İsmail Berzeg
| Thamade Hacı Dzepaşe İsmail Dogomuqo Berzeg Бэрзэдж Исмел | |
|---|---|
 | |
 Çerkesya Konfederasyonu Lideri | |
| Görev süresi 1827-1839 | |
| Yerine geldiği | Qalebatıqo Şupago |
| Yerine gelen | Hawduqo Mansur |
 Ubıhya Lideri | |
| Görev süresi 1823-1846 | |
| Yerine geldiği | Saad Berzeg |
| Yerine gelen | Gerandıqo Berzeg |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1763 Mutıhuasua, Ubıhya, Çerkesya |
| Ölüm | 1846 (82-83 yaşlarında) Mekke, Osmanlı İmparatorluğu veya Mutıhuasua, Çerkesya |
| Milliyeti | Çerkes |
| Mesleği | Asker, siyasetçi |
| Dini | Sünni İslam |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı | Çerkesya Konfederasyonu |
| Çatışma/savaşları | Rus-Çerkes Savaşı |
İsmail Berzeg Hacı (Ubıhça: Барзагь Исмаил ХӀаджы; Adigece: Бэрзэдж Исмел Хьаджэ, romanize: Bərzəc Yismel Hacə), Çerkesya'nın 1827-1839 arasında de facto lideri olan Çerkes siyasetçi ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşında yer almış[1][2] ve 1838'den sonra, Çerkesya adına diplomatlık yapmıştır.[3][4]
Biyografi
Gençliği
Berzeg, 1763'te Çerkesya'nın Ubıh bölgesindeki Mutıxwa köyünde doğdu. İngiliz gezgin James Bell, Berzeg ailesinin her üyesinin savaş alanına toplam 3.000 savaşçı olmak üzere adam gönderebileceğini kaydetti. İsmail'in selefi Saad-Girey Berzeg, 19. yüzyılın başında Ubıh lideriydi. 1823'te Saad-Girey'in ölümünden sonra İsmail, Berzeg sülalesinin lideri ve tüm Ubıh bölgesinin komutanı seçildi. İsmail, Soçi Nehri vadisinde, sağ kıyısında, denizden iki saat uzaklıkta yaşıyordu. James Bell, Ismail Dogomuko Berzeg'i "Çerkes Washington" olarak andı[6] ve şöyle tanımladı: "Güzel gri gözleri olan uzun boylu bir adamdı. Etkisi yalnızca Ubıhya bölgesindeki en güçlü sülaleye ait olmasıyla değil, aynı zamanda coşkulu enerjisi, cesareti ve zekasıyla da belirlendi." Bell, onu aynı zamanda dindar bir Müslüman olarak tanımladı.[7]
Rus-Çerkes Savaşı
Yükselişi
Rus kaynaklarında ilk kez İsmail Berzeg'den 1826'da Rus askeri liderleriyle müzakere etmeye çalıştığında bahsedilir. Berzeg, Çerkesler ile Rusların eşit şartlarda görüşmeler yapması gerektiğini düşünüyordu. 1827'den başlayarak Berzeg, Karadeniz kıyısında yaşayan Çerkeslerden oluşan bir askeri konfederasyon örgütlemeye girişti. 1839'un sonunda, Tuapse ve Gagra arasındaki nüfusu bir birlik içinde birleştirmişti. Bu bölgenin dışındaki diğer Çerkesler de, çok daha özerk olmalarına rağmen, onun otoritesini kabul ettiler. Bu dönemde Bell onu "Çerkes Washington" olarak nitelendirdi.[7]
1835'te Gagra'ya yaptığı saldırı sırasında yaklaşık 72 yaşında olan İsmail Berzeg ağır yaralandı. Ancak 1836'da bir sonraki baskın sırasında Ubıh müfrezesine komuta etti. Hacı İsmail savaşta dokuz oğlunu da kaybetmiştir.
General Rayevksi ile görüşme
Temmuz 1838'de Rus General Rayevski'nin karargahı, "tüm yasadışı askeri tahkimat inşaatlarına son verilmesini ve Çerkes topraklarına Rus tecavüzünün durdurulmasını talep eden" bir Çerkes delegasyonu tarafından ziyaret edildi. Bu heyetin başkanı İsmail Berzeg'di.[4]
Rus general, İngiliz maceraperestlerin ve danışmanların Çerkesya'daki varlığından rahatsız olduğunu belirtti ve şunu söyledi:[4]
İngilizlerin dağlarınızda saklandığını biliyorum; İngiltere'den yardım konusunda kafanızı karıştırıyorlar ama inanın sizi kandırıyorlar ve asla yardım alamayacaksınız. Onları bana teslim etseniz daha iyi; çok zengin olan Çarımızdan bol bol gümüş alacaksınız.
