkra türünde yazılar yayınladı. Aynı zamanda hikâye, oyun, roman, piyes yazıp, oyun sahneledi. Hat sanatında bir buluş yaparak “alev yazısı”nı buldu.^[3] Türk Dil Kurumu’na Terim Kolu Başkanı olarak hizmet verdi (1942-1957).

1886’da İstanbul’da doğdu. Babası Mucur'lu Baltacıoğlu İbrahim Edhem Efendi; annesi, Düzce'li Hamdune Hanım idi. Çocukluğunu büyükbabası Abdurrahman Efendi’nin Cihangir’deki evinde geçirdi.^[4] Sirkelimescit Mahallesi’nde başladığı ilköğrenimine Şemsülmekatip adlı mektepte ve ardından Maşrık-ı Füyüzat adlı bir özel okulda devam ettikten sonra Kışlaarkası İlk mektebi’nde tamamladı^[3] Orta öğrenimini Fevziye Rüşdiyesi ve Vefa İdadisi’ni tamamladı (1903). Okul hayatında aldığı hat dersleri ve tiyatrolar, sanata ilgi duymasında etkili oldu. Liseyi tamamladığı yıl, İkdam Gazetesi’nde yayımladığı yazılarla yazarlık hayatı başladı.

1904'te Darülfünun-u Osmaniye’nin Ulum-u Tabiye (Fen) Şubesi’ne kaydoldu. 1908’de eğitimini tamamladı. Öğrenimi sırasında hat dresleri almayı sürdürdü. Öğrenciliği sırasında Divan-ı Humayun Katipliği’nde görev yaptı. Mezuniyetinin ardından Darülmuallimin-i İbtidaiyye (İlköğretmen Okulu)ye hat öğretmenliği yaptı. Bu okula müdür olarak atanan reformcu eğitimci Mustafa Satı Bey ile birlikte çalıştı.

1910’da Mustafa Satı Bey’in tavsiyesi ve Maarif Nazırı Emrullah Efendi’nin onayı ile pedagoji ve el sanatları konusunda inceleme yapmak üzere Avrupa’ya gönderildi. Paris, Londra, Belçika, İsviçre, Almanya’da bulundu. Batı dünyasında eğitim alanında yapılanları inceledi. Teoriden çok uygulamaya ağırlık veren İngiliz sistemi ilgisini çekti.^[1]

1911’de yurda döndükten sonra Dârülmuallimîn’deki görevine devam etti ve okulu batılı bir sisteme göre yeniden düzenledi. Avrupa’daki izlenimlerini ve Darülmuallimin’e getirdiği yenilikleri yurt çapında konferanslar vererek, sergiler düzenleyip yazılar yazarak yaygınlaştırmaya çalıştı. "Talim ve Terbiyede İnkılap (Eğitim ve Öğretimde Devrim)" adlı yapıtını yayımladığında (1912) devrimci görüşleri nedeniyle tepkilerle karşılaştı.^[5] Millî Eğitim Bakanlığı’nın isteği üzerine “Resmin Usulü Tedrisi” adlı eserini yazdı. Tepkileri önlemek amacıyla artık bakanlığın bastığı kitaplarında ismi kullanılmıyordu.^[5]

Balkan Savaşı sırasında "Şems-ül Mekâtip" adlı özel okulda karma öğrenim, kır gezintileri, okul tiyatrosu gibi uygulamaları ilk defa gerçekleştirerek geleneksel öğretim sistemine başkaldırdı.^[5]

1913 yılında Darülfünun’da pedagoji dersi vermeye başladı. Bu görevi 1933’e dek aralıksız sürdürdü. Süleyman Paşazade Sami Bey ile birlikte kadınların yükseköğrenim hakkına kavuşması için çaba gösterdi. Bir yandan da Eğitim Bakanlığı’nda görev aldı, ortaöğretim ve yükseköğretim müdürlüklerinde bulundu.

1920-1923'te Edebiyat Fakültesi dekan oldu, 1923-1925 arasında ise Darülfünun emini (üniversite rektörü) olarak seçildi ve cumhuriyetin ilk rektörü oldu. 1933’te Darülfünun kapatılıp yerine İstanbul Üniversitesi açıldıktan sonra bu kurum ile ilişkisi kesildi. 1942 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ne profesör olarak atandı; bu fakültenin pedagoji kürsünün ilköğretim üyeliğini yaptı.

Baltacıoğlu, üniversite reformundan sonra üniversiteden tasfiye edilince enerjisinin büyük bölümünü haftalık düşün ve sanat gazetesi Yeni Adam’ı çıkarmaya verdi. İlk sayısı 1 Ocak 1934’te yayımlanan dergi, yayını 46 yıl sürdürdü.

1943-1950 yılları arasında iki dönem milletvekilliği yaptı. VII. dönemde Afyonkarahisar, VIII. yasama döneminde Kırşehir milletvekili olarak mecliste yer aldı.

1950’de milletvekilliğinden emekli olduktan sonra Yeni Adam Dergisi’ni yayınlamaya devam etti. Konferanslar verdi, kitaplar yayınladı. 1942’de üstlendiği Türk Dil Kurumu Terim Kolu Başkanlığı görevini 1957 yılına değin sürdürdü.^[5] 1950-1957 arasında Din Yolu adında bir dergi daha çıkardı ancak bu dergiyi ilk yedi sayısından sonra başkalarına devretti.^[3] 1957 yılında Kur’an’ı Türkçeye çevirdi.^[5]

1 Nisan 1978 günü Ankara’da hayatını kaybetti.

• Yalnızlar (Hikâye, 1942), 2. Batak (Roman, 1942)

• İnanmak (1939)
• Salt Çelebi (1939)
• Hayvanlar (1939)
• Akıl Taciri (1940)
• Kafa Tamircisi (1940)
• Andaval Palas (1940)
• Kütük (1946)
• Dolap Beygiri (1949)
• Karagöz Ankara’da (1949)
• Küçük Şehit (1961)

• Kalbin Gözü (1922)
• Rousseau’nun Terbiye Felsefesi (1925)
• Felsefe (1938)

• Maarifte Siyâset (1918)
• Târih ve Terbiye (1933)
• Türk’e Doğru
• Batı’ya Doğru (1943)
• Ziya Gökalp (1966)

• Demokrasi ve Sanat (1931)
• Sanat (1934)
• Tiyatro (1941)
• Karagöz Tekniği ve Estetik (1942)
• Türkler’de Yazı Sanatı (1958)

• Kur’ân Tercümesi (1957)
• Büyük Tefsir (1961)