— General Rayevski
Olay yerine tanık olan bir Rus subayı olan Lorer, daha sonra anılarında İsmail Berzeg'in şu cevabı verdiğini yazar:[4]
Sözleriniz beni oldukça şaşırttı, general. Sizin sahibinizin bu kadar zengin olduğu doğruysa, bizim fakirliğimizi neden kıskanıyor ve yoksul dağlarımıza darı ekmemize neden engel oluyor? Şu Çar denen adam muhtemelen çok açgözlüdür. İngilizlere gelince, onları teslim edemeyiz, çünkü onlar bizim dostumuz ve misafirimizdir. Altın ve gümüş bizi şeref yolundan alıkoyamaz.
— İsmail Berzeg
Lorer, ardından şunu ekler: "Rayevski o anda kendisini garip hissetti ve konuşmayı bitirmek için acele etti."[4]
Son dönem
1838 yazında Çerkesya'nın tüm eyalet ve bölgelerinden 1250 kişi bir dilekçe imzaladı ve İngiltere Kraliçesi ile İngiliz hükûmetine bir dilekçe gönderdi. Listenin ilk sıralarında İsmail Berzeg'in imzası yer alıyordu.[4]
1840'ta Berzeg, Rus kıyı kalelerine bir saldırı düzenledi.Şubat-Mart aylarında Lazarevski Kuşatması, Velyaminovski Kuşatması ve Mihaylovski Kuşatması gerçekleşti. Adler, Golovinskoe ve Navaginskoe kalelerini işgal etmek için girişimlerde bulunuldu. Doğu Kafkasya'daki Çeçen ve Dağıstan isyancıları da Çerkes zaferlerinden ilham aldılar ve İmam Şamil'in faaliyetleri çıtayı daha yüksek bir seviyeye çıkardı.[4]
1841'de Soçi'de Rus askeri liderleriyle müzakerelere katıldı, ancak müzakereler başarısız oldu.[4]
Ölümü
1846'da Berzeg, yeğeni Gerandıqo Berzeg ile birlikte tekrar hacca gitti. Bazı kaynaklara göre hacdan dönerken,[4] bazılarına göre ise eve döndükten hemen sonra öldü.
Kaynaklar
- ^ В. И. Ворошилов. История убыхов: очерки по истории и этнографии Большого Сочи с древнейших времен до середины XIX в. (рус.). — Майкоп: Афиша, 2006. — 5-7992-0377-1.
- ^ Г. И. Филипсон. Воспоминания (рус.). — М.: Кучково поле, 2019. — С. 236, 238, 316, 321. — (Военные мемуары). — 978-5-9950-0989-4.
- ^ Haji Ismail Berzeg “Circassian Washington” from the Ubykh clan. Vitality Shtybin. 27 June 2018. Erişim tarihi: 9 November 2021.
- ^ a b c d e f g h i Hatajuqua, Ali. "Hadji-Ismail Dagomuqua Berzeg, Circassian Warrior and Diplomat". Eurasia Daily Monitor. 7 (38).
- ^ Цуекъо, Алый (2012). Адыгэ лъэкъуацIэхэмрэ тэмыгъэхэмрэ (Adigece). Адыгэ лъэкъуацIэхэмрэ тэмыгъэхэмрэ. s. 149. Erişim tarihi: 18 Mart 2023.
- ^ James Stanislaus Bell (1840). Journal of a Residence in Circassia: During the Years 1837, 1838 and 1839 (İngilizce). ss. 344-346. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2023.
Barzek Hadji Dakhûm-okû ... this Circassian Washington
- ^ a b James Stanislaus Bell (1840). Journal of a Residence in Circassia: During the Years 1837, 1838 and 1839 (İngilizce). 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2023.
- ^ a b Ворошилов, В. И. (2006). История убыхов: Очерки по истории и этнографии Большого Сочи с древнейших времен до середины XIX века (Rusça). Maykop: Афиша. 2 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2023.
- ^ Natho, Kadir (3 Aralık 2009). Circassian History (İngilizce). 10 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2023.
